Pasi u takua me presidentin Trump në Alaska, presidenti Putin u tha gazetarëve se Rusia dhe SHBA-të mund të bënin më shumë biznes së bashku – për shembull, midis vijave të tyre bregdetare të Paqësorit.
“Ne mezi presim të merremi vesh,” u përgjigj Trump.
Çfarë nuk thanë të dy udhëheqësit: Pas dyerve të mbyllura, kompanitë më të mëdha të energjisë të vendeve të tyre kishin skicuar tashmë një plan për t’u rikthyer në biznes, duke pompuar fushat e naftës dhe gazit nga bregu lindor i Rusisë.
Në bisedime sekrete me kompaninë më të madhe shtetërore të energjisë të Rusisë këtë vit, një drejtues i lartë i Exxon Mobil diskutoi kthimin në projektin masiv Sakhalin nëse dy qeveritë jepnin dritën jeshile si pjesë e një procesi paqeje në Ukrainë, thanë njerëz të njohur me diskutimet.
Ndjeshmëria e biseidmeve është e tillë saqë vetëm një grusht njerëzish në Exxon e dinin se bisedimet kishin ndodhur. Një nga drejtuesit më të lartë të gjigantit të naftës amerikane, zëvendëspresidenti i Lartë Neil Chapman, udhëhoqi bisedimet nga ana e Exxon.
Nën administratat e Biden dhe Trump, Exxon dhe kompani të tjera kanë pasur leje dhe licenca amerikane nga Departamenti i Thesarit për të zhvilluar bisedime rreth aseteve të bllokuara me homologët rusë, tha një nga personat e njohur me diskutimet. Raundi i parë i negociatave u zhvillua menjëherë pas daljes së Exxon nga Rusia në vitin 2022.
Paralelisht, drejtuesit e Exxon i kanë kërkuar qeverisë amerikane mbështetje nëse kompania kthehet në Rusi dhe kanë marrë një pozicion të favorshëm, tha një zyrtar i lartë i administratës. Drejtori ekzekutiv Darren Woods diskutoi kthimin e mundshëm të Exxon me Trump në Shtëpinë e Bardhë në javët e fundit.
Rifillimi i biznesit në Rusi do shënonte një afrim të rëndësishëm pas ndarjes jo të mirë të Exxon me Moskën kur Putin sulmoi Ukrainën në vitin 2022. Prodhuesi më i madh i naftës në Perëndim u zhyt më thellë në Rusi sesa shumica e kompanive të tjera pas rënies së Bashkimit Sovjetik. Tërheqja e saj pas pushtimit ishte për këtë arsye më e ashpër.
Zëvendëspresidenti i lartë i Exxon, Neil Chapman, majtas, në Shën Petersburg, Rusi, në vitin 2021, udhëhoqi bisedimet me Rosneft.
Sakhalin-1, i emëruar sipas një ishulli rus pranë tre fushave të naftës, ishte një nga investimet më të mëdha të Exxon, i cili u ra dakord për herë të parë në vitin 1995. Exxon drejtoi sipërmarrjen dhe zotëronte 30% së bashku me Rosneft-in në pronësi të shteti rust, si dhe kompanitë japoneze dhe indiane, të cilat janë ende atje.
Kur bizneset perëndimore u larguan nga Rusia pas pushtimit, Exxon uli prodhimin dhe tha se do shiste pjesën e saj, duke ulur vlerën e saj me mbi 4 miliardë dollarë. Moska bllokoi shitjen, pastaj fshiu pjesën e Exxon. Exxon e quajti këtë veprim si shpronësim.
Rikthimi i Exxon do përfaqësonte një goditje të rëndëqsishme për Kremlinin, i cili dëshiron të tërheqë investime perëndimore si pjesë e bisedimeve të paqes për të stabilizuar ekonominë. Një krithim nuk është i garantuar dhe varet pjesërisht nga fakti nëse Trump arrin të ndërmjetësojë përfundimin e luftës në Ukrainë, apo në vend të kësaj do shtrëngojë sanksionet nëse Putin refuzon të ndalojë luftimet.
Industria e naftës e Rusisë ka arritur ta mbajë prodhimin e naftës të lartë pavarësisht sanksioneve, por analistët thonë se kapaciteti i prodhimit do shkatërrohet nga mungesa e njohurive dhe investimeve. Sulmet me dronë ukrainasë në rafineri dhe tubacione kanë penguar furnizimin vendas me karburant të vendit në javët e fundit.
Diskutimet midis Exxon dhe Rosneft për rifillimin e partneritetit të tyre u shtuan rreth kohës së betimit të Trump këtë janar.
