Kur Senati i SHBA-së miratoi Robert F. Kennedy Jr për të qenë Sekretar i Shëndetësisë, shumë ekspertë të shëndetit publik u prishën në fytyrë.
Një ish-avokat mjedisor me një histori sfiduese ndaj korporatave, Kennedy ka pikëpamje që shkojnë nga skepticizmi ndaj vaksinave dhe mosbesimi ndaj fluorit në ujin e pijshëm deri tek një mbrojtje e pasionuar i pirjes së qumështit të papërpunuar. Ai beson se është më e shëndetshme të gatuash me dhjamë viçi, ose yndyrë të përpunuar, sesa me vaj vegjetal.
Përkundër kritikave të tij të ashpra ndaj mjekësisë së tanishme dhe mosbesimit të zëshëm ndaj institucionit të shëndetit publik që nga marrja e detyrës, një pjesë e shëndetit publik i ka mirëpritur përpjekjet e tij.
Disa ekspertë të ushqimit shpresojnë se përqendrimi i Kennedy-t në lidhjet mes dietës së amerikanëve dhe sëmundjeve kronike si obeziteti dhe diabeti do sjellë një fushatë politikash të lëna pas dore në krye të axhendës politike.
Kennedy ka deklaruar se sheqeri është helm dhe se ushqimi tejet i përpunuar po nxit “epideminë e obezitetit” dhe po përpiqet të kufizojë përdorimin e ngjyruesve të dëmshme ushqimore.
Sekretari i Shëndetësisë ka lënë pak dyshime se ku beson se është faji: industria e fuqishme ushqimore e SHBA-së prej 2.4 trilion dollarësh.
“Problemi është se industria po fiton para duke na mbajtur të sëmurë,” tha ai në prill.
Një ish-demokrat, pasardhësi i familjes Kennedy, mbështeti Donald Trump-in në garën për president vitin e kaluar, pasi fushata e tij në primare dështoi. Ai filloi t’i bënte jehonë retorikës MAGA, duke bërë thirrje “për ta bërë Amerikën të shëndetshme përsëri”.
Më 22 maj, Komisioni “Ta bëjmë Amerikën Përsëri të Shëndetshme”, i kryesuar nga Kennedy, publikoi raportin e tij të parë mbi një krizë të sëmundjeve kronike të fëmijërisë si obeziteti dhe diabeti i tipit 2, duke lidhur shëndetin e dobët me dietën amerikane.
Së bashku me Sekretaren e Bujqësisë, Brooke Rollins, Kennedy po punon për të përditësuar udhëzimet dietike kombëtare të SHBA-së deri në fillim të vjeshtës, e cila do shërbejë si një bazë për politikën kombëtare të ushqimit, programet ushqimore dhe vaktet shkollore.
Nëse ai zbaton ndryshimet e tij të dëshiruara, udhëzimet do këshillojnë largimin e gjithë sheqerit të shtuar. Kennedy i ka përqeshur udhëzimet e tanishme si “një dokument 453 faqesh që duket sikur është shkruar nga industria e përpunimit të ushqimit”. Ai i ka kërkuar gjithashtu Administratës së Ushqimit dhe Barnave që të shqyrtojë heqjen e një dispozite që u lejon kompanive ushqimore të vendosin vetë nëse një përbërës i ri përgjithësisht njihet si i sigurt.
Mbështetësit e politikës ushqimore e kanë parë me habi këtë përqafim të politikave anti-korporative që deri më tani ishin kryesisht domeni i së majtës.
“Për disa çështje, ai është krejtësisht jashtë gardhit,” thotë Marion Nestle, një nga ekspertët e SHBA-së në industrinë ushqimore dhe ndikimin e saj në dietat amerikane.
“Por më pas për sëmundjet kronike si obeziteti i fëmijërisë, ai është fantastik. Unë kurrë nuk kam dëgjuar askënd në këtë nivel të qeverisë të flasë për këto çështje në këtë mënyrë. Është emocionuese.”
