Vjeshtën e kaluar, presidenti Biden u zotua se do t’i impononte ‘pasoja’ Arabisë Saudite për vendimin e saj për të ulur prodhimin e naftës mes çmimeve të larta të energjisë dhe zgjedhjeve të shpejta në Shtetet e Bashkuara.
Në publik, qeveria saudite mbrojti veprimet e saj me mirësjellje përmes deklaratave diplomatike. Por privatisht, Princi i Kurorës Mohammed bin Salman kërcënoi se do ndryshonte rrënjësisht marrëdhëniet e vjetra SHBA-Arabi Saudite dhe do të impononte kosto të konsiderueshme ekonomike për Shtetet e Bashkuara nëse ato do hakmerreshin kundër shkurtimeve të naftës, sipas një dokumenti të klasifikuar të marrë nga Washington Post.
Princi i kurorës pretendoi se ‘ai nuk do merret më me administratën e SHBA-së’, thotë dokumenti, duke premtuar ‘pasoja të mëdha ekonomike për Uashingtonin’.
Tetë muaj më vonë, Biden nuk ka imponuar ende pasoja ndaj vendit arab dhe Mohammed ka vazhduar të angazhohet me zyrtarë të lartë amerikanë, siç bëri me Sekretarin e Shtetit Antony Blinken në qytetin bregdetar saudit të Jeddah këtë javë.
Është e paqartë nëse kërcënimi i princit të kurorës iu transmetua drejtpërdrejt zyrtarëve amerikanë apo u përgjua përmes përgjimeve elektronike, por shpërthimi i tij dramatik zbulon tensionin në zemër të një marrëdhënieje të prezantuar prej kohësh ‘naftë për siguri’, por që po zhvillohet me shpejtësi, ndërsa Kina merr një interes në rritje në Lindjen e Mesme dhe Shtetet e Bashkuara vlerësojnë interesat e veta si prodhuesi më i madh i naftës në botë.
Dokumenti i inteligjencës amerikane u qarkullua në platformën e mesazheve Discord si pjesë e një rrjedhjeje të gjerë të materialeve shumë të ndjeshme të sigurisë kombëtare.
Një zëdhënës i Këshillit të Sigurisë Kombëtare tha se ;ne nuk jemi në dijeni të kërcënimeve të tilla nga Arabia Saudite’.
“Në përgjithësi, dokumente të tilla shpesh përfaqësojnë vetëm një pamje të një momenti në kohë dhe nuk mund të ofrojnë pamjen e plotë,” tha zyrtari, duke folur në kushte anonimiteti.
“Shtetet e Bashkuara vazhdojnë të bashkëpunojnë me Arabinë Saudite, një partner i rëndësishëm në rajon, për të çuar përpara interesat tona të ndërsjella dhe një vizion të përbashkët për një rajon më të sigurt, të qëndrueshëm dhe të begatë, të ndërlidhur me botën”, shtoi zyrtari.
Ambasada saudite në Uashington nuk iu përgjigj një kërkese për koment.
Mohammed, 37 vjeç, është sundimtari de fakto i Arabisë Saudite, pasi babai i tij Mbreti Salman e emëroi atë si kryeministër në vitin 2022.
Biden, i cili u zotua ta bënte Arabinë Saudite një ‘paria’ kur ishte kandidat presidencial, mezi komunikon me princin e kurorës, por ndihmësit kryesorë të presidentit kanë rindërtuar gradualisht lidhjet me të duke shpresuar se dy vendet mund të punojnë së bashku për çështje të ngutshme, duke përfshirë çështje të kërkuara prej kohësh, marrëveshja e paqes në Jemen, një armëpushim i qëndrueshëm në Sudan, sfidat kundër terrorizmit dhe mosmarrëveshjet e vazhdueshme për furnizimin me naftë.
Raporti i përmirësuar ka zhgënjyer avokatët e të drejtave të njeriut që shpresonin për një ndarje më të qartë me mbretërinë në dritën e rolit të Mohammedit në mbikëqyrjen e luftës në Jemen dhe vlerësimit të komunitetit të inteligjencës amerikane se ai urdhëroi vrasjen e editorialistit të Ëashington Post në vitin 2018, Jamal Khashoggi.
