Irani mund të jetë në gjendje të rifillojë pasurimin e uraniumit në nivele të nevojshme për ndërtimin e një arme bërthamore brenda disa muajsh, ka paralajmëruar shefi i Agjencisë Ndërkombëtare për Energjinë Atomike (IAEA), Rafael Grossi.
Duke folur për CBS News, partnerin amerikan të BBC-së, Grossi tha se kapacitetet industriale dhe teknologjike të Iranit ende ekzistojnë.
“Nëse ata duan, mund ta nisin këtë proces përsëri me disa kaskada centrifugash që rrotullohen dhe prodhojnë uranium të pasuruar për disa muaj”, deklaroi ai.
Deklarata e tij bie ndesh me pretendimin e Donald Trump se sulmet e fundit amerikane dhe izraelite kishin “shkatërruar plotësisht” objektet bërthamore iraniane.
“Duke folur hapur, nuk mund të thuash që gjithçka është zhdukur dhe nuk ka mbetur asgjë,” tha Grossi të shtunën.
Sulmet ajrore izraelite më 13 qershor, të pasuara nga goditje amerikane ndaj tre objekteve bërthamore – Fordo, Natanz dhe Isfahan – kishin për synim të pengonin Iranin nga përparimi drejt ndërtimit të një arme bërthamore.
Por si IAEA, ashtu edhe një vlerësim i inteligjencës së Pentagonit kanë konfirmuar se programi është vonuar vetëm me disa muaj.
Irani dhe Izraeli kanë rënë dakord për një armëpushim të përkohshëm, por Trump ka thënë se do të “shqyrtojë absolutisht” mundësinë e një sulmi tjetër nëse do të ketë sinjale se Irani po pasuron uranium në nivele shqetësuese.
Debati për dëmin e shkaktuar
Irani ka dhënë sinjale të përziera për dëmin e pësuar. Lideri suprem, Ayatollah Ali Khamenei, deklaroi të enjten se sulmet “nuk sollën asgjë të rëndësishme”. Por ministri i jashtëm Abbas Araghchi tha se dëmi ishte “i tepruar dhe serioz”.
Marrëdhëniet mes Iranit dhe IAEA-së u tensionuan më tej të mërkurën, kur parlamenti iranian votoi për të pezulluar bashkëpunimin me agjencinë, duke e akuzuar atë për “anshmëri” në favor të SHBA-së dhe Izraelit.
Vendimi erdhi pas një raporti të fundit të IAEA-së që konstatoi për herë të parë pas 20 vitesh se Irani kishte shkelur detyrimet e Traktatit të Mospërhapjes Bërthamore.
Pavarësisht kësaj, Grossi shprehu shpresën për rikthim në tryezën e negociatave: “Në fund të fundit, kjo situatë, pas sulmeve ushtarake, ka nevojë për një zgjidhje afatgjatë, që nuk mund të jetë tjetër veçse diplomatike.”
Rruga drejt krizës bërthamore
Sipas marrëveshjes bërthamore të vitit 2015 me fuqitë botërore, Irani nuk lejohej të pasuronte uranium mbi nivelin 3.67% për një periudhë 15-vjeçare dhe as të zhvillonte pasurim në uzinën e Fordos.
Por në vitin 2018, Trump u tërhoq nga marrëveshja, duke argumentuar se ajo nuk ndalonte mjaftueshëm rrugën drejt një arme bërthamore dhe vendosi sanksione të reja ndaj Iranit.
Në kundërpërgjigje, Irani filloi të shkelë gjithnjë e më shumë kufizimet e marrëveshjes, duke rifilluar pasurimin në Fordo në vitin 2021 dhe duke akumuluar sasi uraniumi të pasuruar në nivelin 60% – mjaftueshëm për ndërtimin potencial të nëntë bombave bërthamore, sipas të dhënave të IAEA-së.
Irani vazhdon të këmbëngulë se programi i tij bërthamor është për qëllime paqësore dhe përdorim civil.