Fëmijët hanë drekë në një shkollë fillore në Bowie, Maryland. Raporti i Komisionit të Make America Healthy Again tregon për një ‘krizë’ të sëmundjes kronike të fëmijërisë, të cilën e lidh me dietën
Industria e ushqimit dhe pijeve, në fillim e shtangur në mosveprim, tani po fillon të ngrejë një kundërsulm, veçanërisht pasi Kennedy po mbështet përpjekjet republikane për të kufizuar njerëzit që përdorin përfitimet nga programet e ndihmës ushqimore për të blerë pije dhe ushqime me sheqer.
Të tjerë janë të shqetësuar se axhenda e Kennedy-t për ta bërë Amerikën sërish të shëndetshme nuk drejtohet nga nëpunësit civilë apo ekspertët, por nga një koalicion i ndikuesve të mediave sociale dhe “mamave MAHA”.
“Ekziston një shqetësim i bezdisshëm se sa i bazuar në shkencë është axhenda,” thotë Jerold Mande, ish-nëpunës civil në Departamentin e Bujqësisë të SHBA-së dhe profesor i të ushqyerit në Harvard.
Departamenti i Shëndetësisë dhe Shërbimeve Njerëzore nuk iu përgjigj kërkesave për intervistë.
Ndër objektivat e para të Kennedy-t si Sekretar i Shëndetësisë ka qenë ngjyrosja artificiale e ushqimit. Në një konferencë shtypi muajin e kaluar, ai dhe zëvendësit e tij njoftuan planet për të hequr dalëngadalë tetë ngjyrues sintetike.
Nën administratën e Joe Biden, në janar, përpara se të fillonte administrata e re, Administrata Amerikane e Ushqimit dhe Barnave e ndaloi ngjyruesin sintetik Red 3 nga ushqimet dhe pijet pasi studimet e lidhën atë me kancerin.
Por Kennedy ka ndërmarrë një sulm më të gjerë ndaj asaj që aleatët në lëvizjen Make America Healthy Again e quajnë “ngjyrues ushqimorë me bazë nafte”.
Në mars, ai u tha drejtuesve të kompanive ushqimore se një nga prioritetet e tij të para do të ishte heqja e ngjyruesve artificialë plotësisht nga ushqimet dhe pijet e Amerikës, dhe më gjerësisht ai priste një ndryshim “të vërtetë dhe shndërrues” duke “nxjerrë përbërësit më të këqij” nga ushqimi, sipas një memoje të përgatitur pas takimit nga kreu i Shoqatës së Markave të Konsumatorit.
Kennedy mbërrin në një konferencë shtypi muajin e kaluar
Përpjekjet e Kennedy-t në qeverinë federale janë në sinkron me legjislacionin në disa shtete. Dhoma e Delegatëve të Virxhinias Perëndimore paraqiti një projekt-ligj në shkurt për të ndaluar shtatë ngjyrues ushqimorë artificialë për lidhjen e tyre të diskutueshme me hiperaktivitetin dhe autizmin.
Adam Burkhammer, një sponsor kryesor republikan i legjislacionit, thotë se ai filloi t’i merrte seriozisht paralajmërimet për ngjyruesit artificiale kur pa efektet e heqjes së tyre nga dieta e një prej fëmijëve të tij birësues.
Nivelet e hiperaktivitetit të djalit ranë, thotë ai, dhe vëmendja e tij u rrit. Ulja në tavolinë për të ngrënë darkë u bë mision i mundur. Sjellja e tij u kthye brenda pak muajsh.
“Ajo që u them njerëzve është se teoria e konspiracionit doli e vërtetë për mua kur pashë efektet që kishte në sjelljen e fëmijëve të mi,” thotë Burkhammer, i cili përfaqëson një lagje rurale në një nga shtetet më të varfra të vendit.
Patrick Morrisey, guvernatori republikan i Virxhinias Perëndimore, nënshkroi projektligjin, duke fituar vlerësime të Virxhinias Perëndimore dhe një vizitë personale nga Kennedy. Të paktën 20 shtete të tjera po shqyrtojnë masa për të trajtuar ngjyruesit artificialë dhe shtesat ushqimore, sipas Konferencës Kombëtare të Legjislaturës Shtetërore.
Industria ushqimore po përballet me faktin se shtytja për rregullim të rreptë që dikur ishte një shenjë dalluese e shteteve blu liberale po përqafohet te ato të kuqe.
