Reuters ka zbuluar një urdhër të pa raportuar më parë të Elon Musk, i cili ndikoi ndjeshëm në një kundërofensivë të Ukrainës kundër forcave ruse në vjeshtën e vitit 2022, duke ngritur shqetësime për fuqinë e përqendruar të një kompanie private në çështje të sigurisë ndërkombëtare.
Gjatë një ofensive vendimtare për rimarrjen e territoreve nga Rusia në fund të shtatorit 2022, Musk i dha urdhër një inxhinieri të lartë të SpaceX në Kaliforni të çaktivizonte mbulimin e shërbimit satelitor Starlink në zona strategjike, përfshirë rajonin e Khersonit, në jug të Ukrainës.
Ky vendim solli një ndërprerje të befasishme të komunikimit për trupat ukrainase në vijën e frontit dhe dëmtoi besimin e Kievit ndaj Starlink, që ishte bërë një nga mjetet kyçe të komunikimit në fushëbetejë.
Sipas tre personave të njohur me vendimin, më shumë se 100 terminale të Starlink u çaktivizuan në mënyrë të menjëhershme.
Kjo shkaktoi panik mes trupave ukrainase: dronët dolën jashtë funksioni, njësitë e artilerisë nuk mund të godisnin me saktësi, dhe një përpjekje për të rrethuar forcat ruse në qytetin Beryslav dështoi plotësisht. “Rrethimi u ndal krejtësisht. Dështoi,” tha një zyrtar ushtarak ukrainas.
Edhe pse më vonë Ukraina arriti të rimarrë Beryslavin, qytetin e Khersonit dhe territore të tjera të pushtuara, ky është rasti i parë i konfirmuar ku Musk ka ndërprerë në mënyrë aktive mbulimin e Starlink në një zonë lufte.
Një nga burimet e Reuters tha se Musk “e mori në dorë rezultatin e luftës.”
Në rrjetin e tij social X, Musk kishte deklaruar në mars 2025: “Ne nuk do ta bënim kurrë një gjë të tillë.”
Por raportimi i Reuters e vë këtë deklaratë në dyshim. As Musk, as inxhinieri Michael Nicolls nuk iu përgjigjën kërkesave për koment. SpaceX tha se raportimi është “i pasaktë” por nuk specifikoi se cilat pjesë.
Motivimi i Musk nuk është ende i qartë, por burime të shumta besojnë se ai ishte i shqetësuar se përparimi i shpejtë i Ukrainës mund të provokonte një reagim bërthamor nga Rusia. Urdhri besohet se u dha më 30 shtator 2022.
Disa zyrtarë amerikanë ndanin këto shqetësime në atë kohë.
Përgjatë luftës, qeveritë dhe ushtritë – përfshirë atë amerikane – janë bërë gjithnjë e më të varura nga Starlink.
Ky rast thekson fuqinë e jashtëzakonshme që Musk ka fituar në çështjet e sigurisë globale.
“Dominimi aktual global i Elon Musk ilustron rreziqet e pushtetit të përqendruar në fusha të pa rregulluara,” tha Martha Lane Fox, një anëtare e dhomës së sipërme të parlamentit britanik.
Në muajt e fundit, Musk ka hyrë në përplasje politike me presidentin amerikan Donald Trump dhe ka kërcënuar të tërheqë shërbime jetike për NASA-n dhe ushtrinë amerikane.
Avokatët e NASA-s madje shqyrtuan nëse një prej kërcënimeve të tij për SpaceX mund të konsiderohej si njoftim për ndërprerje kontrate.
Ndërkohë, Ukraina vazhdon të mbështetet në Starlink për lidhje në vijën e frontit. Deri në prill 2025, vendi kishte marrë mbi 50,000 terminale Starlink – fillimisht dhuratë nga SpaceX dhe më pas të financuara nga vende si Polonia, SHBA dhe Gjermania.
Në një rast të ngjashëm të raportuar më herët në lidhje me Krimenë, Musk kishte refuzuar të aktivizonte mbulimin në atë zonë për të penguar një sulm ukrainas ndaj flotës ruse në Sevastopol, nga frika e një përgjigjeje bërthamore.
Edhe pse fillimisht u raportua si një çaktivizim i qëllimshëm, Musk e mohoi më vonë dhe autori i biografisë së tij, Walter Isaacson, pranoi se kishte pasur gabime në raportimin e tij.
Në një konferencë në 2023, presidentja e SpaceX, Gwynne Shotwell, konfirmoi se kompania kishte ndërmarrë hapa për të parandaluar përdorimin e Starlink për sulme me dron, duke thënë: “Qëllimi ynë nuk ka qenë kurrë që ata ta përdorin atë për qëllime ofensive.”
Përveç rrezikut të ndërprerjes së shërbimeve në zona lufte, Starlink vuan edhe probleme teknike. Vetëm këtë javë, shërbimi pësoi një ndërprerje globale disaorëshe për shkak të një problemi softuerik të brendshëm. Një komandant ukrainas konfirmoi ndërprerjen në rrjetet sociale.
Me mbi 7,900 satelitë në orbitë, Starlink përbën tani rreth dy të tretat e të gjithë satelitëve aktivë në botë. Kompania parashikohet të gjenerojë rreth 9.8 miliardë dollarë të ardhura në vitin 2025, rreth 60% e të ardhurave totale të SpaceX.
Analistë dhe ish-zyrtarë të lartë të sigurisë thonë se vendet duhet të mendojnë seriozisht për varësinë e tyre nga kompanitë private teknologjike në çështje jetike.
“Na duhen garanci kontraktuale që Musk nuk do të ndërpresë shërbimet për qeverinë amerikane,” tha Lori Garver, ish-zëvendës administratore e NASA-s.
“Qeveritë duhet të shqyrtojnë çfarë do të thotë kjo varësi,” tha Marcus Willett, ish-zv.drejtor i inteligjencës britanike GCHQ. Dhe rasti i Khersonit duket se është vetëm fillimi i një debati të gjatë për fuqinë e pakontrolluar të Elon Musk në botën moderne.
VINI RE: Ky material është pronësi intelektuale e Reuters
