Rusia po ndërmerr një zgjerim të madh të një fabrike eksplozivësh në Siberinë e largët për të rritur prodhimin e municioneve të fuqishme të përdorur në predhar e artilerisë dhe armë të tjera në luftën në Ukrainë, ka gjetur një rishikim i Reuters i dokumenteve shtetërore të disponueshme publikisht dhe pamjeve satelitore.
Aftësia e Moskës për të grumbulluar më shumë predha se Ukraina ka luajtur një rol të rëndësishëm në sukseset e Rusisë në fushën e betejës gjatë luftës, që kryesisht është luftuar me armë të mëdha dhe drone. Megjithatë, Moskës i është dashur të importojë sasi të mëdha predhash nga Koreja e Veriut dhe rezervat e saj të municioneve janë duke u pakësuar, sipas Shteteve të Bashkuara dhe Ukrainës.
Eksplozivi shtesë i parashikuar nga projekti, i cili nuk është raportuar më parë, mund të ndihmojë në rritjen e konsiderueshme të fuqisë së zjarrit të Moskës në një kohë kur Ukraina dhe aleatët e saj perëndimorë kanë rritur prodhimin e municioneve të nevojshme për të penguar përparimet ruse, thanë tre analistë të mbrojtjes.
Lajmet për ekzistencën e saj vijnë pasi Rusia ka goditur Ukrainën me sulme artilerie, raketash dhe drone dhe ndërsa presidenti i SHBA Donald Trump po bën presion për një marrëveshje për t’i dhënë fund luftës, e cila filloi me pushtimin në shkallë të plotë të Moskës në shkurt 2022.
Dokumentet tregojnë se një linjë e re prodhimi po ndërtohet në një fabrikë në pronësi të kompanisë shtetërore të mbrojtjes “Ya. Fabrika M. Sverdlov”, një prodhues i madh rus i eksplozivëve të shkallës ushtarake.
Dëshmitë e zbuluara nga Reuters tregojnë fuqimisht për një strukturë për të filluar prodhimin e RDX, një eksploziv i fortë që aktualisht nuk prodhohet në fabrikën e uzinës Sverdlov, fabrika e Biysk Oleum (BOZ), zbuloi Reuters.
Megjithatë, shumica e ekspertëve të pyetur nga agjencia e lajmeve nuk përjashtuan mundësinë që mund të jetë për prodhimin e HMX, një tjetër eksploziv i fortë me strukturë molekulare të ngjashme. Eksplozivët e fuqishëm ato që shpërthejnë me shpejtësi të lartë dhe janë të projektuara për shkatërrim të madh.
Fabrika BOZ ndodhet pranë qytetit siberian të Biysk, rreth 3,000 km në lindje të Moskës. Kjo e vendos atë jashtë rrezes së shumicës së dronëve sulmues ukrainas, të cilët kanë shënjestruar industrinë ruse të armëve.
Pamjet satelitore të vendit tregojnë ndërtimin e godinave të reja dhe infrastrukturës tjetër të përshkruar në dokumente, zbuloi Reuters.
Një person i afërt me projektin dhe një kontraktor ndërtimi, të cilët folën në kushte anonimiteti, konfirmuan se një zgjerim i madh ishte duke u zhvilluar në BOZ.
Ministria ruse e Mbrojtjes nuk iu përgjigj pyetjeve të hollësishme në lidhje me gjetjet e Reuters. Fabrika e Kremlinit dhe Sverdlov nuk pranoi të komentonte. BOZ gjithashtu nuk ka komentuar.
Objekti i ri pritej të prodhonte 6,000 ton eksploziv të fuqishëm në vit dhe ishte planifikuar të përfundonte këtë vit, sipas një projekt-kontrate projektimi që u postua në faqen e internetit të prokurimit shtetëror në 2023 dhe u hoq më vonë.
Kjo është “një sasi e madhe” dhe “do ishte një përfitim i madh për aftësitë ruse të mbrojtjes”, tha Thomas Klapoetke, një ekspert eksplozivësh në “Universitetin Ludëig Maximilians” në Mynih, kur u pyet për gjetjet e Reuters.
Aftësia e prodhimit do ishte, për shembull, i mjaftueshëm për të mbushur kokat e 1.28 milionë predhave të artilerisë ruse OF-29, një predhë e zakonshme me rreze të gjatë që ka një diametër prej 152 mm, sipas një llogaritjeje të Reuters bazuar në literaturën shkencore dhe të verifikuar nga një ekspert tjetër eksplozivësh.