Mohammed mohon të ketë urdhëruar vrasjen, por ka pranuar se ajo ka ndodhur ‘nën mbikëqyrjen time’.
Zyrtarët amerikanë thonë se marrëdhënia SHBA-Saudite është shumë e rëndësishme për t’u lënë të dobësohet duke pasur parasysh ndikimin ekonomik dhe politik të Riadit dhe miqësinë e Pekinit me partnerët tradicionalë të SHBA-së në Lindjen e Mesme.
“Së bashku, ne mund të nxisim përparim të vërtetë për të gjithë njerëzit tanë, jo vetëm për të adresuar sfidat ose krizat e momentit, por për të hartuar një vizion afirmativ për të ardhmen tonë të përbashkët,” tha Blinken në një konferencë të përbashkët shtypi në Riad të enjten së bashku me ministrin e Jashtëm saudit Faisal bin Farhan.
Blinken u takua me princin e kurorës, i njohur gjithashtu si MBS, për një orë e 40 minuta të martën gjatë kësaj vizite tre-ditore në mbretëri, thanë zyrtarët amerikanë. Ata patën një bisedë ‘të çiltër, të hapur’ që përfshinte përpjekjet e SHBA-së për të ndërmjetësuar normalizimin marrëdhënieve midis Izraelit dhe Arabisë Saudite, konfliktin në Jemen, të drejtat e njeriut dhe luftimet në Sudan.
Pas takimeve të Blinken, dallimet dukej se mbetën mbi ambiciet e Arabisë Saudite për të prodhuar energji bërthamore, të parë nga Uashingtoni dhe të tjerët si një rrezik i mundshëm dhe nocionit se Shtetet e Bashkuara kanë të drejtë të këshillojnë mbretërinë për të drejtat e njeriut.
Ministri i Jashtëm i Arabisë Saudite vuri në dukje se ndërsa Riadi do mirëpriste mbështetjen e SHBA-së në ndërtimin e programit të tij bërthamor civil, ‘ka të tjerë që po bëjnë oferta’, një kujtesë jo aq delikate se mbretëria mund të thellojë bashkëpunimin e saj me Kinën.
Për të drejtat e njeriut, ai bëri një notë sfiduese, duke thënë se udhëheqësit sauditë ‘nuk i përgjigjen presionit’.
“Kur bëjmë diçka, e bëjmë për interesat tona. Dhe unë nuk mendoj se dikush beson se presioni është i dobishëm dhe për këtë arsye kjo nuk është diçka që ne do ta konsiderojmë,” tha ai.
Vizita e Blinken mbulon një rrjedhë të qëndrueshme të takimeve të nivelit të lartë të SHBA-së në mbretëri në muajt e fundit, duke përfshirë udhëtimet e këshilltarit të sigurisë kombëtare Jake Sullivan, drejtorit të CIA-s William J. Burns, këshilltarit më të lartë të Biden për Lindjen e Mesme Brett McGurk dhe zyrtarit të tij të lartë të sigurisë energjetike Amos Hochstein.
Rritja e takimeve dukej se shërbente si një kundërpeshë ndaj marrëdhënieve të ftohta personale midis Biden e Mohammed, tha David Ottaway, një studiues i Gjirit në Qendrën Wilson, duke vënë në dukje se të dy udhëheqësit nuk kanë folur që nga takimi i tyre në Riad korrikun e kaluar.
“Administrata e Biden vendosi se duhej të kuptonte se si të punonte me MBS edhe nëse Biden dhe princi ende nuk flasin me njëri-tjetrin,” tha Ottaway.
Vendi i pasur me naftë ka kërkuar të paraqitet si një lojtar global i pa ankoruar në Uashington. Në muajt e fundit, Riadi ka qenë në një fushatë diplomatike, duke mbyllur armiqësitë në Jemen, duke rivendosur marrëdhëniet me Iranin, duke ftuar presidentin sirian Bashar al-Assad të kthehet në Ligën Arabe pas një ndalimi prej dekadash dhe duke i dhënë fund konfliktit rajonal me Katarin.
