Gjatë raportit më të fundit të Ocado për të ardhurat, drejtori ekzekutiv Tim Steiner tha se përparimet e grupit në inteligjencën artificiale dhe robotikë i kishin lejuar atij të mbushte dyqanet ushqimore online me një ritëm gjithnjë e më të shpejtë.
Në vitin 2012, u deshën 25 minuta punë njerëzore për të zgjedhur një porosi prej 50 artikujsh. Kjo tani ka rënë në 10. Por përparimi teknologjik i Ocado do të thotë që kompania ka nevojë për 500 punëtorë më pak këtë vit, pasi ajo njoftoi tashmë se 2,300 vende pune do ishin në rrezik në vitin 2023.
Lëvizja e kompanisë britanike gjatë shumë viteve për të ulur dalëngadalë punën njerëzore aty ku është e realizueshme tregon frikën e punëtorëve në lidhje me inteligjencën artificiale gjeneruese: ajo mund të rrisë produktivitetin, efikasitetin dhe fitimprurjen, por gjithashtu mund të zëvendësojë stafin.
Disa biznese ende nuk e kanë përqafuar ndryshimin, por shumë prej tyre kanë kaluar më shumë se një vit duke eksperimentuar dhe duke u angazhuar në projekte pilot në vendet e punës.
“Kompanitë po kalojnë nga pyetja, ‘Cila është strategjia jonë e inteligjencës artificiiale?’ në eksperimentimin… zbatimin e inteligjencës artificiale gjeneruese në procese,” tha Karin Kimbrough, kryeekonomiste në LinkedIn.
“Po fillon të ndryshojë peizazhin e punës.”
Tani punonjësit, shefat dhe politikëbërësit po përpiqen të deshifrojnë se si duken saktësisht përfitimet e IA-së gjeneruese.
“Ky brez i fundit i inteligjencës artificiale mund të ndryshojë çdo punë. Nuk mendoj se kjo është shumë e ekzagjeruar, tha Peter Cheese, drejtor ekzekutiv i Institutit të të Personelit dhe Zhvillimit, organi profesional i Mbretërisë së Bashkuar për Burimet Njerëzore.
“Sigurisht, mund të shihni shembuj ku inteligjenca artificiale në forma të ndryshme tashmë po bën një ndryshim në fuqinë punëtore, por është ende herët për shumë kompani.”
Shumë punëdhënës po shkurtojnë vendet e punës nën maskën e pasigurisë ekonomike dhe politike. Por shembuj të profilit të lartë të shkurtimeve të vendeve të punës të nxitura nga inteligjenca artificiale në muajt e fundit, nga kompania e teknologjisë IBM deri te aplikacioni i mësimit të gjuhëve Duolingo, po nxisin pyetje nëse është duke u zhvilluar një shkurtim i roleve të punonjësve të jakave të bardha.
Miliarderi 42-vjeçar Dario Amodei, i cili drejton zhvilluesin e inteligjencës artificiale Anthropic, ka paralajmëruar se teknologjia që ai dhe kolegët e tij si OpenAI po ndërtojnë mund të zhdukë gjysmën e të gjitha vendeve të punës në zyra të nivelit fillestar në pesë vitet e ardhshme. Tashmë, të diplomuarit përbëjnë vetëm 7 përqind të punësimeve në 15 kompanitë më të mëdha të teknologjisë, me numrin e rekrutëve të rinj që është ulur me një të katërtën krahasuar me vitin 2023, sipas SignalFire, një firmë kapitali sipërmarrës.
“IA po fillon të bëhet më e mirë se njerëzit në pothuajse të gjitha detyrat intelektuale, dhe ne do përballemi kolektivisht, si shoqëri, me të,” tha Amodei për rrjetin televiziv CNN muajin e kaluar.
“IA do bëhet më e mirë në atë që bëjnë të gjithë, përfshirë atë që bëj unë, përfshirë atë që bëjnë drejtorët e tjerë ekzekutivë.”
