Zëvendësministri i Jashtëm i Rusisë, Sergei Ryabkov (majtas), zëvendësministri i Jashtëm i Kinës, Ma Zhaoxu (në qendër) dhe zëvendësministri i Jashtëm i Iranit, Kazem Gharibabadi, mbajnë një konferencë për shtyp në Pekin, më 14 mars
Lufta me Izraelin muajin e kaluar shkatërroi gjithë zinxhirin e lartë komandues të udhëheqjes ushtarake të Iranit, gjymtoi mbrojtjen e tij ajrore dhe shpërfaqi dobësinë e forcës së tij ajrore. Brenda pak ditësh, Izraeli kishte vendosur superioritet ajror, duke hapur rrugën për sulme ajrore amerikane në vendet bërthamore të Iranit.
Por lufta gjithashtu vuri në provë kufijtë e aleancës së Iranit me Rusinë, e cila ofroi vetëm mbështetje diplomatike për Teheranin gjatë luftës 12-ditore.
Me besimin te Moska në pikën më të ulët, Irani tani po kërkon menjëherë të rindërtojë mbrojtjen e tij – dhe po i drejtohet Kinës për pajisje të përparuara ushtarake që Rusia nuk ka arritur t’ia ofrojë. Por, ndërsa Teherani kthehet drejt Pekinit, ai përballet me pengesa dhe skepticizëm të ri, duke zbuluar si kufijtë e mundësive të tij, ashtu edhe thellësinë e izolimit të tij strategjik.
Rusia: Një partner strategjik sa për sy e faqe
Pavarësisht një marrëveshjeje partneriteti strategjik të nënshkruar së fundmi dhe viteve të bashkëpunimit të ngushtë, mbështetja e Rusisë për Iranin gjatë kësaj krize ka qenë kryesisht retorike.
Siç vëren gazeta reformiste Shargh, “kjo aleancë, në çaste kritike, bazohet më shumë në interesa të ndryshueshme sesa në zotime të palëkundura”.
Ndërsa presidenti rus Putin i dënoi sulmet amerikane si “të pajustifikuara” dhe ofroi dialog, ai nuk mori asnjë zotim për ndihmë ushtarake, me Kremlinin që këmbëngulte vijimësisht se marrëveshja e partneritetit nuk ka dispozita për ndihmë ushtarake në kohë lufte.
Presidenti i Rusisë, Putin (majtas) dhe ministri i Jashtëm iranian, Abbas Araqchi, shtrëngojnë duart gjatë një takimi në Kremlin në Moskë më 23 qershor
Ali Motahari, ish-nënkryetar i parlamentit të Iranit, e përshkroi ndjenjën në rritje të zhgënjimit me Rusinë në një postim në X.
Ai vuri në dukje se Rusia ka kundërshtuar t’i shesë Iranit sistemin e mbrojtjes nga raketat S-400, pavarësisht se Teherani furnizon Moskën me dronë për luftën e saj në Ukrainë, ndërsa sisteme të tilla u ofron Turqisë dhe Arabisë Saudite.
Ish-ligjvënësi argumentoi se ngurrimi i Rusisë është për shkak të shqetësimeve se Irani mund ta përdorë S-400 kundër agresionit izraelit, duke shfaqur sipërfaqësinë e të ashtuquajturit partneritet strategjik “që Putini e reklamon”.
Përpjekjet e Iranit për të blerë pajisje të përparuara ushtarake ruse – përfshirë avionë luftarakë Sukhoi-35 (Su-35) dhe helikopterë sulmues Mi-28 – kanë ngecur gjithashtu.
Sipas Shargh, “përveç disa avionëve stërvitorë, asnjë nga pajisjet e premtuara nuk është dorëzuar”, me problemet e prodhimit në Rusi dhe presionin diplomatik nga shtetet e Gjirit Persik, Izraelin dhe Shtetet e Bashkuara të përmendura si arsye kryesore.
Ky model mosangazhimi ka të ngjarë t’i ketë lënë zyrtarët dhe analistët iranianë të vënë në pikëpyetje të fortë besueshmërinë e Rusisë si aleate.
Ngurrimi kinez dhe realpolitika
Me Rusinë të shpërqendruar dhe të pabesueshme, raportet e pakonfirmuara si në median iraniane, ashtu edhe në atë perëndimore pretendojnë se Irani i është drejtuar Kinës me shpresën për të blerë pajisje ushtarake të përparuara, veçanërisht avionin luftarak shumërolësh Chengdu J-10C.
