Shqipëria u godit nga sulme kibernetike në fillim të këtij viti duke bërë që qeveria të mendonte të thërriste në zbatim një nen të NATO-s që mund të përfshinte të gjitha vendet anëtare në konfrontim me Iranin, tha kryeministri Edi Rama në një intervistë për Politico.
Do të ishte hera e parë që një shtet anëtar i NATO-s të përdorte një sulm kibernetik për të thirrur Nenin Pesë – i cili e trajton një sulm kundër një anëtari si një “sulm kundër të gjithëve”, që kërkon mbrojtje kolektive.
Në fund, Shqipëria vendosi të mos e ndërmerrte atë veprim në vend që të rrezikonte përshkallëzimin – dhe të antagonizonte aleatët e fuqishëm, tha Rama. Rama nuk tha se sa seriozisht u konsiderua opsioni për të ndezur Nenin Pesë apo për sa kohë.
“Kam shumë respekt për miqtë dhe aleatët tanë për t’u thënë atyre se çfarë duhet të bëjnë. Ne jemi gjithmonë shumë të kujdesshëm dhe të përulur në vlerësimet tona”, tha Rama.
Diskutimi brenda qeverisë shqiptare mbi aktivizimin e Nenit 5 nxit debatin e vazhdueshëm nëse një sulm kibernetik do të jetë ndonjëherë mjaftueshëm serioz për të shkaktuar një përgjigje të vërtetë të mbrojtjes kolektive të NATO-s – e cila mund të përfshijë hakmarrje kibernetike ose sanksione kundër vendit agresor nga të gjithë anëtarët e NATO-s .
Dispozita është vënë në veprim vetëm një herë, vetëm disa ditë pas sulmeve të 11 shtatorit në Shtetet e Bashkuara dhe pasojat nuk janë përcaktuar plotësisht për një sulm kibernetik. Vendet anëtare të NATO-s duhet t’i vijnë në ndihmë kombit që thërret Nenin 5, por secili vend anëtar mund të përcaktojë masën e përgjigjes së tyre.
Për Ramën, sulmi i korrikut e detyroi vendin të mbyllte faqet qeveritare të internetit që përdoreshin për gjithçka, nga pagesa, shërbimeve deri te marrja e patentë shoferit.
“Është si të bombardosh një vend,” tha Rama për sulmin kibernetik, i cili u atribuohej gjerësisht hakerëve iranianë. Nëntëdhjetë e pesë për qind e shërbimeve qeveritare të Shqipërisë ofrohen në internet, që do të thotë se operacionet e përditshme ndërpriten në zyrat qeveritare në të gjithë vendin, tha ai. Hakerët gjithashtu u përpoqën të fshinin të dhënat e ndjeshme të qeverisë, tha ai, por nuk ia dolën.
Shqipëria ndërpreu marrëdhëniet diplomatike me Iranin si kundërpërgjigje – që besohet se është hera e parë që një komb ndërmerr një hap të tillë për shkak të një sulmi kibernetik. Por Rama vendosi të mos e çonte incidentin në NATO.
“Ishte e tepërt për ne të mendojmë dhe të arrijmë në vendimin se duhet t’i kërkojmë NATO-s të nxisë Nenin Pesë,” tha Rama.
Si hakmarrje e mundshme për ndërprerjen e marrëdhënieve, hakerat iranianë sulmuan sërish Shqipërinë në fillim të shtatorit, duke çaktivizuar disa sisteme të përdorura në përpunimin kufitar dhe doganor. Rama paralajmëroi se kombi i tij pret më shumë sulme nga Irani dhe po punon për të forcuar mbrojtjen kibernetike.
Rrethanat se kur një sulm kibernetik mund të aktivizojë Nenin Pesë është e paqartë. Qendra e Ekselencës së Mbrojtjes Kibernetike e NATO-s e përshkroi aktivizimin Nenit 5 në një sulm kibernetik si “një pozicion të paqartë por që qendron”, ndërsa Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Jens Stoltenberg tha në 2018 se niveli i sulmit kibernetik për të shkaktuar mbrojtjen kolektive “mbetet qëllimisht i paqartë.”
“Më pyesin shpesh, ‘në çfarë rrethanash NATO do të nxiste Nenin 5 në rastin e një sulmi kibernetik?’ Përgjigja ime është: do ta shohim”, tha Stoltenberg në atë kohë.
FBI dhe Agjencia e Sigurisë së infrastrukturës Kibernetike dhe lëshuan një deklaratë këshillimore të përbashkët në shtator, duke detajuar se si hakerët iranianë fituan akses në rrjetet e viktimizuara shqiptare 14 muaj përpara se të kryhej sulmi, duke vjedhur periodikisht emailet e lidhura me qeverinë e Shqipërisë. Qeveria britanike vuri në dukje në një alarm të veçantë se emailet e Ramës ishin ndër ato të hakuara.
Rama vuri në dukje ndihmën e SHBA-së pas sulmit, e cila përfshinte dhënien e ekspertizës personalisht për të hetuar incidentin, si një “mbështetje të madhe” dhe vuri në dukje se Shqipëria është aktualisht në pritje të ndihmës financiare të SHBA-së për përpjekjet e mbrojtjes kibernetike.
“Çdo dollar që do të vijë do të vlerësohet shumë”, tha Rama. “Unë mendoj se ata duhet dhe do të tregojnë se na mbështesin në këtë situatë.”