“Riadi po kthehet në një politikë të jashtme më tradicionale që shmang konfliktin dhe favorizon marrëveshjet me rivalët,” tha Bruce Riedel, një ekspert i Lindjes së Mesme në Institutin Brookings.
Ndryshimet dramatike në politikën e jashtme saudite vijnë pasi Uashingtoni kërkon ndihmën e Arabisë Saudite për disa çështje rajonale. Ditë përpara mbërritjes së Blinken, Arabia Saudite njoftoi se do thellonte shkurtimet e prodhimit të naftës në korrik, në krye të një marrëveshjeje më të gjerë të OPEC Plus për të kufizuar furnizimin me naftë në një përpjekje për të rritur çmimet, një veprim i kundërshtuar nga administrata Biden.
“Administrata ka një axhendë të rëndësishme që Blinken të punojë me sauditët: Ruajtja e armëpushimit në Jemen, arritja e një armëpushimi në Sudan, luftimi i ISIS-it dhe mbi të gjitha frenimi i çmimeve të naftës nga rritja jashtë kontrollit”, tha Riedel.
Më e vështira nga të gjitha duket të jetë normalizimi i lidhjeve midis Arabisë Saudite dhe Izraelit, veçanërisht pasi tensionet izraelito-palestineze përkeqësohen nën qeverinë e koalicionit të djathtë të udhëhequr nga kryeministri Benjamin Netanyahu.
“Biden i ka vënë një prioritet të madh sigurimit të njohjes publike saudite të Izraelit. Nuk ka gjasa që të mungojë përparim serioz në frontin palestinez,” tha Riedel.
“Çështja palestineze ka ende një rezonancë të thellë në mbretëri, veçanërisht me mbretin Salman”.
Disa lëvizje të qeverisë saudite kanë kënaqur zyrtarët amerikanë, duke përfshirë ndihmën e saj për Ukrainën e njoftuar gjatë një vizite të ministrit të Jashtëm në Kiev në shkurt dhe planet e saj për të blerë një porosi të madhe avionësh Boeing.
Marrëdhëniet e Arabisë Saudite me Kinën, të cilën Shtetet e Bashkuara e konsiderojnë si konkurrentin kryesor ekonomik dhe të sigurisë, u ngritën gjithashtu gjatë konferencës për shtyp të Blinken në Riad. Diplomati i lartë amerikan mohoi çdo sugjerim se Shtetet e Bashkuara po e detyronin Arabinë Saudite të zgjidhte midis Uashingtonit dhe Pekinit.
Një dokument i dytë i zbuluar i inteligjencës amerikane nga dhjetori paralajmëroi se Arabia Saudite planifikon të zgjerojë ‘marrëdhëniet e saj ‘transaksionale’ me Kinën duke blerë drone, raketa balistike, raketa lundruese dhe sisteme të mbikëqyrjes masive nga Pekini. Por zyrtarët amerikanë thonë se këto paralajmërime ishin të ekzagjeruara dhe nuk u realizuan.
Ministri i Jashtëm i Arabisë Saudite, i pyetur gjatë konferencës për shtyp të së enjtes për marrëdhëniet e vendit të tij me Kinën, këmbënguli se nuk ishte një kërcënim për partneritetin afatgjatë të sigurisë së Arabisë Saudite me Shtetet e Bashkuara.
“Kina është ekonomia e dytë më e madhe në botë. Kina është partneri ynë më i madh tregtar. Pra, natyrisht, ka shumë ndërveprim…dhe ky bashkëpunim ka të ngjarë të rritet,” tha ai.
“Por ne kemi ende një partneritet të fortë sigurie me SHBA-në, ky partneritet sigurie rifreskohet pothuajse çdo ditë.”
VINI RE: Ky material është pronësi intelektuale e Washington Post
Përgatiti për Hashtag.al, K.Manjani
