Një projekt i përbashkët arkeologjik shqiptaro-amerikan thotë se ka gjetur amfora që janë të paktën 2,500 vjeçare në detin Jon pranë brigjeve shqiptare, të cilat mund t’i përkasin një anijeje që është mbytur para shumë kohësh në zonë.
Anija kërkimore Hercules e Fondacionit Nautical RPM tha të premten se kishte gjetur 22 amfora – një kavanoz me dy duar me një qafë të ngushtë që përdoret për verë apo vaj në një thellësi 40-60 metra, të shpërndara rreth shtratit të detit pranë brigjeve shkëmbore në gadishullin e Karaburunit.
Arkeologu Mateusz Polakoëski tha se ata besojnë se amforat e llojit korintas datojnë në mes shek. 7 dhe shekullit të 5-të para Krishtit.
‘Nëse gjenden mbetjet të kësaj natyre, ajo do ta vendosë këtë zbulim si anija më e hershme që ka lundruar përgjatë bregdetit shqiptar’, tha Polakoëski.
Kryetari i RPM, James Goold, e konsideroi vendin si një nga më të rëndësishmit të të gjitha zbulimeve dhe shumë të rëndësishëm nga një perspektivë historike dhe arkeologjike, nëse kjo vërtetohet.
Për këtë do jetë e nevojshme kërkimi i mëtejshëm i zonës.
Arkeologu shqiptar Neritan Ceka tha se amforat e ngjashme të verës me origjinë korinthiane dhe kërkirase janë gjetur në Durrës dhe Apoloni dhe në zonat e tjera në brendësi të Shqipërisë, gjë që tregon tregtinë intensive gjatë gjysmës së dytë të shekullit të 7-të para Krishtit përgjatë bregdetit shqiptar.
Që nga viti 2004, RPM ka bërë hartën në det të hapur të bregdetit në Shqipëri për anijet e vjetra dhe moderne, me plane të vazhdueshme për hapjen e një muzeu nënujor në Shqipërinë perëndimore.
‘Kjo sigurisht do të ishte një pikënisje e mrekullueshme për një program kombëtar rreth të cilit do të krijonte një muze dhe do të tregonte rolin kryesor të Shqipërisë në antikitet’, tha Goold.
Ceka tha se autoritetet shqiptare janë duke planifikuar një projekt të ri katër-pesëvjeçar me RPM dhe Institutin e Arkeologjisë Nautike, me bazë në Teksas, për të eksploruar mundësitë e gërmimit të mbytjeve, një proces financiarisht të shtrenjtë dhe shkencërisht delikat.
Hulumtimi në Shqipëri deri më tani ka zbuluar 28 rrënoja, si dhe disa amfora dhe gjetje shtesë nga të gjitha rrugët, nga jugu i Sarandës dhe Butrintit deri në Durrës dhe planifikon të shkojë në veri të Durrësit më pas.
Prania e RPM-së në 12 vitet e fundit ka qenë një hap i madh për shkencën shqiptare të arkeologjisë nënujore, sipas Auron Tares, kreu i UNESCO-s për Komitetin Shkencor dhe Teknik për Trashëgiminë Botërore Nënujore.
‘Nëse konfirmohet, kjo anije e mbytur mund të shoqërohet me themelimin e dy qyteteve kryesore në bregdetin shqiptar, Dyrrachium (Durrësi modern) dhe Apolonia, dy portat e rrugës Egnatia, rruga e lashtë drejt tregtisë lindore’, tha Tare.
‘Ne kemi zbuluar jo vetëm anijet e lashta, por edhe një numër të mirë anijeve të mbytura gjatë Luftës së Parë Botërore dhe Luftës së Dytë Botërore që hedh dritë mbi një kapitull të panjohur të historisë sonë’, tha Tare.
Shqipëria po përpiqet të mbrojë dhe të përfitojë nga trashëgimia e saj e pasur nënujore, me fonde të pakta për ruajtjen e saj nga qeveria, një nga vendet më të varfëra të Evropës.
