Pas gati gjashtë muaj lufte në Gaza, SHBA-ja i dha një ultimatum Izraelit më 4 prill: Veproni menjëherë për të mbrojtur civilët palestinezë ose do përballeni me “ndryshime në politikën tonë”. Ishte sinjali më i fortë se presidenti Joe Biden është i përgatitur të zvogëlojë mbështetjen jetike ushtarake ose diplomatike për Izraelin.
Mbështetja e SHBA-së është thelbësore për të siguruar mbijetesën e Izraelit, megjithatë Biden do ta ketë ende të vështirë të ndalojë luftimet, vështirë të gjejë një zgjidhje politike në Gaza dhe thuajse të pamundur të braktisë tërësisht qeverinë e djathtë të kryeministrit të Izraelit, Benyamin Netanyahu. Ndërhyrja e shefit të Shtëpisë së Bardhë, megjithatë, rrit në masë të madhe mundësitë për një sfidë politike për Netanyahun, gjë që mund të jetë ajo që në fund të fundit dëshiron Uashingtoni.
Paralajmërimi i Biden erdhi në një telefonatë të tensionuar me Netanyahun që zgjati rreth 30 minuta. Presidenti kërkoi që Izraeli “të shpallë dhe të zbatojë një sërë hapash specifikë, konkretë dhe të matshëm për të trajtuar dëmtimin e civilëve, vuajtjet humanitare dhe sigurinë e punonjësve të ndihmës”.
Ai gjithashtu kërkoi që Netanyahu t’u japë negociatorëve të tij autoritetin për të përfunduar një marrëveshje për lirimin e pengjeve dhe të burgosurve dhe për të vendosur një “armëpushim të menjëhershëm”. Politika e SHBA-së, tha Biden, do përcaktohet nga “veprimi i menjëhershëm” i Izraelit.
Që prej kohës kur ish-presidenti amerikan Xhorxh Bush u përplas me Yitzhak Shamir mbi bisedimet e paqes dhe vendbanimet hebraike në vitet 1991-92, asnjë administratë amerikane nuk është shprehur kaq publikisht ndaj një qeveri izraelite. Fakti që Biden është një “sionist” i vetëshpallur e bën këtë gjë edhe më të habitshme.
Fjalët e tij janë shumë larg nga përqafimi i tij i të drejtës së Izraelit për t’u mbrojtur pasi militantët e Hamasit vranë 1200 dhe rrëmbyen mbi 200 të tjerë në komunitetet kufitare izraelite më 7 tetor. Me shqetësimet në rritje dhe kërkesat gjithnjë e më këmbëngulëse që Izraeli të bëjë më shumë për të mbrojtur civilët, administrata Biden ka vijuar të armatosë Izraelin edhe pse numri i raportuar i vdekjeve është rritur në rreth 33,000 palestinezë, shumica prej tyre civilë.
Ishte vdekja e shtatë punonjësve humanitarë nga një shoqatë bamirëse amerikane, World Central Kitchen, e cila kishte punuar për të ushqyer palestinezët, ajo që nxiti ndryshimin e mendimit të Biden. Të vdekurit përfshinin një amerikano-kanadez, një australian, një polak, tre britanikë dhe një palestinez. “Sulmi i tmerrshëm i kësaj jave ndaj punonjësve të WCK-së nuk ishte incidenti i parë i tillë. Duhet të jetë i fundit”, tha Antony Blinken, Sekretari i Shtetit.
Vrasja e punonjësve të ndihmave dukej se kapte shumë gjëra që kishin shkuar keq me fushatën e Izraelit: ata kishin bashkërenduar lëvizjen e tyre në Gaza me Forcat e Mbrojtjes së Izraelit (IDF), dhe tre automjetet e tyre ishin të shënuara qartë, megjithatë ata u goditën sistematikisht nga një dron i armatosur me armë precize.
