Trupat e SHBA dhe NATO-s mbërrijnë në Moldavi
Telashe të mëdha mund të shfaqen në Moldavi, që ka filluar të duket si një zonë skenike për Bashkimin Evropian për të kompensuar një fitore të mundshme ruse në Ukrainë.
Nuk është e qartë nëse një plan i tillë, nëse provohet, do ketë sukses. Por Moldavia nuk është vendi më i qëndrueshëm në botë me kombin e ndarë midis elementeve pro-BE dhe pro-ruse.
Trupat amerikane janë tani në Moldavi me rumunët, për një stërvitje ushtarake të quajtur JCET 2024 (Joint Command Exchange Training). Stërvitja ka nisur më 1 prill dhe do vijojë deri më 19 prill.
Sipas një deklarate të Ministrisë së Mbrojtjes të Moldavisë: “Qëllimi i stërvitjes është stërvitja e përbashkët dhe shkëmbimi i përvojës midis forcave speciale moldave, rumune dhe amerikane, si dhe rritja e nivelit të ndërveprimit midis kontingjenteve pjesëmarrëse. Në stërvitjen e këtij viti do marrin pjesë gjithashtu përfaqësues të Shërbimit Shtetëror të Mbrojtjes dhe Sigurisë të Moldavisë dhe Forcave Speciale Pantera.”
Këto ushtrime nuk janë të reja, por ato kanë marrë një urgjencë të re tani për shkak të gjendjes në zhvillim në Ukrainën fqinje.
SHBA-ja sponsorizon atë që e quan Dialogu Strategjik Moldavi-SHBA në Kishinau, kryeqyteti i Moldavisë.
Dialogu përqendrohet në fushat e bashkëpunimi duke përfshirë sektorin e drejtësisë dhe reformat kundër korrupsionit, të drejtat e njeriut, nxitjen e një mjedisi pluralist mediatik dhe politikat e mediave që respektojnë të drejtat për të luftuar dezinformimin, larmishmërinë dhe qëndrueshmërinë e energjisë, modernizimin dhe shndërrimin e mbrojtjes, mbrojtjen civile, menaxhimin e kufijve, sigurinë kibernetike, luftimin e kërcënimet ndërkufitare, luftimin e trafikut të paligjshëm të armëve dhe municioneve, luftimin e përhapjes së armëve të shkatërrimit në masë dhe materialeve të lidhura me to, trajtimin njerëzor të nevojave të refugjatëve dhe zgjerimin e lidhjeve me njerëzit.
Shtetet e Bashkuara kanë vënë në dispozicion afro 320 milionë dollarë në ndihmë të re ekonomike, të sigurisë dhe humanitare për të ndihmuar Moldavinë. Kjo ndihmë përfshin 30 milionë dollarë mbështetje buxhetore të pakthyeshme të disbursuara në dhjetor 2022 për blerjet e energjisë elektrike.
Grupi i Dialogut Strategjik
Sipas Departamentit Amerikan të Shtetit:
Shtetet e Bashkuara, duke punuar me Kongresin, planifikojnë gjithashtu të vënë në dispozicion një shtesë prej 300 milionë dollarësh për ndihmën energjetike në Moldavi për të adresuar nevojat urgjente të krijuara nga lufta e agresioni i Rusisë kundër Ukrainës dhe për të forcuar qëndrueshmërinë dhe sigurinë energjetike të Moldavisë, duke përfshirë 80 milionë dollarë të tjerë në buxhet si mbështetje për të adresuar kostot e energjisë dhe energjisë.
Qëllimi i Shërbimit Shtetëror të Mbrojtjes dhe Sigurisë, i cili është i ndarë nga ushtria moldave, është të mbrojë zyrtarët e lartë të qeverisë.
Zyrtarisht, Moldavia supozohet të jetë një vend asnjanës. Flitet për ndryshimin e Kushtetutës së saj për t’i lejuar asaj t’i bashkohet aleancave ushtarake dhe, potencialisht, të anëtarësohet në NATO. Stërvitja e përbashkët me vendet e huaja (SHBA dhe Rumani) duket se shkel dispozitat aktuale të asnjanësisë kushtetuese.
