Rrobaqepja kubane Yamidely Cervantes ka blerë një makinë të re qepëse për herë të parë pas vitesh, plus një frigorifer dhe një celular – të gjitha në monedhën ruse.
Ajo tha se burri i saj 49-vjeçar Enrique Gonzalez, një murator në vështirësi ekonomike, la shtëpinë e tyre në qytetin e vogël të La Federal më 19 korrik për të luftuar për ushtrinë ruse në Ukrainë. Ditë më vonë, ai i transferoi asaj pjesën e bonusit të nënshkrimit prej rreth 200,000 rublash (2,040 dollarë) që ajo i mori në pesos kubane, tha Cervantes për Reuters.
Kjo përfaqëson një fitim të papritur në ishullin e goditur ekonomikisht të drejtuar nga komunistët. Është më shumë se 100 herë paga mesatare mujore shtetërore prej 4,209 pesos (17 dollarë), sipas zyrës kombëtare të statistikave.
Pak vende e ndjejnë darën më shumë se La Federal, një komunitet me rreth 800 banorë në periferi të Havanës ku një në katër banorë janë të papunë, tregojnë të dhënat e qeverisë për vitin 2022.
Në rrugën 100 metra të shtruar me dhe ku jeton Servantes, të paktën tre burra janë larguar për në Rusi që nga qershori dhe një tjetër e kishte shitur shtëpinë e tij në pritje të largimit, tha ajo.
“Mund të numërosh me njërën dorë ata që kanë mbetur,” tha 42-vjeçarja ndërsa vëzhgonte rrugën nga një tarracë e vogël ku kishte ripërdorur dy tualete të thyera si vazo me lule.
“Domosdoshmëria është ajo që e shtyn këtë.”
Reuters gjurmoi historitë e atyre katër burrave, së bashku me më shumë se një duzinë kubanë të tjerë të rekrutuar për të shkuar në Rusi nga rrethet brenda dhe përreth kryeqytetit Havana, duke filluar nga një ndërtues dhe një shitës deri te një punonjës rafinerie dhe punonjës i një kompanie telefonike. Njëmbëdhjetë nga burrat përfunduan duke fluturuar për në Rusi, ndërsa shtatë të tjerët ndryshuan mendje në çastin e fundit.
Intervistat me shumë prej burrave si dhe miq e të afërm, së bashku me një tufë mesazhesh në WhatsApp, letra udhëtimi, foto dhe numra telefoni që ata dhanë për të vërtetuar deklaratat e tyre, përshkruajnë tablonë më të hollësishme deri tani se si kubanezët po dynden për të mbështetur makinën luftarake të Moskës. .
Kremlini dhe Ministria ruse e Mbrojtjes nuk iu përgjigjën pyetjeve në lidhje me rekrutimin e kubanëve për ushtrinë e tyre. Qeveria kubane gjithashtu nuk iu përgjigj pyetjeve për këtë shkrim.
Lajmet për kubanezët që përfunduan në ushtrinë ruse kapën titujt kryesorë këtë muaj kur qeveria e Havanës – një aleate e vjetër e Rusisë që thotë se ‘nuk është pjesë e luftës në Ukrainë’ – tha se kishte arrestuar 17 persona të lidhur me një rrjet të trafikut njerëzor që joshi kubanezët të luftonin për Moskën. Reuters nuk mundi të përcaktojë identitetet e personave të përfshirë në rrjetin e dyshuar të trafikimit dhe kur ose nëse ata u arrestuan.
Rekrutët e identifikuar nga Reuters dolën vullnetarë për të shkuar në Rusi për të punuar për ushtrinë pas nismave në mediat sociale nga një rekrutuese që e identifikoi veten si ‘Dayana’.
Në La Federal, për shembull, të nëntë rekrutët e identifikuar nga Reuters u regjistruan për të luftuar. Në Alamar, një periferi lindore e Havanës, shumica e pesë burrave u regjistruan për role jo luftarake si në ndërtim, paketim të furnizimeve dhe logjistikë.
