Markus Villig di gjithçka për neverinë e Evropës ndaj rrezikut të investimeve. Shefi ekzekutiv i aplikacionit estonez Bolt “takoi pothuajse çdo kapitalist sipërmarrës” në kontinent përpara se të siguronte pjesën më të madhe të fondeve prej 1 miliardë dollarësh të Bolt nga investitorët amerikanë.
“Arsyeja që humbëm nuk ishte sepse aplikacionet rivale kishin një produkt më të mirë. Është sepse ata kishin qasje në më shumë para,” i tha Villig Financial Times.
“Investitorët amerikanë ishin të gatshëm të ndëmerrnin rrezikun, madje edhe për një person juridik estonez. Kapitalet sipërmarrëse evropiane thjesht nuk mund të angazhoheshin në atë nivel.”
Kjo është bërë një përrallë e njohur në Evropë, pasi kompanitë e saj më të mira shpesh shikojnë nga tregjet e kapitalit në SHBA në vend që të kërkojnë mbështetje në shtëpi, ndërsa kompanitë e tjera potencialisht të suksesshme luftojnë për financa. E pasur me kursime, Evropa lufton për të financuar të ardhmen e saj.
“Evropa ndoshta humbi tre deri në pesë trilionë euro për krijimin e pasurisë për shkak të kësaj,” argumenton Villig.
“Nëse nuk i rregullojmë tregjet tona të kapitalit, ne do vijojmë të humbasim në teknologji, në inovacion, në gjithçka që ka rëndësi.” E goditur nga mungesa e konkurrencës së ekonomisë së saj, çështja e kompanive të saj të pafinancuara është bërë një nga çështjet kryesore në axhendën politike evropiane.
Brukseli po bën një shtytje të re për të nxitur tregje më të thella dhe më të integruara të kapitalit në të gjithë BE-në, me fokus në uljen e copëzimit, përmirësimin e qasjes në financim dhe nxitjen e investimeve me pakicë. Ursula von der Leyen, presidentja e Komisionit Evropian, e ka bërë projektin një nga prioritetet e mandatit të saj të dytë.
Këtë vit, komisioni nisi nismën e “bashkimit të kursimeve dhe investimeve”, një program politikash që synon të mobilizojë grupin e madh të kursimeve të familjeve të BE-së dhe t’i kanalizojë ato në mënyrë më efektive në investime produktive.
Propozimet e komisionit përfshijnë ringjalljen e titullizimit, centralizimin e mbikëqyrjes dhe lehtësimin e investimeve me pakicë – krahas përfundimit të negociatave shumëvjeçare mbi ligjet e falimentimit dhe kompletimin e unionit bankar.
Për shumë njerëz në biznesin dhe elitën politike të Evropës, çështja nuk ka të bëjë vetëm me kapitalin e sipërmarrjes, por edhe atë që përfaqëson rrjedhja e listimeve evropiane në SHBA. Të marra së bashku, këto probleme paraqesin një kërcënim strukturor dhe jo thjesht një mundësi të humbur.
“Evropa ka kursime unike të larta, por ne nuk arrijmë t’i kthejmë ato në investime produktive,” thotë Stéphane Boujnah, shefi ekzekutiv i Euronext, i cili operon bursa në shtatë vende evropiane.
“Ne duhet të rilidhim sistemin dhe shpejt.”
Peizazhi financiar i copëzuar i kontinentit është një pjesë e madhe e problemit, shton ai. Tregu i kapitalit të Evropës është në të vërtetë një grumbull sistemesh kombëtare, secili me rregulla, rregullatorë dhe kultura të ndryshme investimi. Qendra e saj më e rëndësishme financiare, Londra, nuk është më në BE.
Kontrasti me SHBA-në, ku tregjet e unifikuara të kapitalit dhe sistemet post-tregtare së bashku me një rregullator të vetëm tregu mbështesin një kulturë të marrjes së rrezikut dhe investimeve të kapitalit, është i fortë.
“Ju nuk mund të ndërtoni një treg të lulëzuar të kapitalit në 27 sisteme të ndryshme ligjore dhe 27 ide të ndryshme mbikëqyrjeje,” shton Boujnah.
Megjithatë, ideja e përpjekjes për të krijuar një treg më koherent evropian të kapitalit nuk është e re. Në të vërtetë, një dekadë pas fillimit të tij, ai që fillimisht u quajt projekti i bashkimit të tregjeve të kapitalit të BE-së (CMU) mbetet një punë në progres.