Në vitin 2024, Rusia prodhoi rreth 2 milionë fishekë artilerie të kalibrit 122 mm dhe 152 mm, tha për Reuters drejtoria e inteligjencës ushtarake të Ukrainës, e njohur si GUR. Ajo gjithashtu importoi rreth 2.7 milionë nga Koreja e Veriut, tha GUR.
Megjithatë, predhat e Koresë së Veriut kanë qenë kryesisht të cilësisë së dobët, tha Jack Ëatling, një studiues i lartë në Institutin e Shërbimeve të Bashkuara Mbretërore (RUSI), një institut britanik i sigurisë.
“Rritja e vëllimit të eksplozivit të disponueshëm për mbushjen e municioneve është jetik për aftësinë e Rusisë për të vijuar luftën,” i tha ai Reuters.
GUR e Ukrainës nuk komentoi mbi planet e Rusisë për linjën e re të prodhimit.
Plane të koduara
Planet përcaktohen në dhjetëra dokumente të postuara nga Drejtoria e Përgjithshme e Ministrisë për Ndërtimet Speciale në faqen e internetit të prokurimit shtetëror midis shkurtit 2023 dhe shtatorit 2024, dhe nga bashkia e qytetit të Biysk në faqen e saj të internetit përpara një seance dëgjimore të planifikuar për ndikimin mjedisor në tetor 2024.
Si dokumentet e prokurimit, të cilat kërkuan oferta për të ndihmuar në ndërtimin e infrastrukturës së kërkuar, ashtu edhe dokumentet e bashkisë përdorin një kod për të identifikuar se çfarë do prodhohet: “GOST RV 1376-001-2006”.
Ky ishte një kod për RDX, sipas një liste kodesh të përfshira me udhëzimet e lëshuara nga Ministria Ruse për Industrinë dhe Tregtinë në vitin 2014 për ndërmarrjet që kërkojnë të marrin eksplozivë për qëllime industriale. Udhëzimet u postuan në consultant.ru, një bazë të dhënash tregtare në internet e ligjeve dhe rregulloreve ruse, të cilat të dhënat e prokurimit tregojnë se përdoren nga entitetet shtetërore ruse.
Ministria e Industrisë nuk pranoi të komentojë nëse kodi i përdorur në dokumentet e rishikuara nga Reuters është ende një kod për RDX.
Megjithatë, hollësitë në planet e reja janë në përputhje me prodhimin e RDX ose HMX, i cili mund të bëhet duke përdorur një proces të ngjashëm prodhimi, thanë tre ekspertë për Reuters. Dokumentet identifikojnë zonat për prodhimin e urotropinës dhe për ruajtjen e acidit nitrik, kimikate të nevojshme për të bërë dy eksplozivët.
Në vitin 2020, zyrtarët e qytetit kërkuan komente publike mbi një plan për një projekt më të vogël në fabrikën BOZ që deklaronte hapur se qëllimi ishte të prodhoheshin 3,000 ton RDX në vit së bashku me sasi më të vogla të eksplozivëve të tjerë.
Shërbimi Federal i Rusisë për Mbikëqyrjen e Burimeve Natyrore arriti në përfundimin në vitin 2021 se ky projekt nuk përmbushte standardet mjedisore, pa sqaruar më tej. Por disa nga ndërtimet e përshkruara në planin e vitit 2020 janë përsëritur në planet aktuale, duke përfshirë ndërtesat për prodhimin e urotropinës dhe ruajtjen e acidit nitrik.
Reuters nuk mund të përcaktojë nëse autoriteti mjedisor ishte konsultuar për projektin aktual. Zyra e saj për media nuk iu përgjigj pyetjeve për këtë raport dhe bashkia e Biysk tha se nuk kishte informacion për fabrikën.
Zgjerimi i uzinës së Biysk Oleum
Pamjet satelitore tregojnë se të 20 ndërtesat e përshkruara në planet për një linjë të re prodhimi në fabrikën e eksplozivëve Biysk Oleum ishin në një fazë ndërtimi ose rinovimi që nga 29 marsi. Ato përfshijnë ndërtesa për prodhimin e urotropinës dhe për ruajtjen e acidit nitrik, dy kimikate të nevojshme për të bërë RDX ose HMX. Po zgjerohej gjithashtu edhe një hekurudhë.