Forca ajrore e Iranit është shumë e vjetëruar dhe e pajisur keq për t’u përballur me kundërshtarët modernë. Flota e saj përbëhet kryesisht nga avionë të vjetër të epokës amerikane dhe sovjetike të blerë para revolucionit të vitit 1979, shumë prej të cilëve mbahen funksionalë përmes pjesëve të kanibalizuara dhe improvizimit vendas.
Personeli ushtarak kinez qëndron pranë një avioni luftarak J-10C gjatë Ekspozitës së 13-të Ndërkombëtare të Aviacionit dhe Hapësirës Ajrore të Kinës, e njohur edhe si Airshoë China, në shtator 2021
J-10C është një avion luftarak me një motor të vetëm të brezit 4.5-të, i pajisur me sisteme të përparuara, radar AESA dhe i aftë të përdorë raketa me rreze të gjatë veprimi PL-15. Konsiderohet si një sfidues i besueshëm, megjithëse jo i barabartë, për flotën e përparuar F-35I të Izraelit.
Megjithatë, ngurrimi kinez për të furnizuar Iranin është i theksuar, sipas Andrea Ghiselli, një lektore në Universitetin e Exeter dhe drejtuese e kërkimit të Projektit ChinaMed të TOChina Hub.
“Pekini po përpiqet të stabilizojë marrëdhëniet me Uashingtonin për të fituar pak kohë për të rritur më tej vetëmjaftueshmërinë e tij teknologjike dhe ekonomike,” tha Ghiselli për Radion Evropa e Lirë.
“Kjo është më e rëndësishme sesa rindërtimi i Forcave Ajrore Iraniane.”
Ekspertët gjithashtu bien dakord se marrëdhëniet e Kinës me rivalët rajonalë të Iranit kontribuojnë në mosdëshirën e saj për të forcuar ushtrinë e Iranit.
“Kina ka vepruar si një aktor ekonomik ose gjeoekonomik në Lindjen e Mesme”, tha Hamidreza Azizi, një bashkëpunëtor në Institutin Gjerman për Çështje Ndërkombëtare dhe të Sigurisë.
Ai i tha Radios Evropa e Lirë se Kina i vlerëson marrëdhëniet e saj me fqinjët arabë sunitë të Iranit në Këshillin e Bashkëpunimit të Gjirit – Katari, Arabia Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe – të cilët janë furnizues kritikë të energjisë dhe partnerë tregtarë, por mbajnë marrëdhënie të kujdesshme me Teheranin.
Analistët pajtohen gjerësisht se mënyra më efektive e Kinës për të mbështetur Iranin është përmes blerjeve të vijueshme të naftës, të cilat i sigurojnë Teheranit të ardhura jetësore nën sanksione.
Për Pekinin, ruajtja e qasjes në energji dhe shmangia e destabilizimit rajonal tejkalon çdo përfitim të mundshëm nga shitja e armëve të përparuara Iranit, argumentoi Ghiselli.
Izolimi strategjik i Iranit
Ngjarjet e javëve të kaluara kanë ekspozuar thellësinë e izolimit strategjik të Iranit. Si Moska ashtu edhe Pekini kanë dhënë përparësi interesave dhe marrëdhënieve të tyre me kundërshtarët e Iranit mbi çdo zotim formal të aleancës.
Siç përfundon Shargh, mosgatishmëria e Rusisë për të shkuar përtej deklaratave politike ka dëmtuar rëndë besueshmërinë e saj si aleate, ndërsa realpolitika e Kinës siguron që çdo mbështetje ushtarake kuptimplote do të mbetet jashtë mundësive.
Farzan Sabet, një përdorues menaxhues në Institutin e Gjenevës, i tha Radios Evropa e Lirë se Teherani “nuk ka mundësi të mira” kur bëhet fjalë për partnerë të huaj.
Edhe nëse Teherani do arrinte të blinte avionë luftarakë nga Kina, do t’i duhet shumë më tepër sesa mund të paguajë për të qenë në gjendje të ruajë epërsinë e avionëve të saj në hapësirën e vet ajrore
“Këto janë shumë, shumë të shtrenjta”, tha Sabet.
“Me Iranin nën sanksione, askush nuk e ka të qartë se kush do të kishte para për t’i paguar ato.”
VINI RE: Ky material është pronësi intelektuale e Rferl
Përgatiti për Hashtag.al, Klodian Manjani