Janë bërë përparime në fusha të tilla si reforma e prospektit dhe përmirësimi i qasjes në tregjet publike për kompanitë më të vogla, por tregjet e kapitalit të Evropës janë ende të copëzuara dhe të pazhvilluara, ndërsa kompanitë e saj mbeten tepër të varura nga financimi i bankave. Firmat e BE-së mbledhin vetëm një të tretën më shumë financim nga tregjet e kapitalit sesa homologët e tyre në SHBA, dhe flukset e investimeve nëpër shtetet anëtare mbeten të pabarabarta.
“Për 20 vjet politikanët evropianë kanë diskutuar nevojën për tregje më të mira të integruara të kapitalit dhe sinqerisht pak është arritur deri më tani,” u ankua ministri polak i Financave Andrzej Domański muajin e kaluar.
Skeptikët thonë se edhe me reforma në fusha specifike, do jetë e vështirë të inkurajohet një kulturë e barazisë në stilin amerikan në një kontinent ku sistemet bujare të mirëqenies dhe pensioneve kanë hequr shumë nga stimujt për qytetarët për të investuar në klasa të aktiveve më të rrezikshme.
Megjithatë, zyrtarët e BE-së thonë se ka një vrull më të madh politik pas përpjekjes së re, sepse udhëheqësit e kanë pranuar se sa të dëmshëm janë tregjet më të dobëta të kapitalit për ekonominë e Evropës.
Presidentja e Bankës Qendrore Evropiane, Christine Lagarde vlerëson se ka 300 miliardë euro flukse kapitale vjetore nga BE-ja në SHBA. Mario Draghi, një ish-president i BQE-së dhe kryeministër i Italisë, në një raport të vlerësuar gjerësisht vitin e kaluar vlerësoi nevojat vjetore të BE-së për investime në masën 800 miliardë euro, vetëm një pjesë e të cilave do mbulohej nga kuleta publike.
Për disa çështje që janë politikisht të ndjeshme, thonë zyrtarët, ekziston një vullnet për të formuar grupe më të vogla vendesh që mund të nxisin ndryshime – në vend që të synojnë njëzëshmëri.
Disa investitorë besojnë se vrulli më në fund mund të mblidhet, pas vitesh fillimesh të rreme.
“Kjo herë është ndryshe, besoj,” thotë Vincent Mortier, shefi i investimeve të grupit në Amundi, menaxheri më i madh i aseteve në Evropë me 2.2 trilion euro në asete nën menaxhim. Riemërtimi në ‘bashkim ë kursimeve dhe investimeve’ nuk është kozmetik, është një ndryshim kuptimplotë.
Mortier thotë se CMU është e nevojshme “më shumë se kurrë” për të krijuar një alternativë ndaj SHBA-së dhe për të ridrejtuar kursimet drejt investimeve produktive në Evropë.
“Ajo që dëgjojmë nga Komisioni Evropian dhe Banka Qendrore Evropiane është mjaft qetësuese. Por është ende një rrugë e gjatë për të konverguar me të gjithë aktorët.”
Për sipërmarrës të tillë si Villig, shkalla e problemeve nënkupton që Brukseli duhet të ecë më shpejt. “Nëse kjo nuk ndryshon, Evropa nuk ka një të ardhme ekonomike”, thotë ai.
“Le të jemi të sinqertë, nëse kompanitë tona më të mira vijojnë të shtypen ose të detyrohen të lëvizin jashtë vendit, çfarë mbetet?”
Copëzimi i sistemit të Evropës varion nga taksat dhe rregulloret deri te falimentimi.
Kreditorët e një kompanie të vogël që dështon në Greqi mund të presin mesatarisht të rikuperojnë rreth 5 cent nga çdo euro që u detyrohen. Në Luksemburg, ata mund të rikuperojnë tre të katërtat e borxhit, sipas një konference të Parlamentit Evropian të vitit 2023.
Hendeku është pjesërisht për shkak të dallimeve midis vendeve në ligjin e falimentimit, i cili përcakton se çfarë ndodh me kompanitë që nuk mund të përmbushin më detyrimet e tyre financiare.
