Udhëheqësit e Bashkimit Europian nuk kanë arritur të bien dakord për një hua të paprecedentë reparacionesh për Ukrainën, e cila do të mbështetej në asetet ruse të bllokuara, duke u detyruar të kalojnë te një zgjidhje alternative: marrja e 90 miliardë eurove borxh të përbashkët në tregjet financiare për të mbështetur Kievin gjatë dy viteve të ardhshme. Hungaria, Çekia dhe Sllovakia kanë vendosur të mos marrin pjesë në këtë skemë financimi, përcjell Euronews.
Vendimi u mor pas një samiti të gjatë dhe të tensionuar të mbajtur në Bruksel, ku liderët europianë u përballën me kundërshtime të forta lidhur me planin fillestar për lëshimin e një huaje të garantuar nga asetet e Bankës Qendrore të Rusisë, të cilat janë ngrirë kryesisht në Belgjikë. Kërkesat e qeverisë belge për garanci të pakufizuara, për të mbrojtur vendin dhe institucionin financiar Euroclear nga pasojat e mundshme ligjore apo hakmarrja ruse, u konsideruan të papranueshme nga shumica e shteteve anëtare.
Përballë këtij ngërçi, liderët e BE-së vendosën të përdorin mekanizmin e borxhit të përbashkët, duke anashkaluar planin e reparacioneve, me qëllim që të sigurojnë fonde të qëndrueshme për Ukrainën në vitin 2026 dhe 2027, pa prekur buxhetin e përbashkët të unionit.
Hungaria, Çekia dhe Sllovakia nuk do të marrin pjesë në këtë hua, duke përfituar një përjashtim përmes mekanizmit të ashtuquajtur “bashkëpunim i përforcuar”. Sipas konkluzioneve të samitit, këto tre vende nuk do të kenë asnjë përgjegjësi financiare apo detyrim në lidhje me garantimin e huasë.
“Çdo mobilizim i burimeve të buxhetit të BE-së si garanci për këtë hua nuk do të ndikojë në detyrimet financiare të Çekisë, Hungarisë dhe Sllovakisë,” thuhet në dokumentin përfundimtar të miratuar nga 27 shtetet anëtare.
Kryeministri hungarez Viktor Orbán, i cili prej kohësh kundërshton ndihmën financiare për Ukrainën, u shpreh skeptik për këtë vendim, duke deklaruar se “ky duket si një hua, por ukrainasit nuk do të jenë kurrë në gjendje ta kthejnë”. Sipas tij, kjo nismë përbën humbje financiare për vendet që e mbështesin dhe përgjegjësia do të bjerë mbi to.
Mosrealizimi i huasë së reparacioneve shihet si një goditje për kancelarin gjerman Friedrich Merz dhe presidenten e Komisionit Europian, Ursula von der Leyen, të cilët e kishin promovuar këtë plan si zgjidhjen më të mirë për ta detyruar Rusinë të paguajë për dëmet e shkaktuara nga pushtimi i Ukrainës.
Megjithatë, pas përfundimit të samitit, von der Leyen, e shoqëruar nga kryeministrja daneze Mette Frederiksen, theksoi se objektivi kryesor ishte arritur: sigurimi i financimit për Ukrainën. “Në fund të ditës, mbështetja jonë për Ukrainën është e garantuar,” deklaroi Frederiksen për mediat.
Pavarësisht kësaj, parimi që Rusia të paguajë drejtpërdrejt për dëmet e luftës nuk u konkretizua. BE-ja do të marrë hua në tregjet financiare dhe do të mbulojë interesat, ndërsa huaja për Ukrainën do të jetë pa interes. Në teori, Kievi do ta shlyente atë përmes reparacioneve nga Moska, por duke qenë se nuk ka asnjë garanci që Rusia do të paguajë ndonjëherë, ekziston rreziku që kjo hua të shndërrohet në grant.
Debati në samit u dominua nga shqetësimet e Belgjikës, e cila kërkoi garanci të pakufizuara për çdo përdorim të aseteve ruse të ngrira në territorin e saj. Kryeministri belg Bart De Wever argumentoi se një marrëveshje e keqe mund ta ekspozonte vendin e tij ndaj pasojave serioze ligjore dhe financiare.
Kjo kërkesë shkaktoi nervozizëm te shumë delegacione. Sipas diplomatëve, disa vende refuzuan kategorikisht të ofrojnë “garanci të pakufizuara”, duke e bërë të pamundur arritjen e konsensusit. Në këtë klimë mosmarrëveshjesh, Orbán u takua me homologët e tij nga Sllovakia dhe Çekia për të ndërtuar një zgjidhje alternative.
De Wever, nga ana e tij, deklaroi se samiti tregoi se edhe vendet e vogla dhe të mesme kanë zë në vendimmarrjen europiane. Ai insistoi se asetet ruse duhet të ruhen dhe të përdoren për rindërtimin e Ukrainës vetëm pas përfundimit të luftës, për të shmangur krijimin e një precedenti që mund të minojë sigurinë juridike globale.
Ndërkohë, liderë si Friedrich Merz, presidenti francez Emmanuel Macron dhe presidenti i Këshillit Europian António Costa argumentuan se huaja e përbashkët përfaqëson mënyrën më të shpejtë dhe efikase për të mbuluar nevojat urgjente financiare të Ukrainës në një moment kritik.
BE-ja ka autorizuar gjithashtu Komisionin Europian që të vazhdojë punën teknike dhe ligjore mbi huanë e reparacioneve, ndonëse mbetet e paqartë nëse do të gjendet ndonjëherë një kompromis mes ndarjeve të thella mes shteteve anëtare.
Në përfundim, ndonëse Europa arriti të sigurojë fonde për Ukrainën, dështimi për të përdorur asetet ruse si bazë për reparacione tregon vështirësitë politike dhe ligjore me të cilat përballet BE-ja në përpjekjen për ta bërë Rusinë të mbajë përgjegjësi për luftën.