Rumania është e prirur të ndërtojë marrëdhëniet e saj ushtarake me Moldavinë. Legjislacioni është në pritje në Rumani për ta lejuar atë të ndërhyjë jashtë vendit ndërsa veprime të tilla nuk do kufizohen vetëm në ushtri, por mund të përfshijnë edhe lloje të tjera ndërhyrjesh për të luftuar kërcënimet hibride. Fokusi i ligjit të ri është Moldavia dhe Ukraina.
Rumania furnizon 80-90% të energjisë së Moldavisë. Ajo ka ndërtuar një tubacion gazi që lidh dy vendet, i financuar kryesisht nga grante dhe kredi nga komuniteti europian. Moldavia nuk merr më gaz nga Rusia.
Sipas burimeve rumune, ka 600,000 qytetarë rumunë në Moldavi (shumica me shtetësi hibride). Rumania po pozicionohet për të “mbrojtur” qytetarët e saj moldavë në rast konflikti. Moldavia është vendi i dytë më i varfër në Evropë pas Ukrainës. Në vitin 2022, të ardhurat për frymë të Moldavisë ishin 5,688 dollarë. Ukraina kishte 4005 dollarë para luftës. Europa Lindore në përgjithësi ka të ardhura për frymë prej 11,855 dollarësh për frymë.
Toka moldave është midis lumenjve Dniester dhe Prut, zona e njohur dikur si Bessarabia ndërsa shumica e popullsisë janë ortodoksë.
Dikur kishte një komunitet të madh dhe të lulëzuar hebre në vend. Kishinau, kryeqyteti i Moldavisë, ishte 46% hebre. Në Mbretërinë e Rumanisë gjatë Holokaustit, rreth 380,000–400,000 hebrenj vdiqën në zonat e atëhershme të kontrolluara nga Rumania, duke përfshirë Besarabinë, Bukovinën dhe Transnistrian.
Rumania thuhet se renditet e para në mesin e vendeve autorë të Holokaustit, përveç Gjermanisë naziste. Sot, ka rreth 15,000 hebrenj në Moldavi dhe Transnistria.
Ka pasur një luftë të vazhdueshme në Moldavi me vendin afërsisht të ndarë në dy kampe: kampi pro-BE nga njëra anë dhe kampi pro-rus nga ana tjetër. Tani për tani kampi pro-BE është në pushtet.
Ajo ka nxjerrë jashtë ligjit partitë dhe organizatat e opozitës pro-ruse dhe ka burgosur disa nga kreretë e saj. Përveç kësaj, partia në pushtet ka mbyllur 13 televizione dhe media me arsyetimin se ishin të lidhura me Rusinë.
Deri në mes të marsit, partia pro BE-së nuk i lejoi kandidatët e opozitës të konkurrojnë për zgjedhjet lokale apo kombëtare.
Një rast ilustrues është ai i guvernatores së zgjedhur të rajonit autonom të Gagauzit, Evghenia Gutsul. Gagauzia është një entitet ortodoks rus turqishtfolës në pjesën juglindore të Moldavisë. Gutsul ishte anëtare e partisë Shor, një parti pro-ruse që u shpall jashtë ligjit nga qeveria në pushtet.
Ajo nuk u lejua të kandidonte për postin nën siglën e partisë së saj dhe u akuzua se ndihmoi në financimin e paligjshëm të partisë Shor. Ajo vendosi të kandidojë për postin si “e pavarur” dhe fitoi me lehtësi. Gutsul është e afërt me Moskën dhe Presidentin Vladimir Putin.
Në mars, Gjykata e Lartë në Moldavi përcaktoi se nxjerrja jashtë ligjit e partisë Shor ishte e paligjshme.
Evghenia Gutsul viziton presidentin rus Vladimir Putin në Moskë.
Ndërkohë, vende të tjera po shfaqin një interes të madh për Moldavinë. Një shembull interesant: Gjermanët po furnizojnë policinë për të përforcuar kufirin me Ukrainën. Gjermania iu bashkua një projekti të sponsorizuar nga BE për të “garantuar sigurinë” e Moldavisë.
Policia ndalon kontrabandën, por sipas raporteve, kritikët thonë se përpjekjet që po përforcohen kanë të bëjnë kryesisht me ndalimin e ukrainasve që të shpëtojnë nga rekrutimi dhe t’i kthejnë ata në Ukrainë, ku ata përballen ose me burgim ose hedhjen në vijën e parë të luftës kundër Rusisë.