“Rregullat e falimentimit janë njësoj si ligji i familjes, ato janë jashtëzakonisht të ngulitura në strukturën e çdo shoqërie,” thotë Boujnah.
“Megjithatë, një harmonizim i duhur i ligjit të falimentimit mund të jetë një ndryshim i lojës në tregjet e borxhit.”
Komisioni po shqyrton masat e synuara në ligjin e falimentimit jobankar për të ofruar siguri më të madhe ligjore për investitorët. Megjithëse konvergjenca e plotë mbetet e ndjeshme politikisht, zyrtarët sugjerojnë se një qasje standarde minimale mund të jetë e realizueshme në fushat kryesore.
Falimentimi është vetëm një shembull i mungesës së harmonizimit ndërmjet kornizave kombëtare brenda BE-së. Të tjera përfshijnë ligje të paqëndrueshme për letrat me vlerë dhe trajtime të ndryshme tatimore, të cilat të dyja vijojnë të pengojnë investimet ndërkufitare dhe të kufizojnë shkallëzimin e tregjeve të kapitalit të BE-së.
Një tjetër pengesë strukturore është ritmi i ngadaltë i titullizimit, ose praktika e paketimit të aktiveve financiare, veçanërisht kredive, në letra me vlerë të tregtueshme. Dikur një mjet jetik si për kompanitë ashtu edhe për investitorët, tregu i letrave me vlerë në Evropë ka luftuar të rikuperohet që nga kriza financiare, i penguar pjesërisht nga ajo që pjesëmarrësit e tregut e përshkruajnë si rregullim tepër të ndërlikuar dhe të kujdesshëm.
Emetimi vjetor i produkteve të titullizimit të BE-së qëndroi në 0.3 për qind të PBB-së në 2022, krahasuar me 4 për qind në SHBA, ku agjencitë e mbështetura nga qeveria si Fannie Mae dhe Freddie Mac paketojnë miliarda dollarë kredi për shtëpi të dhëna nga bankat tregtare në produkte investimi.
Draghi i bëri thirrje Brukselit të “rregullojë kërkesat e kujdesit për aktivet e titullizuara. Tarifat kapitale duhet të pakësohen për disa kategori të thjeshta, transparente dhe të standardizuara për të cilat tarifat nuk pasqyrojnë rreziqet e tanishme.” Komisioni ka sinjalizuar një gatishmëri për të rishikuar kuadrin ekzistues, duke synuar të lejojë më shumë rrezik në sistem, pa cenuar stabilitetin financiar.
“Ndoshta niveli i rrezikut që kemi tani në ekonomi nuk është i duhuri,” pranon komisionerja e shërbimeve financiare të BE-së Maria Luís Albuquerque në një intervistë me Financial Times, duke shtuar se “është sfiduese për të arritur kalibrimin e duhur”. Çështja e zbatimit duket gjithashtu e madhe. Pjesëmarrësit e tregut dhe zyrtarët e BE-së e shohin gjithnjë e më shumë mbikëqyrjen më të fortë qendrore si kritike për uljen e copëzimit.
Një numër gjithnjë e më i madh zërash, kryesuesi mes tyre Franca, po bëjnë thirrje për një rishikim të Autoritetit Evropian të Letrave me Vlerë dhe Tregjeve (Esma), duke propozuar që atij t’i jepen kompetenca të drejtpërdrejta mbikëqyrëse mbi entitetet e mëdha ndërkufitare dhe platformat kryesore të tregtimit – njësoj si Komisioni i Letrave me Vlerë dhe Shkëmbime të SHBA-së. Aktualisht, i gjithë zbatimi kryhet nga rregullatorët kombëtarë.
Komisioni është zotuar të kalojë në një mbikëqyrës të vetëm për entitete të caktuara siç janë shtëpitë e mëdha të kleringut, shkëmbimet e kriptomonedhave dhe menaxherët e aseteve të mëdha ndërkufitare. Grupet e industrisë e kanë mirëpritur masën, por duke pasur parasysh historinë e torturuar të reformës së tregut të kapitalit, shumë mbeten të kujdesshëm në lidhje me potencialin për ndryshime domethënëse.
Thirrjet për më shumë integrim në treg shpesh bien ndesh me interesat kombëtare, veçanërisht në shtete si Irlanda dhe Luksemburgu, të cilat kanë sektorë të mëdhenj të menaxhimit të aseteve. Kjo ka çuar në rezistencë ndaj zhvendosjes së mbikëqyrjes në nivelin e BE-së.
