Ministri i Mbrojtjes i Arabisë Saudite u dha një mesazh të prerë zyrtarëve iranianë në Teheran muajin e kaluar: merrni seriozisht ofertën e presidentit amerikan Trump për të negociuar një marrëveshje bërthamore, për të shmangur rrezikun e luftës me Izraelin.
I alarmuar nga perspektiva e paqëndrueshmërisë së mëtejshme në rajon, mbreti 89-vjeçar i Arabisë Saudite, Salman bin Abdulaziz, dërgoi djalin e tij, Princin Khalid bin Salman, me paralajmërimin e destinuar për kreun suprem të Iranit Ayatollah Ali Khamenei, sipas dy burimeve të Gjirit pranë qarqeve qeveritare dhe dy zyrtarëve iranianë.
Të pranishëm në takimin me dyer të mbyllura në Teheran, i cili u zhvillua më 17 prill në kompleksin presidencial, ishin presidenti iranian Masoud Pezeshkian, shefi i shtabit të forcave të armatosura Mohammad Bagheri dhe ministri i Jashtëm Abbas Araqchi, thanë burimet.
Ndërsa mediat mbuluan vizitën e princit 37-vjeçar, përmbajtja e mesazhit të fshehtë të mbretit Salman nuk është raportuar më parë.
Princi Khalid, i cili ishte ambasador i Arabisë Saudite në Uashington gjatë mandatit të parë të Trump, paralajmëroi zyrtarët iranianë se udhëheqësi amerikan ka pak durim për negociatat e zgjatura, sipas katër burimeve.
Trump kishte njoftuar papritur pak më shumë se një javë më parë se po zhvilloheshin bisedime të drejtpërdrejta me Teheranin, që synonin frenimin e programit bërthamor të Iranit në këmbim të lehtësimit të sanksioneve. Ai e bëri këtë në prani të kryeministrit izraelit Benjamin Netanyahu, i cili kishte udhëtuar në Uashington duke shpresuar në vend të kësaj të fitonte mbështetje për sulmet ndaj vendeve bërthamore iraniane.
Në Teheran, Princi Khalid i tha grupit të zyrtarëve të lartë iranianë se ekipi i Trump do dëshironte të arrinte një marrëveshje shpejt dhe dritarja për diplomacinë do mbyllej shpejt, sipas katër burimeve.
Ministri saudit tha se do ishte më mirë të arrihet një marrëveshje me SHBA-në sesa të përballeshin me mundësinë e një sulmi izraelit nëse bisedimet prishen, sipas dy burimeve të Gjirit.
Ai argumentoi se rajoni, tashmë i copëtuar nga konfliktet e fundit në Gaza dhe Liban, nuk mund të përballojë një përshkallëzim të mëtejshëm të tensioneve, thanë dy burime të Gjirit dhe një diplomat i lartë i huaj i njohur me diskutimet.
Autoritetet në Arabinë Saudite dhe Iran nuk iu përgjigjën kërkesave për koment.
Vizita e Princit Khalid – vëllai më i vogël i princit të kurorës Mohamed Bin Salman – ishte e para nga një anëtar i lartë i familjes mbretërore saudite në Iran në më shumë se dy dekada. Riadi dhe Teherani kishin qenë prej kohësh rivalë të hidhur, shpesh duke mbështetur palët kundërshtare në luftërat proxy, derisa një afrim i ndërmjetësuar nga Kina në vitin 2023 ndihmoi në lehtësimin e tensioneve dhe rivendosi lidhjet diplomatike.
Gjatë dy viteve të fundit, pozicioni rajonal i Iranit është minuar nga goditjet e rënda ushtarake të shkaktuara nga Izraeli ndaj aleatëve të tij Hamas në Gaza dhe Hezbollahut në Liban, dhe përmbysja e aleatit të tij të ngushtë, diktatorit sirian Bashar al-Assad. Sanksionet perëndimore, ndërkohë, kanë goditur rëndë ekonominë e saj të varur nga nafta.
Mohanad Hage Ali, një ekspert për Iranin në Qendrën e Lindjes së Mesme Carnegie në Bejrut, tha se dobësia e Teheranit i kishte ofruar Arabisë Saudite mundësinë për të ushtruar ndikimin e saj diplomatik, duke kërkuar të shmangë një shpërthim rajonal.
“Ata duan të shmangin luftën sepse lufta dhe konfrontimi me Iranin do të kenë implikime negative mbi ta dhe vizionin dhe ambiciet e tyre ekonomike”, tha ai për Reuters.
Irani kërkon marrëveshje
Reuters nuk ishte në gjendje të përcaktonte ndikimin e mesazhit të princit në udhëheqjen e Iranit.
Në takim, Pezeshkian u përgjigj se Irani dëshironte një marrëveshje për të lehtësuar presionin ekonomik përmes heqjes së sanksioneve perëndimore, thanë katër burimet.
Megjithatë, zyrtarët iranianë, shtuan burimet, shprehën shqetësime për qasjen “e paparashikueshme” të administratës Trump ndaj negociatave, të cilat kanë kaluar nga lejimi i pasurimit të kufizuar të uraniumit në kërkesën për çmontimin e plotë të programit të pasurimit të Teheranit.