Bashkëshorti i Servantesit, Gonzalez, duke folur me videotelefonatë nga një bazë ushtarake ruse jashtë qytetit të Tula, në jug të Moskës, i tha Reuters se ai ishte një nga 119 kubanët që stërviteshin atje. Kur mbërriti në Rusi, tha ai, kishte nënshkruar një kontratë për të punuar për ushtrinë, të përkthyer në spanjisht.
“Të gjithë këtu e dinin se për çfarë po vinin,” tha ai, duke buzëqeshur me veshje ushtarake ndërsa i bëri Reuters një turne telefonik dixhital në kampin e rrethuar nga pisha.
“Ata erdhën për luftë”.
Gonzalez tha se 119 kubanët atje po stërviteshin për të luftuar në luftë, megjithëse ende nuk ishte e qartë se ku do dërgoheshin.
“Unë kam disa miq në Ukrainë, dhe ata janë në vendet ku bien bomba, por ata në fakt nuk kanë qenë në konfrontime me ukrainasit,” shtoi ai.
“Gjithçka është mirë këtu, por kur të shkojmë atje, do jemi në një zonë lufte”.
Reuters nuk ishte në gjendje të kontaktonte me asnjë nga burrat e tjerë që iu bashkuan ushtrisë, megjithëse konfirmoi përmes mesazheve dhe fotove në ËhatsApp se ata kishin fluturuar në Rusi dhe dy janë tani në Krime.
I kontaktuar për koment mbi rekrutimin e kubanezëve në ushtrinë ruse, zëdhënësi i Ministrisë së Jashtme të Ukrainës, Oleg Nikolenko tha: “Mund të konfirmoj se ambasada ukrainase në Havana ka kontaktuar me autoritetet kubane për këtë çështje.”
Një zëdhënës i Departamentit Amerikan të Shtetit tha se Shtetet e Bashkuara po mbikëqyrin nga afër gjendjen.
“Ne jemi thellësisht të shqetësuar nga raportet që pretendojnë se të rinjtë kubanë janë mashtruar dhe rekrutuar për të luftuar për Rusinë,” tha zëdhënësi.
DAYANA ME KAPELE KAMUFLAZHI
Veprimtaria e rekrutimit kuban e identifikuar nga Reuters filloi disa javë pas një dekreti të majit të lëshuar nga presidenti rus Vladimir Putin që lejonte të huajt që u regjistruan në ushtri me kontrata njëvjeçare të merrnin nënshtetësinë ruse nëpërmjet një procesi të shpejtë, së bashku me bashkëshortët, fëmijët dhe prindërit e tyre.
Në La Federal, fjala për punën e ushtrisë filloi të përhapej në qershor, sipas banorëve të intervistuar. Ofertat për t’u bashkuar, të shpërndara përmes Facebook, Instagram dhe ËhatsApp, u bënë biseda e qytetit, me Dayana të quajtur si kontakt.
Më shumë se dy duzina të rinj të intervistuar nga Reuters në dhe rreth Havanës folën për shkallën e eksodit.
Cristian Hernandez, 24 vjeç, shpërtheu në të qeshura kur u pyet se sa njerëz ishin larguar nga zona përreth La Federal.
“Plot,” tha ai. “Pothuajse të gjithë miqtë tanë kanë shkuar atje.”
Yoan Viondi, 23 vjeç, i cili jeton disa minuta larg, tha se ai njihte rreth 100 burra në Villa Maria, distrikti që përfshin La Federal, që ishin rekrutuar që nga qershori.
Ai tha se një mik i dha atij kontaktin ËhatsApp të Dayanas, një grua kubane për të cilën tha se kishte blerë bileta avioni për rekrutët. Dayana u përmend gjithashtu si një kontakt kyç nga shumica e rekrutëve dhe të afërmve me të cilët foli Reuters.
