Komisioni për sigurinë kombëtare në parlamentin iranian ka miratuar planin e përgjithshëm të një projektligji që synon pezullimin e plotë të bashkëpunimit me Agjencinë Ndërkombëtare për Energjinë Atomike (IAEA). Lajmi është bërë i ditur nga agjencia gjysmë-zyrtare iraniane Tasnim, duke cituar zëdhënësin e komisionit, Ebrahim Rezaei.
Sipas Rezaeit, projektligji parashikon që instalimi i kamerave të vëzhgimit, lejimi i inspektimeve dhe dorëzimi i raporteve për IAEA do të pezullohen, për aq kohë sa nuk garantohet siguria e objekteve bërthamore të Iranit.
Ky veprim përbën një përshkallëzim serioz të krizës në raportet ndërkombëtare pas goditjeve të fundit ndaj objekteve bërthamore iraniane. Megjithatë, projektligji duhet ende të kalojë për miratim në seancë plenare të parlamentit iranian. Nëse miratohet, ai pritet të shtojë më tej tensionet me perëndimin dhe të komplikojë çdo përpjekje për rikthimin e dialogut diplomatik mbi programin bërthamor të Teheranit.
Marrëdhënia mes Iranit dhe Agjencisë Ndërkombëtare për Energjinë Atomike (IAEA) ka qenë historikisht e tensionuar dhe e ndërlikuar, sidomos pas vitit 2002 kur doli në dritë programi i fshehtë bërthamor iranian. Që nga ajo kohë, IAEA ka luajtur një rol thelbësor në mbikëqyrjen e aktiviteteve bërthamore të Teheranit dhe në përpjekjet për të garantuar se ato qëndrojnë brenda kornizës së Traktatit për Mospërhapjen e Armëve Bërthamore (NPT), të cilin Irani e ka nënshkruar.
Kulmi i bashkëpunimit mes Iranit dhe IAEA erdhi pas marrëveshjes bërthamore të vitit 2015 (JCPOA), kur Irani pranoi të kufizonte aktivitetet e tij bërthamore në këmbim të heqjes së sanksioneve ndërkombëtare. IAEA mori detyrën të verifikonte zbatimin e marrëveshjes, duke përfshirë vendosjen e kamerave mbikëqyrëse, inspektime të befasishme dhe raportime të rregullta. Por ky bashkëpunim nisi të përkeqësohej pas vitit 2018, kur SHBA u tërhoqën nga marrëveshja dhe rivendosën sanksionet, duke i shtyrë iranianët të zgjerojnë sërish programin e tyre bërthamor dhe të kufizojnë aksesin e inspektorëve ndërkombëtarë.
Gjatë viteve të fundit, IAEA ka denoncuar pengesa të shumta në punën e saj në Iran, përfshirë refuzimin e qasjes në vende të dyshuara, mungesën e shpjegimeve për gjurmët e uraniumit të gjetura në lokacione të pazbuluara më parë, si dhe ndërprerjen graduale të monitorimit elektronik. Irani, nga ana tjetër, ka akuzuar IAEA-n për paragjykime politike dhe për ndikim të tepruar nga SHBA dhe Izraeli në raportimet e saj.