Në shkurt, zyrtarë të lartë të qeverisë amerikane dhe ruse u takuan publikisht në Riad, Arabi Saudite, për të hapur bisedimet për përfundimin e luftës. Në atë kohë, Rusia hodhi poshtë premtimin e mundësive të investimit për kompanitë amerikane, duke përfshirë edhe zhvillimet e energjisë në Arktik.
Privatisht, Chapman i Exxon u takua me kreun e Rosneft, Igor Sechin, në kryeqytetin e Katarit, Doha, thanë disa nga njerëzit e njohur me diskutimet. Sechin, një aleat i ngushtë i Putinit, është nën sanksione bllokuese nga SHBA-të, që do të thotë se amerikanëve u ndalohet kryesisht të merren me të pa llojin e licencës së Thesarit të marrë nga Exxon.
Sechin pëlqen të takohet me biznesmenë dhe udhëheqës qeveritarë të huaj në Katar, fondi i pasurisë sovrane të të cilit ka një pjesëmarrje në Rosneft. Katari ka krijuar një rol si ndërmjetës asnjanës në konfliktet globale.
Reuters raportoi më parë se zyrtarët qeveritarë amerikanë dhe rusë diskutuan marrëveshjet e energjisë këtë muaj, përfshirë kthimin e mundshëm të Exxon.
Ekziston një model për Exxon që të përfshihet në Sakhalin: marrëveshja e ndarjes së prodhimit që konsorciumi arriti me qeverinë ruse në vitet 1990. Nafta filloi të rrjedhë në vitin 2005. Eksportet nga Sakhalin shkojnë kryesisht tek blerësit aziatikë, të cilët vazhduan të blinin naftë bruto ruse pas pushtimit, në dallim nga kompanitë evropiane që e hoqën dorë nga ajo.
Drejtori ekzekutiv i Exxon, Rex Tillerson, majtas, u takua me Putinin në vitin 2012 kur lidhjet e kompanisë me Rusinë ishin të ngushta.
Putini hoqi një pengesë për kthimin e Exxon në të njëjtën ditë me samitin e Alaskës. Ai nënshkroi një dekret që u lejon kompanive të huaja të zotërojnë aksione në firmën ruse që ka operuar Sakhalin që nga largimi i Exxon. Kushtet përfshijnë sigurimin e pajisjeve dhe pjesëve rezervë jashtë vendit, si dhe lobimin për heqjen e sanksioneve.
Rihyrja e Exxon ka të ngjarë të varet nga kushtet që ofron Rusia. Kompania po kërkon të rikuperojë humbjet nga dalja e saj nga Sakhalin, të paktën, thanë disa nga njerëzit e njohur me diskutimet.
Lidhjet e ngushta të Exxon me Rusinë i dhanë drejtorit të atëhershëm ekzekutiv Rex Tillerson një Urdhër Miqësie nga Putini në vitin 2013. Sanksionet e vendosura pasi Putini aneksoi Krimenë vitin tjetër e detyruan Exxon të tërhiqej nga disa nga sipërmarrjet e saj ruse, por Sakhalin mbeti i padëmtuar.
Pavarësisht tensionit pas pushtimit të vitit 2022, Exxon ka mbajtur komunikime të fshehta me Rosneft në pronësi të shtetit gjatë gjithë luftës, thanë disa nga njerëzit e njohur me diskutimet.
Pasuritë energjetike të Rusisë mbeten një trofe i madh për kompanitë perëndimore nëse lufta mbaron. Kur Exxon u largua, Sakhalin përbënte rreth 3% të prodhimit të saj të naftës, një burim i vogël por i provuar i naftës së papërpunuar. Kompania po punonte gjithashtu me Rosneft për të zhvilluar rezervat e saj të gazit natyror për t’u eksportuar si lëng i ngrirë në cisterna.
Rosneft shpreson të përfitojë nga kapitali, teknologjia dhe ekspertiza menaxheriale e Exxon, tha një nga njerëzit.
Nëse kthehet, Exxon do gjente një mjedis të ndryshëm për të bërë biznes. Ekonomia e Rusisë është ngadalësuar nën presionin e sanksioneve, normave të larta të interesit dhe inflacionit. Sekuestrimi i aseteve nga shteti është i zakonshëm. Dhe në kohë lufte Kremlini ka marrë kontroll edhe më të madh mbi industrinë e gjerë të energjisë së vendit.
Tregu për naftën e Rusisë ka ndryshuar. Evropa është shkëputur nga nafta e papërpunuar ruse, ndërsa rafineritë në Indi dhe Kinë e kanë rrëmbyer atë. Tregtarët që blejnë dhe shesin naftën kryesisht e bëjnë këtë përmes kompanive të errëta në Emiratet e Bashkuara Arabe.
VINI RE: Ky material është pronësi intelektuale e WSJ
Përgatiti për Hashtag.al, Klodian Manjani
