Nga Olsi Bakalli
Ka një paradoks që të vret me qetësi. Kosova shkon në votime si një shtet normal, njerëzit votojnë, votat numërohen, politika merr frymë dhe humbësit gëlltisin humbjen pa e akuzuar universin për komplot.
Ndërkohë, në Shqipëri, në një Vlorë që nderohet si djepi i pavarwsisë, qytetarët dalin në rrugë për… ujë. Jo për reforma kushtetuese, jo për drejtësi shoqërore, por për pikën më primitive të kontratës sociale: rubinetin që nuk flet.
Këtu zbulohet metafora jonë kombëtare: ndërsa Kosova normalizon politikwn, Shqipëria estetizon pushtetin. Ne kemi bërë një art shtetëror nga dekorimi i realitetit. Sa kohë që duken gjërat bukur në ekran, cilësia e jetës mund të rrijë pa problem në “modalitetin eksperimetal”.
Nëse do t’i besonim një leximi filozofik në stilin e Dugin, Shqipëria nuk ka humbur vetëm funksionin politik, ajo ka humbur edhe shpirtin e tij.
Pushteti është kthyer në një instalacion estetik i pafund, ku çdo gjë trupëzohet dhe asgjë nuk jeton. Elitat janë të përjetshme, jo sepse janë të pazëvendësueshme, por sepse shoqëria nuk e sheh më zëvendësimin si mjet emancipimi.
Ç’kuptim ka zgjedhja kur mund të mjaftohemi me zbukurimin?
Ja për shembull: mandati i katërt qeverisës shitet si stabilitet. Ministrat vijnë e shkojnë, zv.kryeministrat kalojnë nga hetimet te ekrani, njerëzit e afërt të pushtetit shfaqen herë si menaxherë, herë si lajme hetimore.
Opozita? Një muze i mallëngjyer i viteve ’90, ku çdo eksponent është nostalgji, jo risi. Dhe mrekullia e vërtetë? Asgjë nuk ndryshon. Sepse askush nuk kërkon ndryshim përtej statuseve në rrjete.
Nëse shikojmë ftohtë situatën, del një e vërtetë e hidhur: shqiptarët nuk janë gati të ndërrojnë elitw. Jo se nuk dinë, por sepse nuk duan të lodhen as për gjërat themelore.
Nuk protestojmë për ujin, energjinë, rrugët, spitalet, shërbimet publike , çfarë shansesh ka të ngrihemi për çështje strukturore, për reforma, për institucione?
Si mund të ndërtohet një republikë serioze nga qytetarë që e durojnë mungesën e ujit, por jo mungesën e spektaklit televiziv?
Ky është defekti ynë kulturor: zgjedhjet nuk janë proces, por ritual. Pushteti nuk është shërbim, por privilegj i trashëgueshëm. Llogaridhënia? Fjalor akademik. Në këtë klimë, elitat nuk kanë asnjë arsye të frikësohen.
Sepse vija jonë e kuqe, në vend që të jetë etike, është thjesht emocionale: indinjohemi pak, më pas shuhemi si çdo gjë tjetër.
Ndërsa Kosova eksperimenton me rotacion politik, ne kemi frikë nga vetë ideja e rotacionit.
Zgjedhjet e shpeshta duken si “kaos”, qarkullimi i elitave si “rrezik”, ndryshimi si “aventurë”. Mjafton që dikush të na thotë se gjithçka po shkon mire, dhe ne jemi gati të pranojmë edhe thatësirën si dukuri estetike.
Por një shtet nuk mund të mbijetojë pa filozofi. Pa një figurë që sheh përtej mandatit, përtej fasadës, përtej marketingut.
Ne kemi pasur nacionalistë, populistë, artistë të pushtetit, menaxherë të imazhit, por nuk kemi dhe as kemi pasur arkitektë shtetërorë. Një Weber shqiptar? Një Rawls ballkanik? Vetëm në programet universitare.
Këtu lind pyetja që digjet si qymyr: a duam me të vërtetë ndryshim? Apo na mjafton iluzioni i stabilitetit, për sa kohë vijat e fasadës janë të drejta dhe ngjyrat nuk bien?
Nëse nuk ngrihemi për ujin, për shërbimin shëndetësor, për energjinë, për rrugën, për çfarë tjetër do të ngrihemi? Apo jemi pajtuar me faktin që demokracia është thjesht një version politik i publicitetit?
Viti 2026 mund të jetë një provë e vogël. Ose do të fillojmë të artikulojmë kërkesa reale konkrete, qytetare, prozaike, ose do të vazhdojmë ta ngatërrojmë republikën me skenografinë.
Shqiptarët do të mësojnë se demokracia fillon te rubineti dhe mbaron te spitali publik. Dhe nëse këto dështojnë, asnjë shesh, asnjë projekt, asnjë dron nuk mjafton për ta mbuluar boshllëkun.
Sepse shteti fillon aty ku qytetari nuk detyrohet të protestojë për ujë. Dhe demokracia lind aty ku elitat e dinë se janë të përkohshme.
Në të kundërt, do të vazhdojmë të shohim të njëjtën tablo absurde: Kosova voton. Shqipëria… zbukuron. Dhe një ditë, kur fasada të fillojë të çahet, do të pyesim me ironi të vonuar: pse nuk bëmë zgjedhje, në kohën kur mundnim?