Sulmi sugjeron se edhe një forcë ushtarake aq e sofistikuar sa ajo e Izraelit ka qenë ose e pakujdesshme ose mospërfillëse për mbrojtjen e jetëve të pafajshme. Fakti që furnizimi me ushqim në Gaza është tani në duart e organizatave private të ndihmës, që drejtojnë një gamë vdekjeprurëse, tregon anarkinë atje pasi Izraeli kundërshton të marrë përgjegjësinë e plotë për shpërndarjen e ushqimit.
Vdekjet shkaktuan një zhurmë mes demokratëve me prirje të majtë në Amerikë, zemërimi i të cilëve për luftën është bërë një problem politik për Biden në një vit zgjedhor.
Biden dhe demokratët kanë rritur në mënyrë progresive presionin ndaj Netanyahut: vendosjen e sanksioneve ndaj kolonëve të dhunshëm hebrenj në Bregun Perëndimor; hedhjen e ushqimeve nga ajri mbi Gaza; dhe lejimin e një rezolute të OKB-së që bën thirrje për një armëpushim të menjëhershëm që të miratohet pa veton e zakonshme amerikane. Chuck Schumer, udhëheqësi i shumicës në Senat dhe aleati i ngushtë i presidentit, bëri thirrje për zgjedhje për të rrëzuar Netanyahun.
Tani, paralajmëron Blinken, “nëse nuk i shohim ndryshimet që duhet të shohim, do ketë ndryshime në politikën tonë”.
Çfarë kërkon saktësisht Amerika?
Disa nga kërkesat e Uashingtonit janë të qarta. SHBA-ja dëshiron të “përmbytë zonën” në Gaza me ndihma. Për taktikat ushtarake, SHBA-ja do donte angazhime të mëtejshme për mbrojtjen e civilëve dhe që Izraeli të përjashtonte ose të shtynte për një kohë të pacaktuar një pushtim të Rafahut në Gazën jugore, ku mbetjet e Hamasit janë strehuar së bashku me 1.5 milion civilë të dëshpëruar.
Kërkesat e SHBA-së bëhen më të ndërlikuara në lidhje me një armëpushim. Biden la të kuptohej se ai do varej nga një marrëveshje midis Izraelit dhe Hamasit për shkëmbimin e pengjeve dhe të burgosurve. Kjo deri tani ka rezultuar e paarritshme pjesërisht për shkak të skepticizmit të Netanyahut ndaj negociatave, por edhe sepse Hamasi ka bërë kërkesa, të tilla si largimi i përhershëm i IDF-së nga Gaza, që do ishin të papranueshme për çdo qeveri izraelite dhe ndoshta edhe për SHBA-në.
Presioni i Biden prodhoi me shpejtësi një tërheqje të vonuar. Brenda disa orësh nga telefonata, kabineti izraelit u angazhua për hapjen e kalimit Erez dhe për të lejuar dërgesat direkte nga Ashdod, një port izraelit, duke hapur kanale të reja të mëdha në Gaza.
Netanyahu, megjithatë, do ngurrojë të japë shumë më tepër. Partnerët e tij të koalicionit të djathtë nuk e pëlqejnë parimin e marrjes së më shumë përgjegjësive për palestinezët; në të vërtetë ata kanë nxitur protestat për të ndaluar autokolonat e ndihmave në Gaza.
Netanyahu është angazhuar për një pushtim të Rafahut, duke e bërë të vështirë një kthesë. Dhe ai mund t’i rezistojë bisedimeve të armëpushimit, sepse një pushim në luftime mund të trimërojë armiqtë e tij politikë dhe të krijojë një shteg për diskutimin e një shteti palestinez, gjë që është mallkim për të dhe për disa nga partnerët e tij të koalicionit. E gjithë kjo sugjeron se ka shumë luftë në horizont.
Presioni më i madh i Biden do ishte ndalimi i ndihmës ushtarake. Nëse ndodh dhe në çfarë mase Biden është i përgatitur të pengojë armët amerikane që të mos shkojnë në Izrael në mes të një lufte, siç bëri paraardhësi Ronald Reagan në vitet 1980, është ende e paqartë.
