Hetuesit gjermanë po shqyrtojnë provat që sugjerojnë se një ekip sabotazhi përdori Poloninë, një fqinj i Bashkimit Evropian dhe aleat i NATO-s, si një bazë operative për të hedhur në erë tubacionet Nord Stream të ndërtuara për të transportuar gazin rus1 përmes Detit Baltik.
Hetimi nga Zyra Federale e Policisë Kriminale të Gjermanisë po shqyrton pse jahti që ata besojnë se është përdorur për të kryer operacionin udhëtoi në ujërat polake.
Zbulime të tjera sugjerojnë se Polonia ishte një qendër për logjistikën dhe financimin e sulmit të sabotazhit nënujor të shtatorit të kaluar që shkëputi lidhjen më të fortë që lidhte Berlinin me Moskën. Polonia, e cila po kryen hetimet e saj, ka luftuar për muaj të tërë për të mësuar se çfarë po heton Gjermania.
Hetuesit gjermanë kanë rindërtuar plotësisht të gjithë udhëtimin e gjatë dy-javor të Andromedës – jahti i bardhë që dyshohet se është përfshirë në një nga aktet më të mëdha të sabotimit në kontinent që nga Lufta e Dytë Botërore – dhe kanë vënë në dukje se ai ka devijuar nga objektiv për të hyrë në ujërat polake.
Gjetjet e pararaportuara më parë u grumbulluan së bashku me të dhënat nga radio dhe pajisjet e navigimit të Andromedës, si dhe telefonat satelitorë dhe celularë dhe llogaritë e Gmail të përdorura nga personat që kryen sulmin – dhe mostrat e ADN-së të mbetura në bord, të cilat Gjermania është përpjekur t’i krahasojë me të paktën një ushtar ukrainas.
Të marra së bashku, hollësitë tregojnë se anija lundroi rreth secilit prej vendeve ku ndodhën shpërthimet më vonë – dëshmi që forcoi besimin e hetuesve se Andromeda ishte instrumentale në shkatërrimin e tubacionit të vitit të kaluar.
Hetuesit kanë arritur në përfundimin se një eksploziv i përdorur në operacion ishte HMX, i njohur gjithashtu si oktogjen, një substancë pa ngjyrë e përshtatshme për prishjen e infrastrukturës nënujore.
Hetuesit gjermanë thonë se po kërkojnë gjithashtu se pse jahti është marrë me qira me ndihmën e një agjencie udhëtimi me bazë në Varshavë, e cila duket të jetë pjesë e një rrjeti kompanish të përparme në pronësi ukrainase me lidhje të dyshuara me inteligjencën ukrainase, sipas njerëzve të njohur me hetimin.
Dhe ndërsa gjetjet e fundit duket se kanë forcuar pikëpamjen e hetuesve se ukrainasit organizuan komplotin, ata po shqyrtojnë gjithashtu nëse territori polak mund të jetë përdorur për sulmin. Hetimi i tyre zbuloi gjithashtu se një furgon i bardhë – i parë në një port gjerman nga kamerat e sigurisë dhe dëshmitarët okularë – mbante targa polake dhe përdorej për të furnizuar ekuipazhin e tij, sipas njerëzve të njohur me hetimin.
Zyrtarët nga dy vendet thanë se qeveria e Polonisë u mbajt në errësirë në lidhje me hetimin mbi lëvizjet dhe ekuipazhin e Andromeda-s dhe e mësoi këtë nga raportet e mediave – një situatë e pazakontë për dy anëtarë të BE-së, e cila ndan instrumentet ligjore për kryerjen e hetimeve ndërkufitare.
Pas publikimit të lajmeve për jahtin, autoritetet polake kërkuan që Gjermania të jepte më shumë informacion. Në mes të majit – pesë muaj pasi Berlini kishte identifikuar Andromedën – të dy palët patën atë që një zyrtar polak i Ministrisë së Drejtësisë e quajti një takim pune.