Akademikët, rekrutuesit dhe konsulentët e menaxhimit janë të ndarë nëse diskutimi për një masakër vendesh pune është thjesht përhapje paniku apo një pikëpamje e qartë e potencialit të IA-së për të tronditur tregun e punës. Por edhe nëse IA nuk po shkatërron vende pune në shkallë të gjerë sot, ajo sigurisht që po i rimodelon ato dhe po ndryshon ekuacionin midis punës, prodhimit dhe numrit të punonjësve.
“Asnjë sektor nuk është i paprekshëm ndaj ndikimit të Inteligjencës Artificiale”, tha Peter Brown, një ekspert global i fuqisë punëtore në PwC.
“Por kryesisht po ndryshon rolet, nuk po i eliminon ato, duke i mundësuar njerëzve të përqendrohen në elementë më të shtuar me vlerë të punëve të tyre.”
Për momentin, Mike Clancy, sekretar i përgjithshëm i sindikatës Prospect, e cila përfaqëson 160,000 anëtarë në sektorin publik dhe privat në Mbretërinë e Bashkuar, u pajtua. Ai tha se ishte e rëndësishme të bëhej dallim midis industrive.
“Nëse punoni në kontrollin e trafikut ajror, në rrjetet e transmetimit dhe shpërndarjes, drejtoni infrastrukturë ose procese prodhimi, keni ndryshuar talentet tuaja për t’u përshtatur me teknologjinë e re për vite me radhë. IA mund të ndihmojë, por aspekti njerëzor do duhet të ruhet për qëndrueshmërinë e sistemeve.”
Në të kundërt, Clancy tha se “punët me email” – ato që mbështeten në përgjigjet me tekst, nga avokatët te agjentët e shërbimit ndaj klientit – do pësojnë “ndryshim spektakolar afatshkurtër” edhe nëse do kishte një “kohë të gjatë për të arritur përfitimet”.
Që nga prezantimi i ChatGPT në fund të vitit 2022, ekspertët e vendit të punës janë përpjekur të përcaktojnë nëse kompanitë do zgjedhin të përforcojnë kapacitetin e tyre duke fuqizuar stafin për të bërë më shumë punë së bashku me IA-në apo do kërkojnë të mbajnë të njëjtin prodhim duke zvogëluar punësimin.
Schroders është një shembull i të parit.
“Ne nuk shohim një revolucion afatshkurtër dhe zëvendësim të madh të roleve, por parashikojmë që këto trende do nxisin një evolucion gjatë pesë deri në dhjetë viteve të ardhshme që do riformësojë forcat punëtore”, tha Meagen Burnett, drejtoreshë financiare në menaxherin e fondit.
Përdorimi i IA-së për të drejtuar analiza të të dhënave të kompanisë, për të krijuar raporte dhe për të ofruar mbështetje me pyetje janë shembuj të përdorimeve që mund të jenë “shndërruese”.
Të kesh një fuqi punëtore më “të shkathët në IA” do e bënte stafin më produktiv, do t’u jepte atyre një përparësi dhe do i ndihmonte ata të ofronin punë me vlerë më të lartë, shtoi Burnett.
Lëvizja e fundit e kompanisë së bioteknologjisë Moderna për të kombinuar burimet e saj njerëzore dhe funksionet e teknologjisë – duke hapur derën për më shumë automatizim – është një tjetër shenjë se si kompanitë po fillojnë të mendojnë për planifikimin e vendit të punës.
IBM ka shkuar më tej, duke përdorur agjentë të IA-së për të marrë përsipër punën e qindra punonjësve njerëzorë të Burimeve Njerëzore.
Klarna, një kompani suedeze, tha se asistentja e saj e IA-së tani menaxhon dy të tretat e pyetjeve të shërbimit ndaj klientit, duke ulur në mënyrë drastike vëllimet e trajtuara nga njerëzit (drejtori ekzekutiv më vonë pranoi se ulje të tilla të mëdha të kostove ulën cilësinë). Në Google dhe Meta, IA po riformëson inxhinierinë, rekrutimin dhe marketingun, duke kontribuar në riorganizime dhe shkurtime të numrit të punonjësve.
Kompani të tjera janë “në fillim të udhëtimit”, tha James Milligan, kreu global i teknologjisë në rekrutuesin Hays.
