Një mbrëmje së fundmi, një treshe dronësh ukrainas fluturuan nën mbulesën e errësirës drejt një pozicioni rus dhe vendosën midis tyre saktësisht se kur të sulmonin.
Sulmi ishte një shembull se si Ukraina po përdor inteligjencën artificiale për të lejuar grupet e dronëve të bashkërendohen me njëri-tjetrin për të sulmuar pozicionet ruse, një teknologji inovative që paralajmëron të ardhmen e betejës.
Ekspertët ushtarakë thonë se e ashtuquajtura teknologji e grumbullimit të të dhënave përfaqëson kufirin e ardhshëm për luftën me dronë për shkak të potencialit të saj për të lejuar dhjetëra ose edhe mijëra dronë – të përdoren menjëherë për të mposhtur mbrojtjen e një objektivi, qoftë ky një qytet apo një aset ushtarak individual.
Ukraina ka kryer sulme të kësaj natyre në fushën e betejës për pjesën më të madhe të vitit të kaluar, sipas një oficeri të lartë ukrainas dhe kompanisë që prodhon softuerin. Sulmet e paraportuara më parë janë përdorimi i parë i njohur rutinor i teknologjisë së grumbullimit në luftime, thonë analistët, duke nënvizuar pozicionin e Ukrainës në avangardë të luftës me dronë.
“Swarming” (Gëlimi) bashkon dy forca në rritje në luftën moderne: Inteligjencën Artificiale dhe dronët. Kompanitë dhe ushtritë në gjithë botën po garojnë për të zhvilluar softuer që përdor Inteligjencën Artificiale për të lidhur dhe menaxhuar grupe mjetesh ajrore pa pilot, ose drone, duke i lënë ato të komunikojnë dhe bashkërendohen me njëra-tjetrin pas lëshimit.
Por përdorimi i Inteligjencës Artificiale në fushën e betejës po ngre gjithashtu shqetësime etike se makineritë mund të lihen të vendosin fatin e luftëtarëve dhe civilëve.
Dronët e vendosur në sulmin e fundit ukrainas përdorën teknologji të zhvilluar nga kompania lokale Swarmer. Softueri i saj lejon grupe dronësh të vendosin se cili godet i pari dhe të përshtaten nëse, për shembull, njërit i mbaron bateria, tha Drejtori Ekzekutiv Serhii Kupriienko.
“Ju vendosni objektivin dhe dronët bëjnë pjesën tjetër,” tha Kupriienko.
“Ata punojnë së bashku, ata përshtaten dhe merren vetë vesh me njëri-tjetrin.”
Teknologjia e Swarmer u vendos për herë të parë nga forcat ukrainase për të vendosur mina rreth një vit më parë. Që atëherë është përdorur për të synuar ushtarët, pajisjet dhe infrastrukturën ruse, sipas oficerit ushtarak ukrainas.
Oficeri tha se njësia e tij e dronëve e kishte përdorur teknologjinë e Swarmer më shumë se njëqind herë dhe se edhe njësi të tjera kanë dronë të pajisura me këtë softuer. Ai zakonisht e përdor teknologjinë me tre dronë, por thotë se të tjerë e kanë vendosur atë në përdorim me deri në tetë. Kupriienko tha se softueri është testuar me deri në 25 dronë.
Një operacion i zakonshëm përdor një dron zbulues dhe dy të tjerë që mbajnë bomba të vogla për të synuar një llogore ruse, tha oficeri. Një operator u jep dronëve një zonë të synuar për të kërkuar një pozicion armik dhe komandën për t’u angazhuar pasi të dallohet. Droni zbulues harton rrugën që bombarduesit duhet të ndjekin dhe vetë dronët vendosin se kur dhe cili do t’i lëshojë bombat mbi objektiv.
Tre persona janë të përfshirë në këto misione: një planifikues, një operator droni dhe një navigator. Pa softuerin e tufës, do nevojiteshin nëntë persona, tha oficeri. Përdorimi i teknologjisë kursen kohë dhe liron personelin për të punuar në detyra të tjera, shtoi ai.
“Nuk keni nevojë për një pilot të veçantë për secilin dron, një pilot mund të punojë me shumë dronë,” tha Kupriienko.
