Një model i ri i inteligjencës artificiale i ka ndihmuar studiuesit të përcaktojnë moshën e Rrotullave të Detit të Vdekur, duke zbuluar se disa nga këto dorëshkrime janë dukshëm më të vjetra nga sa mendohej më parë. Më e rëndësishme akoma, tani duket se disa nga dokumentet e lashta mund të jenë shkruar nga vetë njerëzit që e kanë shkruar Biblën.
Të zbuluara në mesin e shekullit të 20-të në një seri shpellash në Bregun Perëndimor, Rrotullat e Detit të Vdekur janë tekste të lashta hebraike që kanë rezultuar të dobishme në çuarjen përpara të kuptimit tonë të evolucionit të Biblës Hebraike. Ndërsa përgjithësisht besohet se janë shkruar midis shekullit të tretë p.e.s. dhe shekullit të parë të e.s., mosha e saktë e rrotullave ka mbetur deri tani një mister, pasi asnjë nga dorëshkrimet nuk është etiketuar me datë.
Në raste të tilla, studiuesit ndonjëherë mund të përcaktojnë moshën e një dokumenti duke analizuar stilin e shkrimit me dorë dhe duke e krahasuar këtë me dorëshkrime të tjera që kanë datë. Problemi në këtë rast, megjithatë, është se Rrotullat e Detit të Vdekur u shkruan menjëherë në mes të një periudhe shekullore për të cilën nuk kemi absolutisht asnjë dokument të datuar.
“Kur kemi një dorëshkrim që nuk ka datë kalendarike, mund ta krahasojmë atë me një shkrim të ngjashëm me dorëshkrim në një dorëshkrim që ka një datë kalendarike”, shpjegoi autori i studimit Dr. Mladen Popović nga Universiteti i Groningenit.
“Por nuk mund ta bëjmë këtë për Rrotullat e Detit të Vdekur, sepse për disa qindra vjet nuk kemi dorëshkrime të datuara”, tha ai për IFLScience.
Për të kapërcyer këtë pengesë, studiuesit krijuan një program të inteligjencës artificiale të quajtur Enoch, të cilin e stërvitën për të analizuar stilet e shkrimit të dorës në një seri dokumentesh të lashta të datuara. Testet më pas treguan se modeli ishte jashtëzakonisht i saktë në përcaktimin e moshës së dokumenteve bazuar në llojin e kaligrafisë.
Autorët e studimit, përdorën Enoch për të shqyrtuar shkrimin e dorës së 135 prej Rrotullave të Detit të Vdekur në mënyrë që t’i vendosnin ato në mënyrë kronologjike. Në mënyrë specifike, programi u përdor për të studiuar shkrimin e tipit Hasmonean dhe Herodian të pranishëm në këto dokumente.
Çështja kryesore ishte se Enoku i lejoi studiuesit të përcaktonin moshën e dorëshkrimeve individuale, duke zbuluar se disa u krijuan shumë më herët se periudha që zakonisht shoqërohet me Rrotullat e Detit të Vdekur.
“Në vend të asaj që mendonim më parë, ku kishim vetëm disa rrotulla të datuara në shekullin e tretë p.e.s., tani kemi më shumë të datuara në këtë periudhë kohore plus një ose dy që shkojnë madje në fund të shekullit të katërt p.e.s.”, shpjegoi Popović.
“Në disa raste shohim data që janë 50 vjet më të vjetra ose ndoshta edhe një shekull më të vjetra nga sa supozohej më parë”, shton ai. Kjo nënkupton që stilet e shkrimit të lidhura me ndryshimet shoqërore politike në Lindjen e Mesme mund të kenë dalë më herët se sa mendonim, gjë që mund të ketë implikime të mëdha për rrëfimet tona historike.
“Studiuesit në këtë fushë tani do duhet të rimendojnë rindërtimet dhe modelet historike që kanë bërë për njerëzit pas Rrotullave të Detit të Vdekur, si dhe zhvillimet më të gjera historike në Mesdheun e lashtë kur bëhet fjalë për perandori si Seleucidët në Siri ose Ptolemejtë në Egjipt, dhe pastaj Judea me Hasmoneanët dhe gjëra të ngjashme”, shpjegon Popović.
Megjithatë, rezultatet më mbresëlënëse që dalin nga ky studim kanë të bëjnë me moshën e dy fragmenteve nga Libri i Danielit dhe Predikuesi, të cilat besohet se janë shkruar nga autorë të panjohur përkatësisht në shekullin e dytë dhe të tretë p.e.s. Çuditërisht, Enoku zbuloi se këto rrotulla të veçanta u shkruan pikërisht në këto kohë, duke i bërë ato dorëshkrimet e para të njohura biblike të datuara në kohën e autorëve të tyre të supozuar.
“Ne kemi dy rrotulla biblike që tani datohen njëkohësisht me kohën kur mendojmë se autori po shkruante në të vërtetë, dhe kjo është shumë emocionuese, sepse atëherë me të vërtetë ndodheni përkohësisht në të njëjtën afërsi me duart që shkruan Biblën”, thotë Popović.