“Këto gjëra nuk janë më vetëm çështje të shtetit demokratik, të cilat ishin për një kohë vërtet të gjatë,” thotë Sarah Gallo, një lobiste e lartë federale në grupin tregtar “Consumer Brands Association”, anëtarët e të cilit përfshijnë PepsiCo, Nestle, ËK Kellogg dhe General Mills.
“Me Make America Healthy Again që është pjesë e administratës Trump, kjo lloj thjesht zgjeron lejen politike për këto politika. Dhe ne po i shohim ato shumë më tepër në shtetet e kuqe konservatore që mendojnë se po veprojnë në emër të presidentit dhe duan të jenë pjesë e agjendës së presidentit.”
Calley Means, një ish-lobist që është një nga këshilltarët kryesorë të Kennedy-t, thotë se “votuesit i dhanë Trump një mandat për të zhbërë krizën e sëmundjeve kronike. Këshilla jonë për industrinë është të ketë përulësi ndaj krizë së besimit të popullin amerikan. Është në interesin e tyre që të vijnë në administratë me ide të guximshme për të ndihmuar në reformimin e sistemit”.
Industria ushqimore ende po peshon shkallën në të cilën retorika e Kennedy-t do çojë në rregulla të vështira. Për heqjen e ngjyruesve, “është një emërtim i gabuar ta quash atë një ndalim në këtë pikë. Është thjesht vullnetar,” thotë David Lennarz, president i “Registrar”, një konsulencë rregullatore.
Masa do të thotë se ndalimi i ngjyruesve ushqimorë sintetikë do jetë një “marrëveshje e përfunduar” deri në vitin 2026 dhe se FDA do t’i heqë ato, pavarësisht se çfarë vendosin të bëjnë shtetet.
“Kjo administratë nuk po negocion me lobistët,” shton ai.
Disa tashmë po i përgjigjen kërkesave të Kennedy-t. Ramon Laguarta, shefi ekzekutiv i PepsiCo, tha gjatë një përditësimi të fundit se patatinat “Lay” dhe “Tostitos” nuk do kenë “ngjyrues artificiale deri në fund të këtij viti”.
Calley Means, një këshilltar i Sekretarit të Shëndetësisë Kennedy, flet në një konferencë shtypi muajin e kaluar
Ai nuk përmendi patatinat “Cheetos” dhe “Doritos”, të cilat përmbajnë ngjyrues artificialë të synuara tashmë nga FDA-ja.
“Idealisht, ne mund ta bëjmë këtë në një mënyrë shumë pragmatike, në mënyrë të orkestruar si industri dhe të mos krijojmë panik apo kaos të panevojshëm,” tha ai.
Kompanitë e ushqimeve të paketuara kanë kohë që i përgjigjen kërkesës së konsumatorëve, thotë analistja e Bernstein, Alexia Howard.
“Nëse konsumatori po shkon në një drejtim të ushqimit më të shëndetshëm dhe më të pastër, ata do të jenë më të hapur ndaj rregulloreve.”
Hoëard argumenton se ndërsa kalimi mund të jetë “i turbullt” për vitet e ardhshme, konsumatorët do kenë më shumë besim te sistemi ushqimor dhe mund t’i kthehen ushqimit të paketuar.
Megjithatë, ndërsa kompanitë e ushqimit janë të përgatitura të riformulojnë ushqimet për të hequr ngjyruesit ushqimorë dhe aditivët e tjerë, ato janë të tmerruar nga përpjekjet republikane për të hequr ushqimet e pashëndetshme dhe pijet e gazuara nga shpenzimet federale të subvencioneve ushqimore dhe po lobojnë ashpër për ta parandaluar atë.
“Snap”, Programi i Ndihmës Suplementare të Ushqyerjes, ndihmon familjet me të ardhura të ulëta të blejnë ushqim. Në vitin 2024, Snap u shërbeu 41.7 milionë njerëzve me një kosto totale prej më shumë se 100 miliardë dollarë, duke e bërë programin një program fitimprurës për industrinë.