Viondi nuk humbi kohë.
“Përshëndetje, mirëdita,” i tha Viondi asaj në një mesazh të 21 korrikut, të parë nga Reuters.
“Ju lutem kam nevojë për informacion.”
Dayana, e cila shfaqet në ikonën e saj të bisedës si një grua me flokë të errët me një kapele kamuflazhi, u përgjigj me kushtet e kontratës pothuajse menjëherë. Në rreshtin e parë të mesazhit thuhet: “Kjo është një kontratë me ushtrinë ruse me të cilën ju merrni nënshtetësinë ruse”.
Kontrata ishte për një vit dhe ofronte një bonus nënshkrimi prej 195,000 rublash, të ndjekur nga një pagë mujore prej 200,000 rublash, plus 15 ditë pushime pas gjashtë muajve të parë të punës.
Këto kushte janë në përputhje me ato të transmetuara në Reuters nga rekrutët e tjerë dhe familjet e tyre.
“Nëse jeni dakord, thjesht duhet të dërgoni një kopje të pasaportës suaj”, thuhej në mesazhin e Dayana.
Brenda dy minutash, Viondi i kishte dërguar një kopje dixhitale të pasaportës. Një orë më vonë, Dayana u përgjigj në një mesazh audio të dëgjuar nga Reuters: “E përkryer, nesër do të jem në gjendje t’ju them se në cilën ditë do udhëtoni,” tha ajo.
Reuters nuk ishte në gjendje të kontaktonte Dayanan për të komentuar numrin e përdorur nga Viondi dhe të tjerët, ose për të konfirmuar emrin e saj të plotë.
NUK DO VDES NGA URIA
Në fund, megjithë entuziazmin e tij fillestar, Viondi u shqetësua për vajtjen në Rusi dhe i ndërpreu kontaktet me Dayanën. Ai theksoi se njerëzit që u regjistruan në La Federal e dinin se do luftonin.
“Është e vështirë të jetosh këtu. Të gjithë thanë: “Nëse zgjedh këtë, nuk do vdes nga uria në Kubë,” tha ai. “Por ata e dinin se ku po shkonin. Edhe unë e dija shumë mirë se ku po shkoja.”
Viondi i tha Reuters se as Dayana, as askush tjetër, nuk i kishin kërkuar që t’i mbante të fshehta ndërveprimet e tyre.
Ai tha se mbante kontakte me të paktën katër miq që kishin nënshkruar kontrata në Rusi me ushtrinë dhe se, për aq sa ai e dinte, ‘ata ishin mirë’. Shumica, tha ai, tani janë në Ukrainë.
Kuba është zhytur në krizën e saj më të keqe ekonomike në dekada, me radhë të gjata edhe për gjërat elementare si ushqimi, karburanti dhe kujdesi shëndetësor, duke nxitur një eksod të kubanëve në SHBA, Amerikën Latine dhe Evropë vitin e kaluar.
Alina Gonzalez, presidente e një komiteti të bllokut të lagjes në La Federal, e ngarkuar me mobilizimin e mbështetjes për qeverinë e drejtuar nga komunistët, kujtoi ngacmimin e nxitur nga puna ushtarake ruse.
Shumë burra e kërkuan mundësinë në lagjen e saj, tha ajo, duke përfshirë edhe nipin e saj Danilo.
“Ai që jeton atje? Ai shkoi me gruan dhe dy fëmijët. Ai ndodhet atje, me gruan e tij. Dhe nëna e një tjetri jeton më poshtë,” tha ajo.
Roberto Sabori i tha Reuters se shumë nga burrat që u larguan – përfshirë djalin e tij 30-vjeçar, Yasmani – e kishin bërë këtë me nxitim, duke i mbajtur planet e tyre të fshehta edhe nga familjet e tyre.