Hetuesit e gjetën fillimisht jahtin pas një informacioni të tetorit nga një shërbim inteligjent perëndimor. Informacioni erdhi nga një person në Ukrainë që mbledh informacione për një vend të vogël evropian.
Zyrtarët në atë vend evropian që atëherë kanë vënë në pikëpyetje pse fuqitë më të mëdha me aftësi të gjera mbikëqyrjeje dhe personel në Ukrainë nuk e kuptuan vetë komplotin – ose nuk i paralajmëruan të tjerët nëse e bënin.
Hetimi mund të përkeqësojë tensionet brenda NATO-s, duke tensionuar më tej marrëdhëniet midis Polonisë dhe Gjermanisë. Polonia, si shumë nga fqinjët e saj, si dhe SHBA-ja, kundërshtuan fuqimisht tubacionet Nord Stream, të cilat ata i konsideruan si armë gjeopolitike të liderit rus Vladimir Putin për ta bërë Evropën të varur nga energjia ruse.
Një zëdhënëse e prokurorit të përgjithshëm federal gjerman, e cila drejton hetimin, nuk pranoi të komentojë nëse hetimi u zgjerua në Poloni ose nëse autoriteteve polake u ishte kërkuar ndihmë. Zyrtarë të tjerë gjermanë të njohur me hetimin thanë se ata nuk kishin prova për përfshirjen e qeverisë së Polonisë në komplot.
Zyrtarët polakë kanë pranuar se vija e gjatë bregdetare baltike e vendit, kufiri prej 514 kilometrash me Ukrainën dhe popullsia e tij e madhe e ukrainasve ofrojnë përparësi të dukshme për individët që organizojnë një operacion të tillë. Por këta zyrtarë thanë se qeveria nuk luajti asnjë rol në sulmin e Nord Stream.
“Unë mund t’ju siguroj se asnjë institucion polak nuk është i përfshirë në këtë histori dhe ky nuk është një rast shtetëror,” tha një zyrtar i lartë polak i sigurisë kombëtare.
“Nuk mund të përjashtoj që ndonjë kompani polake apo çfarëdo tjetër është e përfshirë në këtë rast”.
Një tjetër zyrtar i lartë polak tha se hetimi më i kufizuar i Varshavës nuk ka identifikuar ende një të dyshuar.
“Në aspektin politik, të gjitha mundësitë janë ende duke u shqyrtuar,” shtoi zyrtari. Zyrtarët polakë kanë hedhur dyshime se Andromeda ishte përfshirë në operacion dhe vazhdojnë të thonë se Rusia mund të ketë organizuar sulmin për të ndihmuar Ukrainën.
Kancelarja gjermane Angela Merkel dhe zyrtarë të tjerë përuruan gazsjellësin e parë të Nord Stream në 2011
Nisur si projekt në vitin 2011 nga ish-kancelarja gjermane Angela Merkel, Nord Stream ishte një bast masiv për gazin e lirë rus. Një tubacion i dytë, Nord Stream 2, u ndërtua pas aneksimit të Krimesë përballë kundërshtimit të SHBA-së dhe pothuajse të gjithë fqinjëve lindorë të Gjermanisë. Pasi forcat ruse pushtuan Ukrainën vitin e kaluar, presioni nga këto vende bëri që Berlini të anulonte projektin.
Seria e shpërthimeve të fuqishme nënujore më 26 shtator çau tre nga katër tubacionet kryesore të Nord Stream. Shpërthimet krijuan gejzerë të mëdhenj flluskues në Detin Baltik që lëshuan më shumë gaz serrë në atmosferë sesa të gjitha emetimet vjetore të Danimarkës.