Nën presionin e zgjedhjeve presidenciale të afërta, thotë Danielle Pletka nga American Enterprise Institute, një institut kërkimi në Uashington, Biden ka bërë deri tani një përpjekje për të “ndarë dallimin në Izrael duke përdorur retorikën e zemëruar publike dhe qëndrueshmërinë private me asnjë alternim me realitetin në terren”.
Ndihma ushtarake për Izraelin ka vijuar edhe kur marrëdhëniet mes Biden-it dhe Netanyahu-t janë acaruar. Në dhjetor, Biden e anashkaloi Kongresin për të miratuar shitjen e predhave të tankeve dhe pajisjeve të tjera Izraelit me vlerë 107 milionë dollarë. Ka pasur gjithashtu transferime më të vogla, jo aq të mëdha sa për të shkaktuar njoftimin e Kongresit për municionet e drejtuara, bombat që shkatërrojnë bunkerët dhe armët e tjera të rëndësishme.
Amerikanët gjithashtu mund të ndjekin edhe një shteg më të dobët të pakënaqësisë duke ngadalësuar dërgesat e armëve dhe pjesëve sipas porosisë, thotë Natan Sachs i Institutit Brookings. Kjo mund të mos pengojë menjëherë aftësinë luftarake të Izraelit, por do përbënte një paralajmërim të qartë: pa mbështetjen ushtarake amerikane, aftësia afatgjatë e Izraelit për të mbrojtur veten përballë një morie kërcënimesh do vihej në dyshim.
Sa për civilët palestinezë, Biden mund të mos jetë në gjendje të bëjë shumë më tepër për t’i ndihmuar ata drejtpërdrejt. Një marrëveshje buxhetore e arritur së fundmi, e nënshkruar në ligj nga presidenti, ndalon fondet amerikane për Agjencinë e Kombeve të Bashkuara për Ndihmën (UNRWA), ofruesin kryesor të mbështetjes humanitare në Gaza, për një vit. SHBA-ja dhe vendet e tjera pezulluan pagesat pasi Izraeli akuzoi stafin e UNRWA-s për pjesëmarrje në sulmin e 7 tetorit ose për bashkëpunim me Hamasin. Ideja e një skele të përkohshme lundruese në det, e shpallur nga SHBA-ja javë më parë, gjithashtu nuk ka gjasa të jetë funksionale për muaj të tërë.
Në telefonatën e tij me Netanyahu-n, Biden e bëri të qartë se pavarësisht përppasjeve për Gazën, Amerika “mbështet fuqimisht Izraelin” përballë kërcënimeve iraniane – të cilat janë bërë më të forta pas një sulmi ajror që i atribuohet Izraelit vrau anëtarë të rangut të lartë të Gardës Revolucionare të Iranit, në kompleksin diplomatik të Iranit në Damask më 1 prill. IDF-ja u përpoq të qetësonte izraelitët, duke thënë në një postim në X se civilët nuk kanë nevojë të “blejnë gjeneratorë, të grumbullojnë ushqime dhe të tërheqin para nga bankomat”.
Netanyahu tani është kapur në një pincë shtrënguese. Nëse ai bën atë që kërkon Biden dhe zbut strategjinë e tij të luftës, do largojë partnerët e koalicionit. Nëse kundërshton të pajtohet dhe prish marrëdhëniet me mbrojtësin jetik të Izraelit, publiku izraelit mund të mos e falë.
Cenueshmëria e Netanyahut është gjithnjë e më e dukshme. Protestat në Izrael që kërkojnë kthimin e pengjeve dhe dorëheqjen e tij po rriten. Më 3 prill, Benny Gantz, një anëtar i kabinetit të luftës dhe kryeministri alternativ më i mundshëm, doli nga rreshti dhe bëri thirrje për zgjedhje të parakohshme në shtator për të “ripërtërirë besimin” brenda Izraelit.
Zgjedhja dhe ndryshimi i lidershipit, nëse ndodh, do rinovonte besimin edhe me SHBA-në.
VINI RE: Ky material është pronësi intelektuale e The Economist
Përgatiti për Hashtag.al, Klodian Manjani
