Të paktën 215 milionë doza të vaksinave kundër COVID-19 të blera nga vendet e BE-së në kulmin e pandemisë janë hedhur me një kosto të vlerësuar për taksapaguesit prej 4 miliardë eurosh, zbulon një analizë nga POLITICO. Dhe kjo është pothuajse me siguri një shifër e nënvlerësuar.
Që nga miratimi i vaksinave të para të koronavirusit në fund të vitit 2020, vendet e BE-së kanë marrë kolektivisht 1.5 miliardë doza (më shumë se tre për çdo person në Evropë). Shumë prej tyre tani shtrihen në depo në gjithë kontinentin.
Llogaritjet e bazuara në të dhënat e disponueshme tregojnë se vendet e BE-së kanë hedhur një mesatare prej 0,7 vaksinash për çdo anëtar të popullsisë së tyre. Në krye të shkallës është Estonia, e cila ka hedhur më shumë se një dozë për banor, e ndjekur nga afër nga Gjermania, e cila gjithashtu ka hedhur poshtë vëllimin më të madh të papërpunuar.
Nëse kjo normë mesatare e mbetjeve parashikohet në pjesën tjetër të BE-së, do ishte e barabartë me më shumë se 312 milionë vaksina të shkatërruara.
Vaksinat e hedhura
Numri i vaksinave të shpërdoruara priret të korrespondojë me madhësinë e vendeve, me Gjermaninë që llogaritet për 83 milionë doza të hedhura dhe Luksemburgun pak më pak se gjysmë milioni.
Figura ndryshon kur maten mbetjet për person. Mesatarisht, vendet e BE-së hodhën 0.7 doza vaksinë për frymë.
Nuk është e lehtë të zbulosh se sa vaksina janë shpërdoruar e hedhur poshtë. Qeveritë, duke përfshirë vendin e dytë më të populluar të BE-së, Francën, ngurrojnë të zbulojnë shkallën e mbetjeve.
Llogaritjet e POLITICO-s bazohen në numra nga 19 vende evropiane – 15 që dhanë shifra të drejtpërdrejta dhe katër ku vëllimet u raportuan në mediat vendase. Disa shifra datojnë që nga ky muaj; më të vjetrat vijnë nga dhjetori 2022.
Kalimi i kohës do të thotë se shifrat që janë marrë në analizë janë konservatore, me numrin e vërtetë të vaksinave të hedhura që ka gjasë të jetë shumë më i lartë.
Gjermania, për shembull, i dha POLITICO-s shifrat e saj të mbetjeve në qershor; në atë kohë kishte 120 milionë vaksina të tjera të vendosura në ruajtje. Prodhuesit e vaksinave kanë prezantuar gjithashtu lloje më të reja që janë përshtatur me variantet më të fundit të koronavirusit, duke i bërë vaksinat e vjetra të vjetëruara dhe më shumë gjasa për t’u hedhur poshtë.
POLITICO vlerëson vlerën e 215 milionë vaksinave të humbura në më shumë se 4 miliardë euro, bazuar në çmimet e vaksinave të raportuara në media (ato nuk janë bërë publike). Për vendet që raportuan vetëm numrin e përgjithshëm të vaksinave të shkatërruara, pa e ndarë atë sipas llojit të vaksinës, POLITICO përdori një çmim mesatar të ponderuar prej 19,39 eurosh të llogaritur nga të dhënat e dorëzuara nga vendet që dhanë një informacion të tillë.
Përsëri, kjo shifër është pothuajse me siguri minimum i mundshëm. Por edhe 4 miliardë euro janë një shumë e konsiderueshme, e barabartë me një projekt të madh infrastrukturor ose me shpenzimet vjetore të kujdesit shëndetësor të Kroacisë.
Heshtje ndaj shpërdorimit të vaksinave
POLITICO u kërkoi të gjitha vendeve të BE-së të ndajnë të dhënat për vaksinat që kishin mbetur të papërdorura, por vetëm 15 zgjodhën të zbulonin shifrën. Të tjerët nuk pranuan të ndajnë numrin ose nuk u përgjigjën.
Shumë nga vaksinat në fjalë u blenë në kulmin e pandemisë në vitin 2021, kur BE-ja, SHBA-ja dhe Britania e Madhe po përpiqeshin të siguronin një numër të kufizuar dozash. Ishte gjatë asaj kohe të furishme kur BE-ja hyri në kontratën e vetme më të madhe për të blerë 1.1 miliardë doza nga Pfizer dhe BioNTech.
Është e lehtë të harrohet se sa të pasigurta ishin gjërat në vitin 2021 dhe marrëveshja e BE-së u lavdërua në atë kohë. Por si madhësia ashtu edhe koha e marrëveshjes rezultuan problematike. Vendet megjithatë nuk u ndalën në blerjen e dozave edhe kur pandemia u qetësua, ndërsa përpjekjet për të dhuruar shtesa të tepërta në vendet e treta u penguan nga rënia e kërkesës dhe çështjeve të logjistikës.
Pasojat janë më shumë se financiare. Pyetjet rreth mënyrës se si u negociua kontrata e madhe e Pfizer-it, janë shtuar ndaj Presidentes së Komisionit Ursula von der Leyen që kur New York Times raportoi se shefja e BE-së kishte shkëmbyer mesazhe me kreun e Pfizer-it Albert Bourla në prag të marrëveshjes.
Kontrata tashmë është rinegociuar nga Komisioni Evropian nën presionin e vendeve të BE-së që vuajnë nga një tepricë e vaksinave. Si Polonia ashtu edhe Hungaria ndaluan pranimin e vaksinave dhe po paditen nga Pfizer për mospagesë. Në Rumani, prokurorët duan të heqin imunitetin për ish-kryeministrin e saj dhe dy ish-ministrat e Shëndetësisë, duke pretenduar se blerjet e tepërta të vaksinave i shkaktuan më shumë se 1 miliard euro dëme shtetit.
Ndërkohë, vaksinat do vijojnë të vijnë, me kontratën e rishikuar me Pfizer që i ka mbërthyer vendet evropiane në blerjen e vaksinave të paktën deri në vitin 2027.
Hedhja e vaksinave
Numri i vaksinave të raportuara si të hedhura nga vendet, krahasuar me numrin e vaksinave që iu shpërndanë.
VINI RE: Ky material është pronësi intelektuale e Politico
