Gjykata e lartë e BE-së ka hedhur poshtë një ankesë të paraqitur nga Polonia dhe Hungaria kundër një mekanizmi që lejon Brukselin të ndëshkojë shtetet anëtare që i konsideron ‘shkelës të sundimit të ligjit’.
I ashtuquajturi ‘mekanizëm i kushtëzimit’ i jep bllokut të drejtën dhe fuqinë për të ndaluar financimin e ndihmës së një një anëtari që rezulton se nuk i përmbahet parimeve demokratike.
“Gjykata hedh poshtë paditë e ngritura nga Hungaria dhe Polonia në tërësinë e tyre,” tha Gjykata Evropiane e Drejtësisë (ECJ) në një deklaratë të mërkurën.
GJED-ja argumentoi gjithashtu se vlerat demokratike me të cilat vendet duhet të respektojnë për t’u bashkuar me BE-në nuk mund të ‘mospërfillen’ pas anëtarësimit. Ajo tha gjithashtu se një shtet anëtar që kryen shkelje të sundimit të ligjit mund të ‘kompromentojë seriozisht’ atë që e quajti ‘menaxhimin e shëndoshë financiar’ të buxhetit të BE-së dhe ‘interesat financiare’ të bllokut.
Vendimi i gjykatës mund të bëjë që Hungaria dhe Polonia të humbasin dhjetëra miliarda dollarë në ndihmë nga Brukseli. Varshava dhe Budapesti argumentuan se një lëvizje e tillë nga ana e BE-së nuk ka asnjë bazë të duhur ligjore.
Të dy kombet, secila prej të cilave merr pjesë të mëdha të fondeve të BE-së, kanë qenë në kundërshtim me bllokun për atë që BE e quan shkelje të parimeve të saj demokratike, duke filluar nga konsolidimi i kontrollit të qeverisë mbi gjyqësorin deri te goditja e lirisë së medias.
Mekanizmi, i krijuar në thelb për të ndëshkuar shkeljet e sundimit të ligjit midis shteteve anëtare të BE-së, ka qenë në fuqi që nga fillimi i vitit 2021, por Komisioni i BE-së tha se do të priste vendimin e GJED-së përpara se të ndërmerrte ndonjë veprim.
Tani, gjykata ka thënë se ‘Bashkimi Evropian duhet të jetë në gjendje t’i mbrojë ato vlera, brenda kufijve të kompetencave të tij’. Ajo vendosi gjithashtu se buxheti i BE-së ‘është një nga instrumentet kryesore për t’i dhënë efekt praktik, në politikat dhe aktivitetet e Bashkimit Evropian, parimit themelor të solidaritetit midis shteteve anëtare’.
Vendimi i gjykatës u mirëprit menjëherë nga Komisioni i BE-së.
“Komisioni do të mbrojë buxhetin e Unionit kundër shkeljeve të parimeve të shtetit të së drejtës. Ne do të veprojmë me vendosmëri”, tha drejtuesja e saj, Ursula von der Leyen.
Budapesti e kritikoi vendimin si një ‘gjykim politik’.
“Vendimi është një tjetër aplikim presioni ndaj vendit tonë, sepse ne miratuam ligjin tonë për mbrojtjen e fëmijëve,” shkroi ministrja hungareze e Drejtësisë Judit Varga në faqen e saj në Facebook, duke iu referuar legjislacionit të ri në Hungari që ndalon përshkrimin e homoseksualitetit dhe ndryshimin e gjinisë përpara fëmijëve.
Varshava e cilësoi vendimin si një ‘ditë të errët’ që ‘do të mbahet mend në tekstet e historisë’. Ministri i Drejtësisë i Polonisë Zbigniew Ziobro e kritikoi GJED-në si një ‘mjet politik’ të Brukselit që i shërben interesave të elitave të BE-së dhe akuzoi ‘vendet më të mëdha të BE-së’ për përpjekje për të transferuar ‘sovranitetin’ nga vendet anëtare.
Polonia gjithashtu thuhet se ka thënë se do të ndalojë pagesën e kontributeve në buxhetin e BE-së nëse ndërpritet nga financimi i ndihmës së bllokut.
Polonia dhe Hungaria kishin argumentuar më parë se ‘mekanizmi i kushtëzimit’ nuk ishte përfshirë në asnjë nga traktatet e BE-së. Ata thanë gjithashtu se GJED do të tejkalonte kompetencat e saj në miratimin e një mekanizmi të tillë.
