Nga energjia elektrike, zhvillimi i pronave dhe spitalet, e deri te tabelat reklamuese, shkollat e drejtimit dhe fermat e pulave, një konglomerat gjigant qëndron pas një pjese të madhe të korporatave vendase në Abu Dhabi: International Holding Company (IHC).
IHC është zgjeruar me ritme të shpejta vitet e fundit dhe aktualisht numëron rreth 1,500 filiale, sipas drejtorit ekzekutiv Syed Basar Shueb, duke shtrirë interesat dhe ndikimin në të gjithë ekonominë dinamike të emiratit.
“Ne po synojmë të konsolidojmë sektor pas sektori,” i tha Shueb “Financial Times”.
Asetet e IHC-së i kalojnë 125 miliardë dollarët — një shumë që grupi, i kryesuar nga zëvendës-sundimtari Sheikh Tahnoon bin Zayed al-Nahyan, planifikon ta dyfishojë gjatë pesë viteve të ardhshme. Kjo përbën një ndryshim të jashtëzakonshëm krahasuar me shtatë vite më parë, kur kompania ishte pak e njohur dhe vepronte kryesisht në akuakulturë dhe pasuri të paluajtshme.
Megjithatë, ekspertët e ekonomisë politike të Gjirit theksojnë se rritja e shpejtë e IHC-së pasqyron mjegullimin e kufijve midis aseteve mbretërore dhe atyre shtetërore, si edhe mungesën e transparencës.
Përqendrimi i kaq shumë fuqie ekonomike në duart e familjes sunduese e bën emiratit “një hibrid interesant midis hiper-modernitetit dhe patrimonializmit të plotë”, thotë Steffen Hertog, profesor i asociuar në London School of Economics.
Karen Young, studiuese e lartë në “Middle East Institute” në Uashington, paralajmëron se kontrolli i IHC-së mbi ekonominë mund të dobësojë sektorin privat. Filialet e grupit zotërojnë shumë kompani vendase, përfshirë hotele dhe prodhues të vajit vegjetal.
Në tetor, IHC i kishte deklaruar FT-së synimin për të dyfishuar asetet e saj prej 119 miliardë dollarësh brenda pesë viteve. Kur u publikuan rezultatet e tremujorit të tretë në nëntor, totali i aseteve kishte arritur në 126 miliardë dollarë.
Megjithatë, bankierët shprehin në mënyrë jozyrtare dyshime për vlerësimet e aseteve të kompanisë, një pjesë e të cilave u transferuan falas nga kompania mëmë, Royal Group, që po ashtu i përket Sheikh Tahnoonit. IHC nuk i është nënshtruar asnjë vlerësimi të pavarur bankar apo agjencie krediti.
“Familja sunduese e Abu Dhabit, e pasuruar nga dekada përfitimesh nga nafta, zotëronte copa-copa biznesesh private, por ato nuk ishin të unifikuara,” shpjegon Christopher Davidson, një akademik që po shkruan një libër për IHC-në. Sipas tij, vendit i duhej një “kampion kombëtar” që të grumbullonte këto investime në një strukturë më koherente dhe në linjë me planet e diversifikimit.
Por, shton ai, dominimi i IHC-së në treg i largon shumë investitorë të huaj, të cilët përndryshe do të mund të konsideronin blerjen e aksioneve të kompanive në Abu Dabi.
Me kapitalizim tregu prej 240 miliardë dollarësh, IHC është pa konkurrencë kompania më e madhe e bursës së Abu Dhabit, duke zënë 41.5% të Indeksit të Përgjithshëm FTSE ADX — përqindje që rritet edhe më shumë kur përfshihen filialet e listuara si Alpha Dhabi dhe 2PointZero. Po ashtu, First Abu Dhabi Bank, huadhënësi më i madh i vendit, drejtohet nga i njëjti Sheikh Tahnoon.
Meqenëse IHC përfundimisht kontrollohet nga Sheikh Tahnoon — i cili është këshilltar i sigurisë kombëtare i Emirateve të Bashkuara Arabe dhe drejtues i dy fondeve sovrane të pasurisë së Abu Dhabit — akademikët e kategorizojnë atë si “entitet të lidhur me shtetin”. Përhapja e tij në çdo sektor të ekonomisë bie ndesh me planin ekonomik të vitit 2008, që vendoste si prioritet një “sektor privat të fuqizuar”.
Ndërkohë që ekonomia jo-naftë e Abu Dhabit është zgjeruar dhe përbën më shumë se gjysmën e PBB-së, qyteti është kthyer në qendër për fonde mbrojtëse, menaxherë asetesh dhe milionerë që hapin zyra familjare në qendrën financiare offshore.
