Viti që lamë pas, për surprizën e vetë fabrikave të industrisë automotive në vend, rezultoi më pozitiv sesa ishte parashikuar. Përfaqësuesit e kompanive presin që të vijojë edhe në vitin 2023 kjo tendencë rritje, si efekt i masave të marra nga kompanitë mëmë për zhvendosjen e prodhimit në fabrikat shqiptare në një pjesë të rasteve, edhe për shkak të konfliktit Rusi-Ukrainë. Një pjesë e fabrikave janë ende në fazë zgjerimi, si pjesë e planit të biznesit, ndërkohë që “thembra e Akilit” si për çdo sektor duket se po kthehet mungesa e fuqisë punëtore.
Vështirësitë e vitit 2022 nuk e penguan industrinë automotive në vend që të vijonte rritjen. Grupi “makineri, pajisje dhe pjesë këmbimi”, ku përfshihen edhe produktet e fabrikave të kësaj industrie ishte i dyti me kontributin më të lartë në zgjerimin e eksporteve, pas tekstileve e këpucëve, sipas të dhënave të tregtisë së jashtme të publikuara nga Instituti i Statistikave. Ky grup u rrit me 37% për 10-mujorin 2022.
Në vend veprojnë prej disa vitesh kompani të industrisë automotive që prodhojnë tela, kabllo, gomina apo pjesë të thjeshta për kompani ndërkombëtare si Mercedez Benz, KIA, Hyundai, Peugot, Renault, Fiat Group, Sumitomo Electric Industries.
Shtimi i numrit të kompanive në njërën anë, por edhe zgjerimi i atyre që janë në treg prej vitesh janë dy nga arsyet pse eksportet e grupit ku bëjnë pjesë produktet e industrisë automotive kanë ardhur në rritje.
Vit pas viti, nga Forschner te Delmon, Yura, PSZ apo SEWS Cabind, numri i fabrikave dhe të punësuarve në sektor është rritur.
Përfaqësuesit e kompanive parashikojnë që edhe viti 2023, të jetë vijim i rritjes së 2022-shit që, në njëfarë mënyre, vjen nga zhvendosja e prodhimit në fabrikat shqiptare prej atyre që ndodhen në zonën e konfliktit Rusi-Ukrainë.
Ertjan Çabiri, nga Delmon Group Albania, nënvizon se kërkesa, dhe rrjedhimisht shitjet e kompanisë për vitin e shkuar, kanë qenë në rritje krahasuar me nivelin e buxhetuar në fillimvit.
“Arsyeja është sepse kërkesa në sektorin automotiv nuk pati rënie domethënëse, por edhe për shkak të dinamikave brenda grupit tonë, ku për disa produkte të tjera, prodhimi u transferua në Shqipëri”, – pohon ai, teksa shpjegon se lufta ishte një goditje e re për botën, pas asaj të pandemisë dhe energjisë.
Pjesa më e madhe e fabrikave shqiptare presin që të ketë rritje të prodhimit. Administratori i Forschner Albania, Ercan Yagmur, pohon se në vitin 2023, pritet rritje me 30% në raport me vitin e kaluar.
“Situata globale e zinxhirit të furnizimit me lëndë të parë po vuan ende pasojat nga pandemia, e cila krijoi një lloj shkëputje të zinxhirit botëror të prodhimit të lëndës së parë.
Në zgjatjen e kësaj situate ka pasur ndikim të madh edhe lufta Rusi-Ukrainë, kështu që nuk mund të flitet për arritje objektivash 100%. Për aq kohë sa konflikti Rusi-Ukrainë do të vazhdojë, situata ka pak gjasa të përmirësohet.
E ardhmja po shihet gjithsesi pozitive sa i përket prodhimit në Shqipëri, për shkak se klientët kanë parashikuar rritje të porosive, e cila përkthehet në më shumë vende pune, më shumë të ardhura për kompaninë” pohon ai.
Edhe Mario Scarfalloto, menaxher i SEWS Cabind Albania, thekson se kompania është ende në fazë zgjerimi, e cila do të vazhdojë në vitin 2023 si pjesë e planit fillestar të biznesit.
“Sot jemi më shumë se 1200 persona staf, direkt dhe indirekt, në dy impiante të ndryshme dhe pa dyshim synojmë të zgjerohemi. Në vitin fiskal 2023 kemi planifikuar hapjen e një fabrike të tretë, që tashmë është në ndërtim dhe do të krijojë vende pune për 1000 persona të tjerë”, – shprehet ai.
Industria, sipas z. Scarfalloto do të vijojë të shfaqë probleme në kushtet kur kërkesa e klientëve mbetet e paqëndrueshme, pasi ndikohet nga mungesa e lëndëve të para të ndryshme.