Trump gjithashtu ka kërcënuar se do përdorë forcën ushtarake nëse diplomacia nuk arrin të frenojë ambiciet bërthamore të institucionit klerik.
Një nga burimet iraniane tha se Pezeshkian theksoi dëshirën e Teheranit për të arritur një marrëveshje, por se Irani nuk ishte i gatshëm të sakrifikonte programin e tij të pasurimit vetëm sepse Trump donte një marrëveshje.
Bisedimet në vazhdim midis Uashingtonit dhe Teheranit kanë kaluar tashmë pesë raunde për të zgjidhur mosmarrëveshjen bërthamore prej dekadash, por pengesa të shumta mbeten, duke përfshirë çështjen kyçe të pasurimit.
Reuters raportoi të mërkurën se Irani mund të ndalojë pasurimin e uraniumit nëse SHBA liron fondet e ngrira dhe njeh të drejtën e tij për të rafinuar uraniumin për përdorim civil sipas një “marrëveshjeje politike” që mund të çojë në një marrëveshje më të gjerë bërthamore, sipas dy burimeve iraniane të njohur me bisedimet. Agjencia gjysmëzyrtare e lajmeve Fars në Iran citoi një zëdhënës të Ministrisë së Jashtme që mohoi raportin.
Shtëpia e Bardhë nuk iu drejtua drejtpërdrejt pyetjeve të Reuters nëse ishte në dijeni të paralajmërimit saudit ndaj Iranit.
“Presidenti Trump e ka bërë të qartë: bëni një marrëveshje ose përballuni me pasoja të rënda, dhe e gjithë bota po e merr atë seriozisht, siç duhet”, tha në një deklaratë sekretarja e shtypit e Shtëpisë së Bardhë Karoline Leavitt.
Trump tha të mërkurën se ai paralajmëroi Netanyahun javën e kaluar që të mos ndërmarrë asnjë veprim që mund të prishë bisedimet bërthamore me Iranin dhe tha se të dy palët ishin “shumë afër një zgjidhjeje tani”.
Autoritetet izraelite nuk iu përgjigjën një kërkese për koment.
Një vizitë katërditore e Trump në Gjirin Persik këtë muaj e emëroi Arabinë Saudite si anëtarin më të shquar të një boshti të ri të shteteve sunite në Lindjen e Mesme, duke mbushur boshllëkun e lënë nga aleanca e shkatërruar e Iranit. Gjatë udhëtimit, Princi i Kurorës Saudite Mohamed Bin Salman ndërmjetësoi një pajtim midis Trump dhe udhëheqësit të ri sunit të Sirisë, Ahmed al-Sharaa.
Ndikimi rajonal i Teheranit, ndërkohë, është zvogëluar nga pengesat ushtarake të pësuar nga Irani dhe aleatët e tij në Boshtin e Rezistencës të dominuar nga shiitët, i cili përfshin Hamasin, Hezbollahun, Huthit në Jemen dhe milicitë irakiane.
Në takim, Princi Khalid i kërkoi Iranit të rimendojë politikën e tij rajonale, duke vënë në dukje se një ndryshim i tillë do mirëpritet, veçanërisht nga Riadi, thanë burimet.
Edhe pse ai ndaloi sës fajësuari drejtpërdrejt Iranin, ministri saudit shprehu shqetësimin për një përsëritje të mundshme të sulmeve me dronë të vitit 2019 në objektet e kompanisë shtetërore të naftës Aramco, sulmon mbretërinë që i atribuohet Iranit dhe aleatëve të tij Houthi, pavarësisht mohimit të Teheranit.
Zyrtarët iranianë pohuan se ndërsa Teherani ka njëfarë ndikimi mbi Houthis, ai nuk i kontrollon plotësisht veprimet e tyre, thanë burimet iraniane.
Dekada armiqësie midis Iranit shiit dhe Arabisë Saudite destabilizoi Gjirin dhe nxiti konfliktet rajonale nga Jemeni në Siri. Zbutja e vitit 2023 u nxit pjesërisht nga ambiciet ekonomike të princit saudit të kurorës Mohammed dhe dëshira për stabilitet, dhe ka çuar në rritjen e kontakteve midis qeverive.
Megjithatë, as Arabia Saudite dhe as fuqitë e tjera rajonale nuk e shohin Iranin si një partner të besueshëm për paqen dhe kanë frikë se veprimet e tij mund të rrezikojnë ambiciet e tyre për zhvillim ekonomik, thonë diplomatët dhe ekspertët rajonalë.
Princi Khalid iu lut iranianëve që të shmangin veprimet e tyre dhe aleatëve të tyre që mund të provokojnë Uashingtonin, duke theksuar se përgjigja e Trump ka të ngjarë të jetë më e ashpër se paraardhësit e tij, presidentët Joe Biden dhe Barak Obama.
Nga ana tjetër, ai siguroi Teheranin se Riadi nuk do të lejonte që territori ose hapësira ajrore e tij të përdoret nga Shtetet e Bashkuara ose Izraeli për ndonjë veprim të mundshëm ushtarak kundër Iranit, thanë burimet.
VINI RE: Ky material është pronësi intelektuale e Reuters
Përgatiti për Hashtag.al, Klodian Manjani