Megjithatë, sipas studiuesve dhe biznesmenëve, rritja ekonomike mbështetet në kompani të kontrolluara nga të njëjtët mbretërorë që drejtojnë emiratit, ose në kompani në pronësi të fondeve sovrane si ADQ — i kryesuar nga Sheikh Tahnoon — dhe Mubadala. Shumë drejtues privatë ankohen se konkurrenca është e padrejtë.
Një drejtues i Emirateve të Bashkuara Arabe e përshkruan Abu Dhabin si “një monarki moderne që funksionon si një konglomerat: një person merret me financat dhe investimet, një tjetër me teknologjinë”. Sipas tij, për emiratit, “kompanitë janë mjete, jo qëllime”.
Ndryshe nga Dubai, i cili ka pak naftë dhe ka ndërtuar një sektor privat të fuqishëm, pasuria e madhe e Abu Dhabit ka zbutur motivimin për diversifikim, duke e bërë familjen sunduese shumë më të ndërhyrshme në ekonomi.
Një drejtues i lartë vendor shton se kjo situatë vjen edhe nga vetëkënaqësia e familjeve tradicionale të biznesit, të cilat “kanë qëndruar për një kohë të gjatë në zonën e tyre të rehatisë dhe nuk kanë dashur të marrin rrezik”.
Megjithatë, thotë ai, “nuk është e pranueshme të kontrollosh ekonominë 100% — sektori privat nuk mund të garojë”.
Abu Dhabi po redukton gjithnjë e më shumë varësinë nga nafta, duke parë rritje të fortë në sektorët jo-naftë dhe investime në teknologjitë e së ardhmes, si inteligjenca artificiale. Në gjysmën e parë të vitit, ekonomia jo-naftë u rrit me 6.4% krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit 2024.
Por, pavarësisht synimeve për diversifikim, angazhimi ndaj një sektori privat të pavarur duket të jetë zvogëluar, sipas Kristian Coates Ulrichsen nga Instituti Baker.
Planet madhore në shtetet e Gjirit “shpesh tejkalohen nga zhvillimet e reja në sektorët në rritje”, thotë ai, duke përmendur AI-në, e cila i jep entiteteve të lidhura me shtetin avantazh duke mobilizuar kapital të shumtë dhe rrjete të gjera, duke lënë pas sektorin privat.
Një tjetër grup i kontrolluar nga Sheikh Tahnoon, G42, ka marrë rolin kryesor në AI, një sektor të cilin Abu Dhabi e financon fuqishëm për të fituar epërsi rajonale. Ndërkohë, Emircom, një filial i IHC-së, është kontraktor i rëndësishëm për qendrat e të dhënave.
Shembuj të tjerë të dominimit të entiteteve të lidhura me shtetin janë të shumtë, veçanërisht në shëndetësi. PureHealth, rrjeti më i madh spitalor i Emirateve të Bashkuara Arabe, është kryesisht në pronësi të ADQ dhe Alpha Dhabi-t. Burjeel është pjesërisht në pronësi të IHC-së, ndërsa M42 — bashkëpronësi e Mubadala-s dhe G42 — administron Cleveland Clinic Abu Dhabi.
Ndërsa fondet sovrane të Abu Dhabit investojnë globalisht në kompani private, tregu vendas dominohet nga transaksione “xhepi majtas – xhepi djathtas”, pra marrëveshje ndërmjet fondeve sovrane dhe entiteteve të lidhura me shtetin. Rasti më i fundit ishte shitja nga IHC e aksioneve 42.5% në Modon Holding tek kompania shtetërore L’imad Holding.
Megjithatë, ekzistojnë mundësi për partneritete mes kompanive ndërkombëtare private dhe korporatave të lidhura me shtetin. Microsoft ka blerë një aksion minoritar në G42 dhe bashkëpunon ngushtë me të, ndërsa BlackRock po ndërton një biznes të ri risigurimi me IHC-në.
Shueb shpjegon se rritja e aseteve të IHC-së lidhet kryesisht me performancën e kompanive të saj, por thekson se grupi planifikon të investojë 36 miliardë dollarë çdo 18 muaj për blerje të reja. IHC është gjithashtu ndër grupet që shqyrtojnë blerjen e aseteve të Lukoil-it jashtë Rusisë, pas sanksioneve të reja amerikane ndaj kompanisë.
Sa i përket kritikave për dominim të tregut lokal, Shueb vëren se “54% e të ardhurave tona vijnë nga jashtë”, dhe se blerjet e fundit pritet ta çojnë këtë shifër në 65%.
“Të gjithë synojmë të bëhemi lojtarë globalë,” thotë ai. “Në tregun vendas, çdo mundësi që kemi parë, e kemi kapur.”
Ai nënvizon se IHC nuk përfiton trajtim të veçantë për shkak të lidhjeve mbretërore: “Nuk ka asnjë lloj favorizimi në tenderat publikë. Tregu është i hapur për të gjithë.”
VINI RE Kz material është pronësi intelektuale e Financial Times