E gjithë kjo situatë ndryshon planifikimin e prodhuesve të automobilave e për rrjedhojë, e shtrin efektin edhe te planifikimi i fabrikave që prodhojnë pjesë nga më elementaret tek më komplekset.
Largimi i punonjësve do të jetë “Thembra e Akilit”
Teksa Shqipëria kërkon të tërheqë investime të huaja qoftë edhe në fabrika të industrisë automotive, duke prodhuar me një vlerë më të lartë të shtuar, mundësitë për të realizuar këtë me një krah pune në mungesë janë të vogla.
Kompanitë që aktualisht kanë aktivitetin në vend shprehen se, me ritmin aktual të largimit jashtë Shqipërisë të forcës punëtore, planet e zgjerimit do të jenë të vështira.
“Vetëm duke lexuar gazetat lokale dhe duke folur me banorët vendas, është shumë e qartë se njerëzit po largohen nga vendi.
Nëse ky trend vazhdon, do të arrijmë në një pikë kritike ku nuk do të ketë burime njerëzore të mjaftueshme për të mbështetur të gjitha kompanitë e vendosura në vend.
Shpresojmë që lajmet e fundit se Shqipëria është një vend kandidat për t’u bërë anëtare e BE-së, të mund të sjellin një status tjetër socio-ekonomik dhe t’i bindë njerëzit të qëndrojnë dhe të mbështesin zhvillimin e vendit të tyre të origjinës” shprehet z. Scarfalloto.
Realitetin e ri në vend e vënë re më lehtë kompani që operojnë në treg prej vitesh. Froschner Albania, që është vendosur ndër të parat këtu, e sheh situatën aktuale si një kambanë alarmi.
“Sot pas 7 vitesh aktivitet në Shqipëri, situata ka ndryshuar, po hasen gjithnjë e më shumë probleme në gjetjen e fuqisë punëtore, e cila është problemi kryesor tani. Kemi shumë largime edhe nga stafi i kualifikuar.
Në intervistat që organizon zyra e burimeve njerëzore, kur lajmërohet shkëputja nga puna, arsyet e largimit janë në masën 40% emigrimi jashtë vendit.
Emigrimi po ndodh në masë te mosha e re. Por kemi shumë raste të largimeve edhe në moshën e mesme apo familjarë, të cilët emigrojnë jashtë vendit.
Emigrimi i moshës relativisht të re, e cila mendoj se është edhe më produktivja, është një ‘kambanë’ alarmi. Fatkeqësisht, deri më tani, ka rënë në vesh të shurdhër, për deri sa nuk kemi asnjë plan apo politikë nga qeveria për frenimin e kësaj ‘hemorragjie’ që po dobëson çdo ditë e më shumë ekonominë tonë”, nënvizon z. Yagmur.
Mungesa e punëtorëve të kualifikuar, sipas kompanive, kishte nisur të ndihej prej vitesh, por tashmë duket se ajo është theksuar edhe te krahu i pakualifikuar i punës.
Ertjan Çabiri, nga Delmon Group Albania, thotë se largimet e punonjësve po kthehen në një kosto të vazhdueshme për kompanitë, që pasi i trajnojnë, detyrohen të nisin nga e para duke bërë zëvendësim.
“Kompania jonë ka pasur një turnover punonjësish (raporti i një numri punonjësish që largohen nga një kompani për shkak shkarkimit, ose dorëheqjes ndaj numrit total të punonjësve në listën e pagave në atë periudhë) të pakualifikuar rreth 5% në muaj në vitin e fundit.
Zëvendësimi i tyre po bëhet më i vështirë për shkak të mungesës së fuqisë punëtore. Trajnimi i tyre është një kosto e fshehur, edhe kjo në rritje. Një shqetësim tjetër ka të bëjë me largimin e papritur nga puna të punonjësve, të cilët nuk lajmërojnë në kohë sipas ligjit punëdhënësin për dëshirën e largimit, dhe e bëjnë planifikimin e prodhimit të vështirë.
Nga ky drejtim jemi totalisht të pambrojtur, sepse detyrimi ligjor për punonjësit në këtë rast mbetet vetëm në letër”, konfirmon ai.
Thuajse të gjithë bien dakord se rritja e pagave është një nga instrumentet që mund të përdoret dhe realisht po përdoret për të frenuar largimet, por tendenca e vënë re së fundmi shkon përtej pagës.
Në këto kushte, përfaqësuesit e kompanive mendojnë se duhet të ketë një plan më të unifikuar të qeverisë për të ndalur hemorragjinë ose çështja të ngrihet në nivel më gjithëpërfshirës të të gjithë palëve. /N.Maho
VINI RE: Artikulli është pronë intelektuale e Revista Monitor
