Vendosni fjalën kyçe....

Kina në ekuilibrin e brishtë mes Iranit e Arabisë Saudite


Mes lajmeve të agjencive të inteligjencës amerikane që pretendojnë se Kina po ndihmon në mënyrë aktive programin e zhvillimit të raketave balistike të Arabisë Saudite, ende mungojnë provat për objektin e zhvillimit të raketave të Riadit dhe rolin e Kinës në ngritjen e saj.

Shumë po pyesin nëse ky bashkëpunim i supozuar shënon një ndryshim në angazhimin e Kinës me Lindjen e Mesme nga Irani drejt Arabisë Saudite. Është gjithashtu e paqartë nëse Pekini mund të mbajë një strategji ekuilibruese ndaj këtyre fuqive rajonale.

Riadi po zhvendoset drejt prodhimit të raketave të tij balistike për të plotësuar blerjet e tij në tregun ndërkombëtar të armëve për tre arsye.

Së pari janë marrëdhëniet e tensionuara saudito-amerikane. Ish-presidenti i SHBA-së, Donald Trump, e paralajmëroi mbretin Salman në vitin 2018 se sundimi i tij ‘nuk do zgjasteas  dy javë’ pa mbështetjen e SHBA-së. Në shtator 2021, Shtetet e Bashkuara hoqën sistemin e tyre të përparuar të mbrojtjes raketore dhe bateritë ‘Patriot’ nga Arabia Saudite, pavarësisht sulmeve nga rebelët Houthi të mbështetur nga Irani.

Presidenti Joe Biden e qortoi Riadin në tetor 2022 për uljen e prodhimit të naftës nga grupi OPEC+. Uashingtoni ka kundërshtuar gjithashtu të furnizojë me raketa balistike dhe teknologji Riadin për të ruajtur epërsinë ushtarake të Izraelit në rajon.

Së dyti, pavarësisht se ka forca të armatosura të pajisura mirë, Riadi ka një sistem të dobët të mbrojtjes ajrore, të cilin Houthi-t e ekspozuan duke goditur objekte të profilit të lartë, si magazinat e naftës Aramco në mars 2022.

Së treti, rivali kryesor rajonal i Arabisë Saudite, Irani, ka fituar një aftësi të fuqishme raketore.

Nga këndvështrimi i Arabisë Saudite, zgjerimi i mundësive të blerjes së armëve dhe përvetësimi i teknologjisë së raketave balistike është i nevojshëm për të forcuar aftësitë parandaluese, për të zvogëluar varësinë e jashtme dhe për të ruajtur barazinë me Iranin.

Këtu Kina bëhet e rëndësishme. Pekini i dorëzoi për herë të parë raketat e tij DF-3A te mbretëria saudite në vitin 1988. Arabia Saudite e pranoi publikisht zotërimin e DF-3A-ve vetëm në vitin 2014 kur një raport lajmesh zbuloi se mbretëria kishte blerë dhjetëra raketa DF-21 nga Pekini në vitin 2007.

Ky bashkëpunim ushtarak në rritje mund të duket si Kina po ndryshon besnikërinë midis Arabisë Saudite dhe Iranit. Por një ndryshim në politikën ekuilibruese të Kinës duket i pamundur. Transferimi i teknologjisë së raketave në Arabinë Saudite mbetet në përputhje me politikën e sigurisë energjetike të Kinës.

Transferimi i teknologjisë raketore të Kinës në Riad është i izoluar nga zotimi i saj me Teheranin. Një shqyrtim i ngushtë i politikës së Kinës në rajon zbulon se ajo preferon status quo-në midis dy vendeve.

Në thelb, Pekini mbetet i përkushtuar për të shfrytëzuar aspiratat e Arabisë Saudite për të zgjeruar portofolet e saj të importeve dhe eksporteve larg vendeve perëndimore, mes thirrjeve popullore për mbështetje ndaj përpjekjeve të mbretërisë për të zgjidhur çështjet e brendshme.

Por asgjë nuk sugjeron se kinezët po zgjedhin Arabinë Saudite në vend të Iranit pasi të dyja vendet kanë rëndësi për Kinën.

Përpjekja e Arabisë Saudite për të ushqyer aleatët aziatikë vjen gjithashtu drejtpërdrejt nga kërkimi i saj për tregje të reja për produktet e saj energjetike. Si shteti më i madh prodhues i etur për energji, Kina është blerësi më i madh i energjisë së Riadit.

Kina është partneri më i madh tregtar i Arabisë Saudite dhe klienti i energjisë me një vëllim tregtar dypalësh prej 87 miliardë dollarësh në vitin 2021. Shitja e armëve dhe transferimi i teknologjisë prej 245 milionë dollarësh janë copa të vogla në krahasim.