“Shumë sektorë tradicionalë jashtë teknologjisë – kompani të mëdha të sektorit privat, FTSE 250, Fortune 500 – ende po përballen me disa nga bazat e qeverisjes së mirë dhe politikave të mbrojtjes së të dhënave në një botë të IA-së gjeneruese.”
IA tashmë po zëvendëson aftësitë që u nevojiten punëtorëve. Ata që i njohin rrjedhshëm mjetet e reja ose që kanë përvojë në përdorimin e tyre në vendet e punës po ngrihen në detyrë, paguhen më shumë dhe rekrutohen në mënyrë agresive. Të dhënat e LinkedIn tregojnë një rritje në punësimin për role duke përfshirë inxhinierë, drejtues të IA-së dhe arkitekt të përdorimit të përgjegjshëm të IA-së.
Një raport i ri i PëC, i cili analizoi pothuajse 1 miliard njoftime pune në gjashtë kontinente, zbuloi se punëtorët e kualifikuar në inteligjencën artificiale po paguheshin 56 përqind më shumë në vitin 2024 sesa ata pa njohuri për teknologjinë, krahasuar me 25 përqind më shumë vitin e kaluar.
Ai gjithashtu zbuloi se industritë që konsideroheshin “më të ekspozuara” ndaj inteligjencës artificiale përjetuan një rritje tre herë më të lartë të të ardhurave për punonjës sesa ato që konsideroheshin “më pak të ekspozuara”. Për optimistët, kjo është provë se inteligjenca artificiale po i bën punëtorët individualë më të vlefshëm.
“Në kundërshtim me frikën për humbjet e vendeve të punës, numri i vendeve të punës – dhe pagat – po rriten në pothuajse çdo profesion të ekspozuar ndaj inteligjencës artificiale, duke përfshirë edhe vendet e punës më të automatizuara”, tha raporti i PwC.
Megjithatë, ekziston një pyetje e madhe se sa do zgjasë kjo. PwC tha se vendet e punës të ekspozuara ndaj inteligjencës artificiale po rriteshin më ngadalë (me një normë prej 38 përqind) sesa vendet e punës më pak të ekspozuara (me 65 përqind). Numri i roleve të tilla si analist financiar, bashkëpunëtor ligjor ose studiues tregu po rritej me një ritëm më të ngadaltë se më parë.
Ekziston gjithashtu rreziku që punëtorët të mbeten prapa. Sipas PwC, përzierja e aftësive të kërkuara nga punëdhënësit po ndryshon 66 përqind më shpejt në profesionet më të ekspozuara ndaj IA-së, siç janë analistët financiarë, sesa në ato më pak të ekspozuara, siç janë fizioterapistët.
Ky përshpejtim e bën më të vështirë përballimin e kërkesave për aftësi të reja, veçanërisht për punëtorët në mes të karrierës që mund të mos jenë të mësuar me IA-në dhe ata që nuk punojnë për kompani të mëdha. Në të gjitha vendet e analizuara, gratë mbanin një pjesë më të lartë të vendeve të punës të ekspozuara ndaj IA-së sesa burrat.
Punonjësit që panë përgjegjësitë e tyre të përthithura në teknologjitë e reja po “mësonin aftësi që IA gjeneruese nuk mund t’i bëjë”, tha Kimbrough në LinkedIn. Këta individë ishin “të shkëputur” në vend se të “zëvendësoheshin”, shtoi ajo, që do të thotë se ata po i jepnin përparësi aftësive të përqendruara te njeriu.
Claudia Harris, drejtore ekzekutive e Makers, një platformë për talente dhe trajnime teknologjike, tha se “po shfaqet një ekonomi me dy shpejtësi” midis kompanive që investojnë në IA dhe atyre që nuk janë.
“Vijat ndarëse nuk janë tradicionale. Kjo nuk ka të bëjë me industri inovative kundër atyre që nuk janë. Kjo ka të bëjë me kompani dhe kultura që janë në gjendje të bëjnë këtë ndryshim të madh dhe vendimtar.”
VINI RE: Ky material është pronësi intelektuale e FT
Përgatiti për Hashtag.al, Klodian Manjani