Sipas USDA, rreth 20 për qind e tollonave shpenzohen për pije të gazuara dhe ushqime të padëshiruara. Frymëzuar nga propozimet e Kennedy-t, legjislatura e Arizonës miratoi dy projektligje për të ndaluar një listë të aditivëve të rrezikshëm nga dreka e shkollës dhe për të kërkuar një heqje dorë federalisht nga pijet me sheqer nga Snap. Ndërsa e para kaloi, ndaj së dytës u vendos veto nga guvernatorja demokrate e Arizonës, Katie Hobbs.
“Industria e pijeve të gazuara doli me fuqi të plotë,” thotë Leo Biasiucci, një përfaqësues republikan i shtetit të Arizonës që sponsorizoi projektligjin Snap. Gjatë një takimi të komiteteve të shëndetësisë dhe shërbimeve njerëzore të Dhomës dhe Senatit të Arizonës, lobistët argumentuan kundër projektligjit, duke pretenduar se nuk kishte “asnjë lidhje shkak-pasojë midis pijeve me gaz dhe obezitetit”.
“Industria e pijeve me gaz fjalë për fjalë është ulur atje për të dëshmuar se pijet e tyre nuk janë të këqija për ju. Është absolutisht tronditëse kjo që ende po ndodh,” thotë Biasiucci.
Ndërkohë, disa demokratë i shohin reforma të tilla për Snap si ndëshkuese dhe diskriminuese për amerikanët që mbështeten te ndihma për të ushqyer familjet e tyre. Hobbs, i cili vuri veton ndaj projektligjit, tha se ai i transferoi përdoruesit e programit Snap “në një klasë të re të blerësve ushqimorë”.
Por qeveria federale po mbështet përpjekjet e shteteve për të bërë reformat. Rollins, Sekretarja e Bujqësisë, tha javën e kaluar se ajo lejuar Nebraskën, Indianën dhe Iowa-n të ndalonin pijet e gazuara dhe blerjet e ushqimeve të padëshiruara me fondet e Snap dhe ajo planifikoi të miratonte kërkesat në pritje të gjashtë shteteve të tjera.
Industria e di se po lufton një betejë të humbur, thotë Means, i cili themeloi kompaninë fillestare të shëndetësisë TrueMed.
“Lobistët kryesorë nga industria ushqimore më kanë thënë privatisht se ata mbështesin atë që ne po bëjmë dhe se po humbasin për shkak të nënave MAHA.”
Means është një nga arkitektët qendrorë të lëvizjes, e njohur tani si MAHA, një grup i guruve të shëndetit që mbështesin Kennedy-n, podkasterësh për shëndetin dhe ndikues të dietës dhe fitnesit, shumë prej të cilëve i kapërcejnë linjat e partisë.
Krahas motrës së tij Kasey, që u diplomua si mjeke dhe e përshkruan veten si një “ungjilliste e shëndetit metabolik”, Means e prezantoi për herë të parë Kennedy-n në fushatën e Trump ndërsa ai po konkurronte si i pavarur.
Vëllezërit e motrat kanë vendosur të trajtojnë ato që ata i shohin si motive perverse fitimi në industrinë farmaceutike dhe ushqimore që i mbajnë amerikanët të sëmurë.
“Çdo institucion që prek shëndetin tonë në Amerikë, nga shkollat mjekësore te kompanitë farmaceutike, ata fitojnë më shumë para kur jemi të sëmurë dhe më pak kur jemi të shëndetshëm,” tha Kasey në një ngjarje MAHA vitin e kaluar.
Në shenjë të ndikimit të tyre në rritje, Trump së fundmi emëroi Casey Means si Kryemjeken e SHBA-së, pavarësisht faktit se ajo nuk është një mjeke praktikante. Pasi Kennedy u largua dhe miratoi fushatën e Trump, ai u shfaq në një tryezë diskutimi të titulluar “Shëndeti dhe Ushqyerja Amerikane: Një Opinion i Dytë”. Mbledhja shënoi një çast vendimtar në fushatën e Kennedy-t për t’u bërë Sekretar i Shëndetësisë dhe një ngjarje sinjalizuese në rritjen e ndikuesve në internet për të formësuar axhendën e tij.
