Një raport i ri vjetor i organizatës për të drejtat e njeriut HRANA, me seli në Uashington, bën të ditur se Irani ka ekzekutuar të paktën 1.922 persona gjatë vitit 2025, më shumë se dyfishi i shifrës së regjistruar një vit më parë, përcjell Ynet.
Rritja e ndjeshme e ekzekutimeve vjen në sfondin e luftës 12-ditore me Izraelin dhe pretendimeve të përsëritura të regjimit iranian për arrestimin e spiunëve izraelitë.
Edhe “Wall Street Journal” i është referuar çështjes, duke cituar një tjetër organizatë të të drejtave të njeriut që e vendos numrin e ekzekutimeve në të paktën 1.870.
Sido që të jetë shifra e saktë, organizatat e të drejtave të njeriut theksojnë se bëhet fjalë për nivelin më të lartë të ekzekutimeve në dekada.
Raporti i HRANA-s mbulon periudhën nga 1 janari deri më 20 dhjetor dhe konstaton se ekzekutimet janë rritur me 106 për qind krahasuar me vitin 2024, duke treguar një përshkallëzim të fortë të përdorimit të dënimit me vdekje nga gjyqësori iranian.
Sipas raportit, shumica dërrmuese e ekzekutimeve janë kryer pa transparencë, pas dyerve të mbyllura, ndërsa të paktën 10 prej tyre janë realizuar publikisht.
HRANA thekson se 95 për qind e ekzekutimeve nuk janë shpallur zyrtarisht nga autoritetet iraniane apo nga mediat shtetërore, çka përbën një mungesë serioze transparence.
Gjatë vitit 2025, të paktën 168 persona të tjerë janë dënuar me vdekje, ndërsa Gjykata e Lartë iraniane ka miratuar dënimin kapital në të paktën 56 raste.
Nga personat e ekzekutuar, 1.681 ishin burra dhe 59 gra, ndërsa për pjesën tjetër nuk ka të dhëna të mjaftueshme për të përcaktuar gjininë.
Sipas HRANA-s, shumica e ekzekutimeve lidhen me dy kategori akuzash: vrasje dhe vepra penale të lidhura me drogën. Rastet e vrasjes përbëjnë 47.55 për qind të ekzekutimeve, ndërsa veprat penale të drogës 46.10 për qind.
Raporti dokumenton gjithashtu ekzekutimin e të paktën dy personave që ishin nën moshën 18 vjeç në kohën e kryerjes së veprës së dyshuar, një praktikë që, sipas organizatës, e vendos Iranin mes pak vendeve që vazhdojnë të ekzekutojnë të mitur, në kundërshtim me ligjin ndërkombëtar.
Një artikull i publikuar nga media opozitare “Iran International”, duke iu referuar raportit, thekson se organizatat e të drejtave të njeriut e kanë kritikuar prej kohësh Iranin për përdorimin e dënimit me vdekje për vepra të lidhura me drogën, duke argumentuar se këto raste shpesh shoqërohen me procese të padrejta dhe prekin në mënyrë disproporcionale komunitetet e varfra dhe të margjinalizuara.
Sipas të dhënave të HRANA-s, ekzekutimet nuk janë shpërndarë në mënyrë të barabartë gjeografikisht.
Numri më i lartë është regjistruar në provincën Alborz, ku ndodhet burgu Ghezel Hesar, një nga qendrat kryesore të ekzekutimeve në Iran. Provinca të tjera me shifra të larta përfshijnë Razavi Khorasan, Isfahan, Fars dhe Lorestan. Ndër burgjet më të përmendura janë Ghezel Hesar në Karaj, burgu Dastgerd në Isfahan dhe burgu Adelabad në Shiraz.
Raporti tregon se ekzekutimet kishin rënë mes viteve 2015 dhe 2020, por kanë nisur të rriten ndjeshëm nga viti 2021, duke arritur kulmin në vitin 2025. HRANA e përshkruan këtë prirje si pjesë të një modeli më të gjerë shkeljesh të të drejtave të njeriut.
Gjatë vitit 2025, organizata ka dokumentuar të paktën 2.606 protesta dhe greva në të gjithë Iranin, të lidhura kryesisht me paga të papaguara, inflacionin dhe përkeqësimin e kushteve të jetesës.
Po ashtu janë regjistruar mijëra raste shkeljesh të të drejtave të të burgosurve, përfshirë ndalime të zgjatura pa gjyq, mohim të kujdesit mjekësor, izolim dhe transferime në ambiente të papërshtatshme paraburgimi.
Shqetësimi ndërkombëtar për praktikat e Iranit lidhur me ekzekutimet ka arritur edhe në Kombet e Bashkuara.
Në korrik, OKB-ja i bëri thirrje Teheranit të ndalojë përdorimin e dënimit me vdekje, ndërkohë që deri atëherë ishin raportuar të paktën 612 ekzekutime që nga fillimi i vitit.
Ekzekutime janë kryer edhe pas konfliktit të qershorit me Izraelin, ku shumë persona u akuzuan për bashkëpunim dhe spiunazh në favor të Izraelit.
Vetëm javën e kaluar, mediat iraniane raportuan ekzekutimin e një burri të dënuar për “spiunazh për Izraelin, bashkëpunim me një shërbim inteligjent dhe fotografim të objekteve ushtarake dhe të sigurisë”.
Agjencia iraniane Tasnim bëri të ditur se 27-vjeçari Aqil Kashavarz u ekzekutua pas miratimit të vendimit nga Gjykata e Lartë dhe përfundimit të procedurave ligjore.
Në tetor, Irani kishte raportuar gjithashtu ekzekutimin e një tjetër personi të akuzuar për spiunazh për Izraelin, i cili, sipas autoriteteve, kishte mbajtur kontakte me Mossadin dhe kishte përcjellë materiale të klasifikuara.