Franca po aktivizon gjithashtu njësitë kryesore të Legjionit të saj të Huaj, shumë prej të cilave janë aktualisht pa punë pasi janë dëbuar nga disa vende afrikane. Sipas raporteve të shtypit, 1500 trupa të Legjionit të Huaj francez ka të ngjarë të dislokohen ose në Ukrainë ose në Moldavi, në maj ose qershor.
Transnistria
Transnistria është një rajon i shkëputur i njohur zyrtarisht si Republika Moldave Pridnestroviane, që ka qeverinë dhe ushtrinë e saj. Është në anën lindore të lumit Dnistria me kryeqytet Tiraspolin. Parlamenti Evropian ka deklaruar se kjo zonë është nën pushtimin rus.
Ekziston një kontigjent ushtarak rus në Transnistria, që përbëhet nga 1500 ushtarë. Ka gjithashtu një depo të madhe municionesh ruse atje. Ushtria e Transnistrias përbëhet nga 5,000 personel aktiv dhe 16,000 rezervistë. Shumica e pajisjeve të saj janë të vjetëruara.
Për krahasim, Moldavia ka një ushtri prej 6,500 personel aktiv dhe 2,000 rekrutësh vjetorë. Ajo pretendon një forcë rezervë prej 65,000 vetësh megjithatë nuk dihet se sa e besueshme është ndonjë nga këto shifra.
Që trupat e huaja të veprojë nga Moldavia në Ukrainë, ata ose do duhet të marrin nën kontroll Transnistrian ose në mënyrë alternative, të vendosin forca ushtarake në Gagauzi, gjë që ka të ngjarë të shkaktojë luftë civile.
Rëndësia strategjike
Moldavia në vetvete nuk ka ndonjë rëndësi strategjike. Megjithatë, mund të jetë një zonë skenike dhe pikë kërcimi për një strategji që synon qytetin jugor të Ukrainës, Odesa dhe ndoshta, Krimenë e aneksuar nga Rusia.
Ajo që duket se po përgatitet në Evropë është një lloj Plani B, ushtria ukrainase kapitullon. Zyrtarët ruse kanë deklaruar së fundmi se duan një zonë të madhe tampon në çdo bisedim të mundshëm për periudhën e pasluftës në Ukrainë, një kordon sanitar për të parandaluar NATO-n të kërcënojë territorin rus dhe interesat jetike të saj.
Duke supozuar se parashikimet e tmerrshme të luftës janë realizuar, një Ukrainë e ardhshme mund të përbëhet nga një zonë e aneksuar ruse, një regjim pro-rus në Kiev, një zonë tampon dhe Ukraina perëndimore e pushtuar nga Polonia, potencialisht e ndarë me disa nga fqinjët e saj.
NATO, megjithatë, do dëshironte të kishte një kundërpeshë ndaj një fitoreje ruse. Kjo mund të nënkuptojë, përveç kthimit të qytetit ukrainas të Lviv në Poloni, një përpjekje për të mbrojtur Odesën dhe ndoshta për të kërcënuar Krimenë, të cilën rusët e konsiderojnë si territor jetik për sigurinë e tyre dhe rëndësinë e saj historike.
Kthimi i Moldavisë si një zonë skenike duket si një strategji potenciale në zhvillim, fillimi i një Plani B. Megjithatë, ka probleme në përdorimin e Moldavisë si zonë skenike.
Politika e saj është shumë e paqëndrueshme dhe nëse rusët me të vërtetë rritin përpjekjet e tyre në atë vend, fraksioni pro-BE mund të përballet me një të ardhme të turbullt. Kjo do përjashtonte potencialisht Moldavinë si një terren të BE-së.
Përndryshe, BE-ja nëpërmjet Rumanisë dhe të tjerëve mund të dërgojë trupa për të siguruar regjimin pro-BE tani në pushtet, gjë që mund të çojë në një luftë të brendshme dhe të përgjakshme.
* Stephen Bryen ka shërbyer si drejtor i stafit të Nënkomitetit të Lindjes së Afërt të Komitetit të Marrëdhënieve me Jashtë të Senatit të SHBA-së dhe si zëvendëssekretar i Mbrojtjes për politikën.
*Ky shkrim u botua fillimisht në blogun e tij “Armët dhe Strategjia” dhe është ribotuar me leje.
VINI RE: Ky shkrim është pronësi intelektuale e Asia Times
Përgatiti për Hashtag.al, Klodian Manjani