“Kjo është pjesa e debatit që unë vërtet mendoj se duhet të ndryshojë,” thotë Albuquerque.
“Ka të bëjë me garantimin e rezultatit të duhur për Evropën.”
Bankat kryesore evropiane besojnë se projekti i tregjeve të kapitalit dhe një nismë paralele për të krijuar një sistem bankar në mbarë BE-në është jetik për konkurrencën e tyre.
“Bankat evropiane dhe tregjet e kapitalit kanë nevojë për një kornizë dhe një grup rregullash në tregjet tona për të mbështetur konkurrencën e bllokut tonë, për të inkurajuar investimet dhe për të fuqizuar BE-në që të jetë më shumë se shuma e pjesëve tona”, thotë Andrea Orcel, shefi ekzekutiv i UniCredit të Italisë.
Nëse ka një vend në Evropë që ofron frymëzim për burokratët që shpresojnë t’i kthejnë kursimet në investim, është Suedia. Brezat janë rritur në vendin nordik me ekspozim ndaj aksioneve nëpërmjet pensioneve dhe mesazheve publike. Llogaritë e gjera me përparësi tatimore si investeringssparkonto (ISK) kanë normalizuar investimet në aksione dhe fonde në të gjitha shtresat sociale, duke krijuar një kulturë pjesëmarrjeje që ka thelluar likuiditetin dhe ka lejuar edhe firmat e vogla të mbledhin para në nivel lokal.
“Ne themi se është kursim, por në të vërtetë, është investim”, thotë ministrja suedeze e Financave Elisabeth Svantesson.
“Është thellësisht kulturore. Të gjithë, nga e majta në të djathtë, e kuptojnë këtë. Dhe i kanalizon paratë në inovacion dhe kompani,” shton ajo.
“Kjo është arsyeja pse tregjet tona të kapitalit funksionojnë.”
Adam Kostyál, president i Nasdaq Stokholm, është dakord.
“Duhet të fillojmë me familjet… Nëse nuk keni një shtresë të poshtme të fortë investitorësh, nuk mund të ndërtoni një treg të shëndetshëm publik.”
Suedia ka gjithashtu grupe të mëdha investimi, si Ëallenberg dhe Kinnevik, që mund të furnizojnë të ashtuquajturin kapital të pacientit të nevojshëm për t’i kthyer bizneset fillestare në kompani më të mëdha. Vendi ka prodhuar dy nga kompanitë teknologjike të profilit më të lartë në Evropë, në formën e platformës së transmetimit Spotify dhe grupit të pagesave Klarna.
Suksesi i Suedisë nxjerr në pah jo vetëm atë që mund të jetë e mundur në të gjithë kontinentin, por edhe sa shumë vende kanë ende për të bërë. Shumica e evropianëve janë të kujdesshëm ndaj tregjeve të aksioneve, të pasigurt se si të investojnë ose kanë frikë se mos humbasin kursimet e tyre.
Rezultati është se ndërsa evropianët kursejnë 15 për qind të të ardhurave familjare, më shumë se tre herë më shumë se sa menaxhojnë amerikanët, që mbahen kryesisht në produkte me rrezik të ulët, si llogaritë e kursimeve. Midis 2015 dhe 2021, familjet e BE-së mbanin 32 për qind të aktiveve të tyre financiare në para dhe depozita, krahasuar me vetëm 13 për qind për familjet amerikane, të cilat vendosën pothuajse gjysmën e pasurisë së tyre financiare në aksione dhe fonde investimi.
“Thjesht është ulur në klasa krejtësisht të gabuara të aseteve dhe po na vret,” thotë Villig.
Sistemet relativisht bujare të pensionit dhe të arsimit të lartë të kontinentit, të financuara nga publiku, veprojnë gjithashtu si dekurajues.
“Nëse doni të dilni në pension në SHBA, duhet të blini aksione kur jeni të rinj”, thotë Boujnah.
“Në Evropë, ju shpresoni se dikush tjetër është ende duke paguar taksat kur jeni të vjetër.”
Skeptikët theksojnë gjithashtu se projekti i krijimit të një tregu të integruar të kapitalit ishte i vështirë për t’u arritur kur Britania e Madhe ishte në BE, mund të ishte edhe më e vështirë pa qasjen e thellë në kapital që gëzon City of London.