Pavarësisht kësaj, ndihma kineze e teknologjisë raketore për Arabinë Saudite nuk do zvogëlojë rolin e Iranit si partneri strategjik më i rëndësishëm i Pekinit në rajon. Bashkëpunimi i Teheranit është jetik për suksesin e nismës së Pekinit ‘Belt and Road’ (Brez e Rrugë).

Vendndodhja e Iranit në kryqëzimin e Azisë Qendrore, Azisë Jugore dhe Lindjes së Mesme është kritike për të hyrë në stepën më të madhe të Azisë Qendrore që Pekini synon të konsolidojë në sferën e tij të ndikimit.

Shumë iranianë mund ta shohin blerjen e raketave nga Arabia Saudite si tradhti të Kinës. Por Teherani njeh preferencën e Pekinit për marrëdhënie jo armiqësore – nëse jo miqësore – në të gjithë Gjirin Persik. Komuniteti strategjik i Iranit është gjithashtu plotësisht i vetëdijshëm për vendndodhjen e tij gjeostrategjike, duke e bërë të pamundur lidhjen e tij me Pekinin.

Angazhimi i Kinës për të investuar mbi 400 miliardë dollarë në Iran gjatë 25 viteve të ardhshme është mësimdhënës. Ideologjia e fortë anti-perëndimore e Teheranit dhe mosbesimi ndaj Shteteve të Bashkuara e siguron Pekinin për besueshmërinë e tij brenda konkurrencës më të madhe Kinë-SHBA. Irani do mbështesë Pekinin nëse do ribashkonte Tajvanin me Kinën kontinentale, gjë që do sillte në mënyrë të pashmangshme Shtetet e Bashkuara në tablo.

Nga ana tjetër, Riadi mbetet fort nën ndikimin e SHBA-së, pavarësisht ‘tensioneve’ të fundit. Shtetet e Bashkuara madje kanë pajtuar Arabinë Saudite dhe Izraelin për programin bërthamor të Iranit, duke ilustruar më tej bashkëpunimin e ngushtë të sigurisë me Shtetet e Bashkuara. Çdo riorganizim me Kinën duket i pamundur pasi do nënkuptonte braktisjen e ombrellës së sigurisë së SHBA-së.

Ky ka qenë një faktor mbështetës në politikën e jashtme saudite që nga marrëveshja e partneritetit strategjik të vitit 1945 me Shtetet e Bashkuara. Do ishte e vështirë për Riadin të zëvendësonte varësinë e tij nga pajisjet ushtarake të SHBA-së pasi ripozicionimi do nënkuptonte vuajtje të forcave të tij të armatosura për sa u përket furnizimeve të rëndësishme, veçanërisht për forcat e tij ajrore.

Për sa kohë që Riadi mbetet i varur nga Uashingtoni për sigurinë e tij, miqësia e Kinës me Riadin në kurriz të Teheranit nuk ka gjasa. Rëndësia strategjike e Arabisë Saudite për Kinën gjithashtu zbehet në krahasim me Teheranin. Megjithëse Arabia Saudite është furnizuesi më i madh i energjisë i Pekinit, ky është një zinxhir importi nga i cili Kina synon të zgjerohet.

Ajo që mund të prishë aktin ekuilibrues të Pekinit midis Arabisë Saudite dhe Iranit është një ndryshim i politikës së SHBA-së për shkak të politikave kokëfortë të mbretërisë me OPEC +.

Perceptimi se Shtetet e Bashkuara po shkëputeshin dalëngadalë nga rajoni është i pasaktë. Uashingtoni angazhohet vetëm për të pakësuar angazhimet e tij ushtarake në rajon duke u tërhequr nga Afganistani, duke mos hequr dorë për fare nga epërsia e tij rajonale.

Duket se Kina mund të vazhdojë qëndrimin e saj ekonomik në rajon mes mbështetjes së saj te energjinë e Gjirit dhe qasja në tregjet e saj.

VINI RE: Ky material është pronësi intelektuale e Asia Times

Përgatiti për Hashtag.al, K.Manjani

*Mohmad Waseem Malla është një studiues informacioni në Institutin Manohar Parrikar për Studime dhe Analiza të Mbrojtjes (MP-IDSA), Nju Delhi. Pikëpamjet e shprehura këtu janë vetëm të autorit dhe nuk përfaqësojnë institucionin për të cilin ai punon.

Ky artikull, i ribotuar me leje, u botua fillimisht nga Forumi i Azisë Lindore, i cili bazohet në Shkollën e Politikave Publike Crawford brenda Kolegjit të Azisë dhe Paqësorit në Universitetin Kombëtar Australian.