“Dëgjova se ai po largohej në të njëjtën ditë që u largua,” tha 53-vjeçari, i cili jeton në qoshe nga Gonzalez, duke shtuar se djali i tij e kishte telefonuar teksa po përgatitej të hipte në një fluturim nga qyteti turistik i Varadero për në Moskë.
“Ai kurrë nuk më tha asgjë.”
“Nuk duroj dot më”
Servantes, rrobaqepëse e La Federal, kujton dëshpërimin që kishte ndier i shoqi Gonzalez, tani në Rusi, në muajt para se të largohej.
“Punë, punë, punë”, tha ajo për jetën e tij.
“Një ditë më tha: “Thjesht nuk duroj dot më”.
“Një ditë më tha: “Po shkoj në Rusi. Më tregoi fotokopjen e pasaportës dhe kishte biletën dhe gjithçka. Ishte data 17 korrik dhe u largua më 19.”
Ndërsa Cervantes zgjodhi të qëndronte pas, Reuters konfirmoi përmes fotove dhe videove të WhatsApp se të paktën tre gra nga La Federal u ishin bashkuar burrave të tyre në Rusi, si dhe të paktën një fëmijë.
Cervantes tha se kushëriri i saj, Luis Herlys Osorio, ishte regjistruar në ushtrinë ruse disa javë pasi burri i saj u largua dhe se gruaja e tij, Nilda, ishte gjithashtu tani në Rusi: “Ajo shkoi, dhe po ashtu edhe shumë nga gratë në lagje.”
Reuters rishikoi fotot në mediat sociale të Nildës, me dy gra të tjera nga La Federal, në një shtëpi me qira në qytetin Ryazan në Rusinë perëndimore. Osorio është në Krime, tha Cervantes.
Kuba ka dërguar mesazhe të përziera këtë muaj për qytetarët e saj që luftojnë për Rusinë.
Më 8 shtator, kur njoftoi arrestimet e rrjetit të trafikut, ajo tha gjithashtu se ishte e paligjshme që shtetasit e saj të luftonin për një ushtri të huaj, e dënueshme me burgim të përjetshëm.
Megjithatë, disa ditë më vonë, ambasadori i Kubës në Moskë tha se Havana nuk i kundërshtoi kubanët ‘të cilët thjesht duan të nënshkruajnë një kontratë dhe të marrin pjesë ligjërisht me ushtrinë ruse në këtë operacion’.
Brenda pak orësh, Kuba e kundërshtoi të dërguarin e saj, duke përsëritur se kubanezëve u ndalohej të luftonin si mercenarë lufte.
Gonzalez kundërshton të quhet mercenar. Ish-muratori, i cili kishte marrë pasaportën e tij ruse, e krahason vendimin e tij për të luftuar me Rusinë me atë të kubanëve që luftuan në një luftë të mbështetur nga sovjetikët në Angola në vitet 1970.
Në atë luftë në Afrikën jugore, e parë gjerësisht si një konflikt i Luftës së Ftohtë, Kuba vendosi dhjetëra mijëra trupa për të luftuar për një grup gueril komunist të mbështetur nga Moska kundër një lëvizjeje rivale antikomuniste të mbështetur nga SHBA.
“Unë po ndjek shembullin e tyre,” tha Gonzalez për ata luftëtarë kubanë në Angola, duke shtuar se Moska kishte qenë një aleate e palëkundur e Kubës për dekada dhe Bashkimi Sovjetik kishte ofruar ndihmë ekonomike për ishullin.
“Rusia ndihmoi për të mbajtur familjen time.”
VINI RE: Ky material është pronësi intelektuale e Reuters
Përgatiti për Hashtag.al, Klodian Manjani
*Raportimi nga Dave Sherwood; Raportim shtesë nga Alexandre Meneghini, Mario Fuentes dhe Carlos Carrillo në Havana, Matt Spetalnick në Uashington, Tom Balmforth, Filipp Lebedev dhe Felix Light; Redaktimi nga Pravin Char