Zyrtarët e BE-së pranojnë se kompletimi i CMU-së do kërkojë përpjekje të vijueshme, bashkëpunim të shteteve anëtare dhe, nganjëherë, kompromis.
Komisioni po shqyrton propozime që përfshijnë rritjen e edukimit financiar, futjen e etiketave të investitorëve në mbarë BE-në dhe thjeshtimin e qasjes në produktet e tregut të kapitalit për investitorët me pakicë. Zyrtarët argumentojnë se pjesëmarrja më e thellë e shitjeve me pakicë është thelbësore për qëndrueshmërinë e tregut dhe financimin afatgjatë të tranzicionit të gjelbër dhe dixhital të Evropës.
Disa kryeqytete, të frustruar nga përpjekjet e zgjatura dhe shpesh të paefektshme në mbarë BE-në për integrim, kanë sugjeruar të thellohet me më pak vende në disa aspekte, si propozimi për produktet e kursimeve pan-evropiane, duke shpresuar se kjo do të çojë në një efekt domino.
“Ajo që do shohim në vitet në vijim është një përshpejtim i koalicioneve të vullnetarëve,” thotë Boujnah. Euronext ka prezantuar një prospekt panevropian të kapitalit neto në anglisht, i modeluar sipas formularit të regjistrimit S-1 të përdorur nga SEC në SHBA. Është një lëvizje që synon të ulë barrën administrative dhe t’i bëjë IPO-të më të aksesueshme përtej kufijve.
Christian Noyer, një ish-guvernator i Bankës Qendrore Franceze dhe autor i një raporti mbi tregjet e kapitalit për komisionin, argumenton se përpjekjet si këto janë vendimtare, por të pamjaftueshme.
“Nëse nuk mund të krijojmë një treg të vetëm të vërtetë për kapitalin, ne do vijojmë të humbasim kompanitë tona më të mira në vende ku mbledhja e fondeve është thjesht më e lehtë”, thotë ai për Financial Times.
Villig paralajmëron se pasojat e mosveprimit të së kaluarës janë tashmë të dukshme.
“Shikoni AI – pse Mistral nuk është një kompani 100 miliardë euroshe sot?” pyet ai, duke iu referuar kompanisë më të njohur evropiane të AI. “Nëse nuk keni kapitalin e duhur, nuk mund të konkurroni. Dhe nuk ka të bëjë vetëm me paratë – ka të bëjë me ekosistemin, talentin, vlerësimet. Këto gjëra ndërlikohen.”
Ai shton se edhe kur start-up-et evropiane arrijnë të dalin publike, shumë zgjedhin të listohen jashtë vendit, siç bëri Spotify në 2018 dhe Klarna po planifikon ta bëjë.
“Asnjë themelues nuk dëshiron të shkojë në SHBA. Ne nuk po ikim – ne po shtyhemi ta bëjmë këtë,” thotë ai.
Ajo për të cilën bien dakord si mbështetësit ashtu edhe kritikët e shtytjes së BE-së është se përmbysja e ndryshimit në tregjet e kapitalit të Evropës do të kërkojë një përgjigje të shumëanshme ndaj dobësive strukturore të gjata. Njohuria financiare mbetet e pabarabartë, duke kufizuar pjesëmarrjen e publikut në tregje. Investitorët me pakicë vazhdojnë të përballen me pengesa për hyrjen, ndërkohë që sistemet e pensioneve në shumë shtete anëtare ofrojnë stimuj të kufizuar për investime në kapital.
Regjimet rregullatore, të formuara nga një fokus pas krizës në pakësimin e rrezikut, mund të kenë nevojë të riorganizohen për të mbështetur rritjen. Së fundi, politika mbetet pengesa kryesore për përparimin kuptimplotë në harmonizimin e rregullores së fragmentuar të BE-së.
“Kjo nuk ka të bëjë vetëm me bizneset fillestare,” përfundon Villig.
“Ka të bëjë me vendin e Evropës në botë. Nëse ne nuk mund të kuptojmë se si të investojmë në të ardhmen tonë, dikush tjetër do ta bëjë – dhe më pas ata do ta zotërojnë atë, në vend se ta zotërojmë ne.”
VINI RE: Ky material është pronësi intelektuale e FT
Përgatiti për Hashtag.al, Klodian Manjani