Që atëherë, hetuesit nga Gjermania, Suedia dhe Danimarka dhe aleatë të tjerë perëndimorë kanë kërkuar të kuptojnë se kush qëndron pas sulmit dhe si u krye ai. Ndryshe nga Polonia, Gjermania ka bashkëpunuar ngushtë me ato dhe vende të tjera gjatë kryerjes së hetimit. Ata kanë klasifikuar hetimet e tyre, me zyrtarët gjermanë të cilëve u ëhtë bërë e ditur se sipas ligjit ata mund të përballen me burgim për zbulimin e hollësive.
Ky tregim bazohet në intervista me zyrtarë të sigurisë në shtatë vende evropiane dhe një rindërtim të udhëtimit të jahtit nga shtatori i kaluar.
Ndër gjetjet më të fundit të hetimit gjerman: Jahti me një direk, i ngarkuar me eksplozivë të shkallës ushtarake, lundroi në jug në ujërat polake nga ishulli danez Christianso.
Intervistat me ata që e njohin udhëtimin e Andromedës tregojnë se ekuipazhi i sabotimit kishte mbaruar gjysmën e punës së tyre, duke vendosur eksplozivë në det të thellë në Nord Stream 1, më i vjetri nga tubacionet e gazit nënujor, përpara se të vendosnin kryqëzorin e tyre ‘Bavaria 50’ në një objektiv larg tyre, drejt Polonisë.
Është e paqartë nëse jahti arriti në brigjet polake apo u takua me një anije tjetër në ujërat polake, thanë njerëz të njohur me hetimet. Ajo që hetuesit kanë vërtetuar është se Andromeda, e cila ditë më parë ishte marrë me qira nga një kompani gjermane me bazë afër vendit ku zbarkojnë tubacionet, lundroi përsëri në veri në atë që hetuesit besojnë se ishte një përpjekje për të përfunduar detyrën e saj dhe për të vendosur mina në Nord Stream 2, kanali i dytë kyç për eksportet e gazit rus.
Agjencia e udhëtimeve e regjistruar në Poloni, në pronësi të Ukrainës, e quajtur Feeria Lwowa, e cila u hap përpara për të marrë me qira varkën në Gjermani, kishte qenë pothuajse e fjetur në vitet e mëparshme.
Sipas një depozitimi të një kompanie, Feeria Lwowa pretendoi relativisht pak ose aspak të ardhura në vitet e mëparshme dhe vetëm një punonjës para se të merrte rreth 3.5 milionë dollarë të ardhura në vitin 2020 – viti që pa bllokime gjithëpërfshirëse pandemike mbyllën industrinë globale të turizmit.
Një gazetar i Wall Street Journal vizitoi adresën e regjistruar të kompanisë në një bllok zyre të shkatërruar në Varshavë. Askush nuk ishte i pranishëm, asnjë shenjë nuk tregonte ekzistencën e saj, dhe një punonjëse zyre ukrainase e punësuar diku tjetër në ndërtesë tha se nuk kishte dëgjuar kurrë për kompaninë – e cila nuk kthente email – ose ndonjë biznes të ngjashëm në ndërtesë.
Qeveria ukrainase ka mohuar më parë çdo përfshirje në sulmet e Nord Stream. Të mërkurën, presidenti Volodymyr Zelensky tha se Ukraina nuk kishte bërë asgjë të tillë dhe se ai kurrë nuk do ta kishte urdhëruar.
“Unë besoj se ushtria jonë dhe inteligjenca jonë nuk e bënë këtë, dhe kur dikush pretendon të kundërtën, unë do të doja që ata të na tregonin provat,” tha Zelensky për gazetën Bild në një intervistë të regjistruar.
Paralajmërimi i parë i qartë se një sulm ukrainas mbi tubacionet mund të ishte i pashmangshëm erdhi nga një shërbim inteligjent i një vendi evropian në qershor 2022. Ajo agjenci informoi Agjencinë Qendrore të Inteligjencës se një grup i vogël anëtarësh të forcave të armatosura të Ukrainës po planifikonin të sabotonin tubacionin po atë muaj.