Kjo është një ndihmë për Ukrainën, e cila po lufton një kundërshtar në Rusi me fuqi shumë më të madhe njerëzore. Më pak operatorë gjithashtu thjeshtojnë bashkërendimin, ndërsa komunikimi i droneve me njëri-tjetrin në afërsi zvogëlon rrezikun që armiku të ndërhyjë. Sigurisht, operacionet ukrainase nuk arrijnë atë që shumë do e konsideronin një sukses të plotë, tha Bob Tollast, një studiues në Institutin Mbretëror të Shërbimeve të Bashkuara, një organizatë kërkimore me seli në Mbretërinë e Bashkuar.
Megjithatë, “edhe një nivel i vogël i bashkëpunimit autonom do ishte mbresëlënës”, tha Tollast.
Swarmer tha se po përgatitet të testojë një tufë prej më shumë se 100 dronësh.
Biznesi, i cili ka siguruar fonde nga investitorë amerikanë, është një nga një numër kompanish që punojnë në teknologjinë e tufës. Në një vizitë vitin e kaluar në zyrën e saj, të fshehur në një shtëpi periferike, dy inxhinierë të rinj punuan në një tavolinë ping-pongu duke salduar tabela qarku dhe duke bashkangjitur përbërësit te dronët. Diku tjetër, një printer 3-D prodhoi një përbërës të ri.
Jashtë, një fqinj kositi lëndinën e tij, me sa duket i pavetëdijshëm për atë që po ndodhte pranë. Dronët ngarkohen në automjete në një garazh larg syve të publikut.
SHBA-ja, Kina, Franca, Rusia dhe Koreja e Jugut janë ndër vendet që ndjekin teknologjinë e Swarming. Por analistët thanë se nuk ishin në dijeni se ajo po përdoret rregullisht në luftime derisa dëgjuan për operacionet ukrainase.
SHBA-ja ka qenë duke eksploruar teknologjinë që të paktën nga viti 2016, kur lëshoi më shumë se 100 dronë të vegjël nga tre avionë luftarakë.
“Mikro-dronët shfaqën sjellje të përparuara të tufës, të tilla si vendimmarrja kolektive, fluturimi përshtatës në formacion dhe vetëshërimi”, tha Departamenti i Mbrojtjes në atë kohë.
Në vitin 2021, zyrtarë nga ushtria izraelite i thanë medias lokale se përdori një tufë dronësh të vegjël për të gjetur, identifikuar dhe sulmuar militantët në Gaza.
Megjithatë, ushtria izraelite nuk duket se ka folur për tufën që atëherë, duke bërë që disa ekspertë të dronëve të sugjerojnë se mund të ketë sfida me teknologjinë e saj. Ushtria izraelite nuk pranoi të komentojë.
Për të gjitha tufat e dronëve, mbajtja e lidhjeve të qëndrueshme dhe të besueshme të komunikimit midis dronëve ka të ngjarë të jetë një sfidë, tha Zak Kallenborn, një ekspert i luftës me dronë në King’s College London.
Në Ukrainë, teknologjia e Swarming kishte probleme fillestare. Në një fazë, dronët po shkëmbenin shumë informacion dhe po mbingarkonin rrjetin, tha oficeri ukrainas.
Teknologjia gjithashtu i bën dronët më të shtrenjtë. Kjo është një anë negative për Ukrainën, e cila po shpenzon shumë dronë. Vendi prodhoi mbi 1.5 milion dronë vetëm vitin e kaluar, tha qeveria.
Inteligjenca Artificiale është një fokus në rritje për ushtritë dhe po përdoret gjithnjë e më shumë në luftime, megjithëse kryesisht për të analizuar të dhënat ose për të lundruar. Por rritja e inteligjencës artificiale në luftë po ngre shqetësime etike në lidhje me potencialin e makinerive për të marrë vendime për jetë a vdekje pa mbikëqyrjen njerëzore. Kombet e Bashkuara, për shembull, kanë bërë thirrje për rregullimin e armëve vdekjeprurëse autonome.
SHBA-të dhe aleatët e tyre kërkojnë një person në të ashtuquajturin zinxhir vrasjesh sipas rregullave aktuale të angazhimit. Swarmer tha se në fund është një njeri që merr vendimin nëse do e tërheqë apo jo këmbëzën.
“Njerëzit kanë folur për potencialin e tufave të dronëve për të ndryshuar luftën për dekada të tëra,” tha Kallenborn.
“Por deri tani, ato kanë qenë më shumë profeci sesa realitet.”
VINI RE: Ky material është pronësi intelektuale e WSJ
Përgatiti për Hashtag.al, Klodian Manjani