Dokumentet e shqyrtuara nga Reuters nuk deklarojnë përdorimin e synuar të eksplozivit shtesë që do prodhohet në BOZ.
RDX mund të ketë përdorime civile, duke përfshirë minierat dhe ndërtimin. Megjithatë, dokumentet tregojnë një operacion ushtarak. Në mënyrë të veçantë, një kompani shtetërore e mbrojtjes është përgjegjëse për ndërtimin e objektit të ri dhe një krah i Ministrisë së Mbrojtjes është kontraktori kryesor, tregojnë dokumentet.
RDX është një përbërësi i shumë predhave të artilerisë, predhave të mortajave, raketave dhe bombave ajrore.
I përdorur shpesh nëpërzierje me eksplozivë të tjerë të fuqishëm, ai vlerësohet nga ushtritë sepse është më i fuqishëm se TNT (Tritol) dhe më i qëndrueshëm se HMX, që do të thotë se ka më pak gjasa të shpërthejë papritur, tha Watling, nga RUSI.
Jashtë rrezes së dronëve
Fabrika Sverdlov është prodhuesi i vetëm i rëndësishëm i Rusisë i RDX dhe HMX, sipas një zyrtari të inteligjencës ukrainase dhe Këshillit të Bashkimit Evropian, i cili e sanksionoi kompaninë në vitin 2023 për furnizimin me eksplozivë për forcat e armatosura ruse gjatë luftës në Ukrainë.
Ajo ka prodhuar të dy eksplozivët në selinë e saj në Dzerzhinsk, rreth 360 km në lindje të Moskës, që nga viti 2019, sipas një deklarate atë vit nga Universiteti Teknologjik Kërkimor Kombëtar i Kazanit, i cili ndihmoi në hartimin e procesit të prodhimit të përdorur atje.
Prandaj, rritja e vëllimit të eksplozivit të fuqishëm të gatshëm për mbushjen e municioneve është kritike për aftësinë e Rusisë për të vijuar luftën.
Por baza e Dzerzhinsk tani është në rrezen e dronëve ukrainas me rreze të gjatë, duke e bërë atë të prekshëm ndaj sulmeve. Katër persona u plagosën në një sulm me dron në zonën industriale të qytetit natën e 19 tetorit, tha guvernatori rajonal në një postim në llogarinë e tij në Telegram.
Prodhimi RDX i Rusisë nuk është publik, kështu që Reuters nuk mund të përcaktojë se sa do e rriste sasinë objektit të ri.
Eksplozivi shtesë nuk do zgjidhë të gjitha pengesat në zinxhirin e furnizimit të municioneve ruse. Moska gjithashtu përballet me mungesa të fuqisë punëtore të lidhura me luftën dhe sanksionet tregtare perëndimore dhe ka vështirësi në gjetjen e mjeteve makinerike të prodhuara nga jashtë, sipas një raporti të vitit 2024 nga RUSI dhe Open Source Centre, një grup kërkimor me bazë në Mbretërinë e Bashkuar.
Megjithatë, gjenerali i ushtrisë amerikane Christopher Cavoli, i cili komandon forcat amerikane në Evropë, u tha ligjvënësve amerikanë më 3 prill se ai parashikon se Rusia do jetë në gjendje të prodhojë 250,000 predha artilerie në muaj, ose 3 milionë në vit. Kjo do e vendoste Rusinë në rrugën e duhur për të ndërtuar një rezervë tre herë më të madhe se SHBA-ja dhe Evropa së bashku, tha ai pa specifikuar se kur mund të ndodhë kjo.
Komanda Evropiane e SHBA tha se nuk kishte informacion shtesë.
Komandantët ukrainas thonë se përpjekjet evropiane dhe të SHBA nën administratën e Biden për të rritur furnizimin me predha në Kiev kanë dhënë rezultat, duke çuar në mungesa e mëdha. Por një mungesë botërore e eksplozivëve ka kufizuar përpjekjet e Kievit dhe aleatëve të tij për të rritur prodhimin.
Buxheti për objektin e ri të eksplozivëve të Rusisë u caktua në 15.5 miliardë rubla (189.26 milionë dollarë), para që do vinin nga një fond i posaçëm qeveritar për projektet prioritare dhe fatkeqësitë natyrore, tregojnë dokumentet e tenderit. Puna do fillonte në vitin 2023 dhe do përfundonte në fund të vitit 2025.