CIA ia kaloi atë paralajmërim Gjermanisë dhe aleatëve të tjerë, por në fillim të shtatorit, disa qeveri arritën në përfundimin se kërcënimi kishte kaluar, sipas zyrtarëve në disa vende që ishin të njohur me njoftimin.
Menjëherë pas sulmit, këta zyrtarë hodhën sytë nga Kievi.
Në tetor, menjëherë pas shpërthimeve të 26 shtatorit, vendi i vogël evropian që kishte paralajmëruar CIA-n i kaloi drejtpërdrejt Gjermanisë informacione të hollësishme që i ndihmuan hetuesit e saj të identifikonin Andromedën, thanë zyrtarë të njohur me shkëmbimin e informacionit.
Në të njëjtën kohë, drejtori i CIA-s, William Burns, u pyet në një takim me një aleat evropian nëse Ukraina ishte përgjegjëse. “Shpresoj që jo,” tha ai, duke shtuar se provat e disponueshme nuk tregojnë për Rusinë, sipas një zyrtari të vendit aleat që ishte në dhomë në atë kohë.
Autoritetet gjermane, të cilët kontrolluan jahtin në janar, gjetën gjurmët e HMX. Sasia relativisht e vogël e nevojshme për të hedhur në erë tubacionet do të përshtatej lehtësisht te Andromeda, sipas një zyrtari evropian të njohur me hetimin.
Për të hetuar rastin pa ndihmën e menjëhershme të Polonisë ose Ukrainës, hetuesve gjermanë u është dashur të mbështeten në komunikimet elektronike të rikuperuara e raportet e inteligjencës perëndimore.
Një kthesë fatlume gjatë hetimit: pasagjerët e kishin kthyer varkën të palarë, gjë që i lejoi hetuesit të gjenin gjurmë eksplozivi, ADN dhe gjurmë gishtash.
Zyrtarët polakë kanë hedhur dyshime se Andromeda është përfshirë në operacion dhe kanë sugjeruar se Rusia mund të ketë organizuar sulmin për të inkuadruar Ukrainën
Hetuesit po hetojnë nëse të paktën një pjesë e asaj ADN-je i përket një ushtari ukrainas që ata kanë identifikuar – duke u bazuar në një hipotezë se të paktën disa nga fajtorët janë të lidhur me njësitë e forcave të armatosura ukrainase.
Muajin e kaluar, hetuesit gjermanë morën një mostër të ADN-së nga djali i ushtarit, i cili jeton me ish-të dashurën e ushtarit si refugjatë në qytetin lindor të Gjermanisë Frankfurt mbi Oder.
Ata shpresojnë të përcaktojnë nëse babai i djalit ishte pjesë e ekuipazhit. Hetuesit kontrolluan banesën e gruas për të marrë prova duke përfshirë të dhënat e telefonit celular, duke ndihmuar më tej Gjermaninë të zgjerojë hetimin e saj përtej kufijve.
Të dyshuarit gjithashtu komunikonin duke përdorur llogari të zakonshme të Gmail, duke e bërë më të lehtë për hetuesit marrjen e emaileve të tyre përmes kërkesave ligjore.
Zëdhënësja e prokurorëve në Gjermani tha se hetimi po punon për marrjen e provave të mjaftueshme për të lëshuar urdhër-arreste ndërkombëtare.
“Demokracitë nuk janë në gjendje të mbulojnë asgjë dhe përfundimet e plota të hetimit – dhe e vërteta për atë që ndodhi – do dalin përfundimisht”, tha një politikan gjerman i informuar për hetimin e vendit. “Hetuesit tanë janë të përpiktë dhe ne duhet t’i lëmë ata të bëjnë punën e tyre.”
VINI RE: Ky material është pronësi intelektuale e WSJ
Përgatiti për Hashtag.al, K.Manjani
