Organizata ndërkombëtare Human Rights Watch ka komentuar marrëveshjen mes Italisë dhe Shqipërisë. Sipas saj marrëveshja shkel ligjin ndërkombëtar, i cili është i detyrueshëm për Shqipërinë dhe, në hierarkinë e ligjeve, qëndron më lartë se sa Kushtetuta e Shqipërisë.
Human Rights Watch, me seli në Nju Jork e cila ka fituar edhe Çmimin Nobel për Paqe, njihet për aktivizmin e saj në mbrojtje të të drejtave të njeriut, përfshirë të drejtat e qytetarëve shqiptarë në Shqipëri gjatë regjimit komunist apo të drejtat e qytetarëve të Kosovës gjatë regjimit të Milosheviçit, kritikoi të enjten vendimin e Gjykatës Kushtetuese të Shqipërisë për konfirmimin e vlefshmërisë kushtetuese të marrëveshjes.
“Marrëveshja mes Italisë dhe Shqipërisë shkel ligjin ndërkombëtar dhe është abuzive në shumë aspekte, duke përfshirë krijimin e mundshëm të harresë ligjore për njerëzit vulnerabël. Megjithatë, plani për të arrestuar në Shqipëri personat e ndaluar ose të shpëtuar nga Italia në Detin Mesdhe duket se do të realizohet.
Më 29 janar, Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë tha se marrëveshja nuk shkel kushtetutën e Shqipërisë, duke i hapur rrugën shqyrtimit parlamentar në Shqipëri. Në Itali, marrëveshja është tani përpara Senatit, pasi ka kaluar dhomën e ulët të parlamentit në fillim të janarit.
Plani angazhon Italinë të ngrejë dy qendra ndalimi me një kapacitet prej 3000 personash në Shqipëri, ku personat e përcaktuar si burra të rritur, përfshirë azilkërkuesit e kapur në det nga roja bregdetare italiane dhe anijet ushtarake, do të dërgohen për identifikim, përpunim azili, dhe riatdhesimin. Gratë, fëmijët dhe kushdo që kategorizohet si “vulnerabël” do të përjashtohej. Sipas disa vlerësimeve, plani mund të kushtojë 700 milionë euro gjatë pesë viteve të para.
Gambi i fundit i Italisë për të larguar përgjegjësitë e saj në det të hapur është plotësisht i garantuar se shkel të drejtat e njerëzve. Pas marrëveshjes së saj abuzive me Libinë, Italia tani dëshiron të marrë njerëz që kanë arritur në mënyrë efektive në vendin jashtë BE-së, duke shkelur parimet themelore të shpëtimit në det dhe duke minuar të drejtat e azilit dhe lirinë nga ndalimi arbitrar. Gjithashtu nuk ka gjasa të pengojë njerëzit të bëjnë kalime të rrezikshme me varka.
Plani ngre shumë pyetje. Si do të ndikojë devijimi i anijeve italiane të shpëtimit për të zbarkuar në Shqipëri, në vend të porteve më të afërta të sigurta italiane, në operacionet e kërkim-shpëtimit të Italisë në Mesdhe? A do të ndahen familjet? Ku, si dhe nga kush do të identifikohen burrat “të pambrojtur”? Si do të garantojnë autoritetet italiane procedurat e drejta të azilit apo rishikimin gjyqësor të ndalimit në Shqipëri?
Është e paqartë se cili ligj do të zbatohet. Italia thotë ligjin italian dhe të BE-së, por Komisioni Evropian fillimisht tha se plani është “jashtë ligjit të BE-së”. Më vonë ajo ndryshoi qëndrim, duke thënë se do të monitoronte zbatimin për të vlerësuar “përputhshmërinë me ligjin e BE”. Gjykata Kushtetuese shqiptare tha se ligji shqiptar do të zbatohej gjithashtu në qendrat e paraburgimit.
Komisioneri i Këshillit të Evropës për të Drejtat e Njeriut paralajmëroi se “mungesa e sigurisë ligjore ka të ngjarë të minojë garancitë thelbësore të të drejtave të njeriut”. Komisioneri i Lartë i OKB-së për të Drejtat e Njeriut tha javën e kaluar se marrëveshje të ngjashme ekstraterritoriale “kanë shkaktuar vuajtje dhe dëme të mëdha”.
Komisioni Evropian duhet të ndërhyjë, si për të vlerësuar nëse plani është në përputhje me detyrimet e Italisë sipas Kartës së të Drejtave Themelore të BE-së dhe ligjit të BE-së për azilin, ashtu edhe për t’i dërguar një mesazh të qartë Shqipërisë se pranimi i saj në BE kërkon që ajo të respektojë këto standard”, shkruan Human Rights Watch.