Aktivistja e ushqimit Vani Hari thotë se tema të tilla si aditivët dikur ishin ‘çështje tipike të majta për ambientalistët hipi’ por falë Kennedy- shqetësimi është bërë i përhapur
Nga Jordan Peterson, psikologu dhe komentatori i djathtë, dhe vajza e tij, mbrojtëse e dietës me mish të papërpunuar, te trajnerja e fitnesit Jillian Michaels dhe 18-vjeçarja Grace Price, të pranishmit mbajtën fjalime plot pasion rreth dietës amerikane që po sëmurte fëmijët amerikanë. Ata kundërshtuan Big Food dhe zërit të saj fuqishëm lobues. Ata dënuan sheqerin, ushqimet ultra të përpunuara, aditivët dhe plehrat kimike.
Disa që morën pjesë në tubim tani po këshillojnë joformalisht Sekretarin e Shëndetësisë, përfshirë aktivisten e ushqimit Vani Hari, e njohur gjithashtu si Food Babe.
Hari thotë se ajo ngurronte t’i bashkohej lëvizjes MAHA sepse ishte betuar të mos kthehej në politikë pasi u zhgënjye nga administratat e njëpasnjëshme. Autorja dhe ndikuesja vjen nga një prejardhje demokrate dhe më parë kishte bërë fushatë për Barack Obama dhe John Kerry.
“Unë kam qenë delegate për Obamën për dy mandate,” thotë ajo.
“Ai kishte një politikë shumë të rëndësishme ushqimore për të etiketuar përbërësit e OMGJ-ve, por në katër vitet e tij të para as që e përmendi kurrë atë.”
Dëgjimi i kritikave të ashpra të Kennedy-t për industrinë ushqimore dhe premtimet për të forcuar FDA-në, për të cilën ajo thotë se ka qenë “në gjumë”, i dha asaj përsëri shpresë.
“Këto ishin zakonisht çështje të majta demokrate për ambientalistët hipi, tani kemi një popullsi të tërë të angazhuar”, thotë ajo.
“Kjo nuk ka të bëjë me marrjen e ushqimit të njerëzve, por për të mos lejuar që dollarët e qeverisë sonë të paguajnë për këto toksina.”
Pijet e gazuara të ëmbla janë shënjestruar nga shtetet që kërkojnë të përputhen me axhendën e Kennedy-t, por industria e ushqimit dhe pijeve ka filluar të përgatitë një kundërsulm
Studiuesit që mbrojnë qasjet parandaluese për trajtimin e sëmundjeve kronike si obeziteti, duartrokasin axhendën e Kennedy-t në masën që ajo përputhet me të tyren.
Por shumë në lëvizjen MAHA mbrojnë të shkojnë më tej, të nxitur nga shqetësimet e mbështetura nga pak prova shkencore te heqja e fluorit nga uji i pijshëm, për shembull, ose kufizimi i përdorimit të vajrave të farave.
Këto shqetësime po fitojnë terren më të gjerë në qarqet republikane. Burkhammer thotë se shqetësimet e tij shtrihen në furnizimin me ujë të pijshëm dhe ilaçe, duke përfshirë vaksinat.
“Më pëlqen liria. Më pëlqen zgjedhja. Më pëlqen që njerëzit ta kenë atë,” thotë ai.
“Por ne me të vërtetë po i shikojmë këto gjëra që kanë efekte negative të sjelljes dhe efekte afatgjata shëndetësore te fëmijët tanë.”
Ndërsa vëmendja e Kennedy-t ndaj ushqimit dhe shëndetit është për t’u mirëpritur, thotë Nestle, eksperte e politikave ushqimore, gatishmëria e tij e dukshme për të “besuar provat e paprovuara” mbi shëndetin duhet të jetë një shqetësim.
Sekretari i Shëndetësisë ka kohë që e ka mbështetur teorinë se vaksina MMR shkakton autizëm.
Shefi i Kennedy-t, megjithatë, duket i lumtur me përparimin e tij deri tani. Duke folur në publikimin e raportit të komisionit MAHA javën e kaluar, Trump lavdëroi Sekretarin e tij të Shëndetësisë si “njeriun që luftoi më shumë se kushdo që njoh për t’i sjellë këto çështje në qendër të politikës amerikane” dhe vlerësoi “koalicionin e tij të pandalshëm”.
“Ky,” shtoi presidenti, “është vetëm fillimi”.
VINI RE: Ky material është pronësi intelektuale e FT
Përgatiti për Hashtag.al, Klodian Manjani