Vitet e llogaritjeve të gabuara nga SHBA-ja e NATO-ja çuan në mungesë të madhe predhash në Ukrainë
Të paktën disa lloje dukej se ishin drejt përfundimit verën e kaluar, sipas dokumenteve në faqen e internetit të prokurimit shtetëror. Në gusht, kontrata u nënshkruan për furnizimin e mobiljeve dhe instalimin e mbulesave polimer të dyshemesë, zakonisht një nga punët përfundimtare në ndërtesat industriale.
Pasi të jetë vendosur e gjithë infrastruktura, prodhimi mund të fillojë brenda gjashtë deri në dhjetë javësh, duke supozuar se nuk ka probleme të mëdha teknike, tha Klapoetke, specialisti i eksplozivëve në Mynih.
Reuters nuk ishte në gjendje të përcaktonte nëse projekti ishte në rrugën e duhur për të përmbushur afatin.
Planet parashikojnë rinovimin ose ndërtimin e të paktën 20 ndërtesave, duke përfshirë magazina shtesë për produktin e përfunduar. Ata gjithashtu bëjnë thirrje për tunele të reja dhe mure mbrojtëse, dhe zgjerimin e një hekurudhe.
Pamjet satelitore tregojnë një stuhi veprimtarish në Uzinën Oleum Biysk. Që nga nëntori, tunelet dhe tubacionet janë mbuluar dhe janë ndërtuar ledhe rreth ndërtesave.
Një analizë e Reuters e dhjetëra pamjeve të kapura nga Planet Labs, Maxar Technologies, Agjencia Evropiane e Hapësirës dhe satelitët Airbus DS zbuloi se punëtorët filluan të pastrojnë të paktën 0.7 kilometra katrorë pemë në shtator 2023 për t’i hapur rrugë ndërtesave të reja. Shkrime të mëdha mund të shihen të shpërndara në tokë në pamjet e kapura gjatë muajve të mëvonshëm.
Reuters konfirmoi se pamjet tregojnë fabrikën BOZ duke krahasuar formën dhe pozicionet e ndërtesave, një kodre dhe trupash ushtarake me veçoritë e treguara në hartat e marra nga regjistri rus i pronësisë së tokës dhe në një video marketingu të postuar në një version i ruajtur të faqes së internetit të BOZ.
Të 20 ndërtesat e përshkruara në planet e postuara në faqen e internetit të prokurimit shtetëror dukej se ishin në një fazë ndërtimi ose rinovimi që nga 17 prilli. Rregullimi dhe format e këtyre ndërtesave përputhen me atë që tregohet në një hartë të përfshirë me planet.
Projekti është përballur me pengesa të shumta, të cilat mund të ndikojnë në afatin kohor, zbuloi Reuters.
Kur ish-ministri i mbrojtjes i Rusisë, Sergei Shoigu, u takua me drejtorin e BOZ në fillim të vitit 2024, ai tha se vonesat në hartimin e planeve kishin shtyrë punën e ndërtimit gjashtë muaj prapa afatit, sipas një video të postuar nga ministria në kanalin e saj Telegram.
Shoigu nuk tha se çfarë lloj ndërtimi u prek dhe kur do përfundonte. Ministria nuk ka komentuar.
Pamjet satelitore të rishikuara nga Reuters tregojnë një vrull veprimtarish në muajt e fundit, duke përfshirë mbulimin e tuneleve, ndërtimin e rrethimit dhe vendosjen e tubacioneve. Parkimi i fabrikës u zgjerua me rreth 2,500 metra katrorë dhe ishte plot me makina në çdo pamje të parë nga Reuters.
Pamjet satelitore tregojnë se një parking pranë hyrjes së Uzinës Biysk Oleum është zgjeruar me rreth 2,500 metra katrorë që nga shtatori. Personi i afërt me projektin tha se afatet fillestare ishin jo të sakta dhe duhej të shtyheshin. Ai nuk dha hollësi. Por ai përshkroi një shtysë të madhe që nga vera e kaluar për të përfunduar projektin, duke thënë se ishin sjellë specialistë dhe “të gjitha llojet e mjete ndihmëse”.
Kishte kaq shumë njerëz që punonin në kantier saqë u krijuan radhë të gjata në portat për të kaluar kontrollet e sigurisë, shtoi ai.
VINI RE: Ky material është pronësi intelektuale e Reuters
Përgatiti për Hashtag.al, Klodian Manjani
