Afër fundit të sundimit të tij, perandori francez Napoleon Bonaparte udhëhoqi një ushtri prej mbi gjysmë milioni burrash në një përpjekje për të pushtuar Rusinë në vitin 1812. Gjashtë muaj më vonë, pasi ushtria u detyrua të tërhiqej, vlerësohet se vetëm dhjetëra mijëra prej ushtarëve të tij arritën të ktheheshin në Francë.
E njohur si një nga luftërat më të kushtueshme në histori, vdekja e qindra mijëra ushtarëve i është atribuar betejës, si dhe urisë, të ftohtit dhe një epidemie tifoje që shpërtheu.
Tani, studiuesit kanë gjetur prova në mbetjet e ADN-së së ushtarëve se mund të ketë pasur sëmundje të shumta që shkatërruan ushtrinë, duke përfshirë dy lloje bakteresh të pa zbuluara më parë. Studimi u botua të premten në revistën Current Biology.
“Më parë, ne thjesht mendonim se ishte një sëmundje infektive ajo që e shkatërroi ushtrinë e Napoleonit, tifoja,” tha autori kryesor Rémi Barbieri, një ish-studiues postdoktoral në Institutin Pasteur në Paris, i cili aktualisht mban një pozicion postdoktoral në Universitetin e Tartus në Estoni. Në vend të kësaj, studiuesit gjetën diçka të papritur, duke hapur derën për të zbuluar potencialisht sëmundje të tjera infektive që mund të kenë çuar në vdekjet e ushtarëve, shtoi ai.
Studiuesit gjetën patogjenët – Salmonella enterica dhe Borrelia recurrentis, baktere që shkaktojnë respektivisht ethen paratifoide dhe ethen e rikthyer – duke analizuar dhëmbët e ushtarëve të rënë që u gjetën në një varr masiv zbuluar në vitin 2001 në Vilnius, Lituani.
Gjetjet e reja jo vetëm që japin një pamje më të qartë të një ngjarjeje të rëndësishme historike, por ato theksojnë se si teknologjia ka avancuar dhe ka hapur derën për të kuptuar rrethanat historike, thonë studiuesit.
“Kazani” i sëmundjeve
Kur Napoleoni dhe trupat e tij arritën në Moskë, ata nuk u pritën nga ushtarët rusë. Në vend të kësaj, qyteti ishte braktisur, me të mbjellat që ishin djegur dhe pa furnizime në dispozicion. Me afrimin e muajve të ashpër të dimrit, ushtria franceze u detyrua të tërhiqej, por jo pa u përballur me shumë vështirësi.
Rickettsia proëazekii, bakteri përgjegjës për tifon, u zbulua për herë të parë në dhëmbët e ushtarëve të Napoleonit gjatë një studimi të vitit 2006, por ai kërkim ishte i kufizuar nga teknologjia në atë kohë. Për të zbuluar nëse tifoja ishte shkaktari i vetëm për vdekjen e ushtarëve, autorët e studimit të ri përdorën një metodë të njohur si sekuencimi me rendiment të lartë (high-throughput sequencing), e cila mund të sekuencojë miliona fragmente ADN-je në të njëjtën kohë. Kjo lejon që të identifikohet ADN-ja shumë e degraduar, siç janë fragmentet e gjenomit të nxjerra nga mostrat më shumë se 200 vjeçare.
“Kjo është diçka që mund të bëhet vetëm me këto pajisje që janë shumë të fuqishme për të sekuencuar një sasi të lartë ADN-je,” tha bashkëautori i studimit Nicolás Rascovan, mbikëqyrës i kërkimit dhe kreu i Njësisë së Paleogjenomikës Mikrobike në Institut Pasteur.
Autorët e studimit shqyrtuan 13 mostra dhe nuk gjetën gjurmë të tifos, por puna e tyre nuk i diskrediton gjetjet e studimit të vitit 2006, theksuan studiuesit. Mostra e studimit është gjithashtu shumë e vogël për të ditur ndikimin e saktë që sëmundjet kishin në ushtrinë e Napoleonit.
“Ajo që ndryshon me studimin tonë është fakti se tani kemi prova të drejtpërdrejta se në këtë vend ishin të pranishme disa sëmundje infektive të ndryshme,” tha Rascovan.
“Ka të ngjarë që më shumë sëmundje ishin në lojë që ende nuk janë zbuluar,” shtoi ai.
Cecil Leëis, një studiues i ADN-së së lashtë që studion mikrobiomën njerëzore, tha se rezultatet nuk ishin veçanërisht befasuese, por ai e quajti atë një kontribut kuptimplotë në “kuptimin tonë të shkatërrimit të ushtrisë së Napoleonit.”
Ethet paratifoide dhe ethet e rikthyera ekzistojnë ende sot por nuk janë aq të zakonshme apo aq vdekjeprurëse. Napoleoni i mbijetoi tërheqjes, por ushtria e tij në pakësim kontribuoi përfundimisht në rënien e tij nga pushteti disa vite më vonë, shkruan CNN.
