Për gati 35 vjet, një mesazh i fshehur ka qëndruar hapur në një skulpturë jashtë kafeterisë së selisë së CIA-s në Langley, Virxhinia. Tani, disa palë studiues pretendojnë se mund të kenë gjetur mesazhin e deshifruar, megjithëse shumë këmbëngulin se enigma është larg zgjidhjes.
Krijuar nga artisti amerikan Jim Sanborn, “Kryptos” është një skulpturë e bërë nga një fletë e madhe bakri, e mbështjellë në formë S-je, mbi të cilën janë prerë qindra shkronja të ngatërruara.
Brenda kësaj rrëmuje janë disa mesazhe misterioze që janë koduar duke përdorur shifra të ndryshme. Sfida është deshifrimi i tyre për të zbuluar mesazhet themelore, ose “teksti i thjeshtë”, siç njihet në kriptografi.
Që nga vendosja e saj në nëntor 1990, tre nga mesazhet e saj (K1, K2 dhe K3) janë zgjidhur. Megjithatë, i katërti (K4) ka mbetur prej shumë kohësh një mister, duke fituar reputacionin si një nga kodet më të famshme të pazgjidhura në botë. Që atëherë, Sanborn ka zbuluar se ka një shtresë tjetër, e njohur si K5, e cila mund të zbulohet vetëm pasi të jetë zgjidhur K4.
Kohët e fundit, doli një kthesë e re në histori. Në fillim të shtatorit 2025, Sanborn ishte në fazat përfundimtare të nxjerrjes në ankand të zgjidhjes së K4 të enigmës, kur u shfaq një problem i papritur në plan.
Dy gazetarë dhe shkrimtarë të pavarur, Jarett Kobek dhe Richard Byrne, zbuluan materiale arkivore që lidheshin me K4, ndërsa po hetonin në Arkivat e Artit Amerikan të Institutit Smithsonian. Mes një rrëmuje dosjesh dhe dokumentesh, ata raportohet se hasën në tekstin e thjeshtë të K4.
Një sasi e konsiderueshme hetimesh shkoi për të siguruar tekstin e thjeshtë, por në fund u zgjidh nga dokumentacioni i keqmenaxhuar, dhe jo nga magjia kriptografike.
“Nuk ka asnjë mundësi që kjo të jetë një zgjidhje kriptografike, dhe ne nuk e kemi pretenduar këtë,” tha Kobek.
Për momentin, sekreti do mbahet i fshehur. Smithsonian mbylli menjëherë arkivat deri në vitin 2075, duke përmendur mbrojtjen e pronës intelektuale të Sanborn. Ndërkohë, të dy studiuesit e përfshirë nuk kanë ndërmend të publikojnë tekstin e thjeshtë, plus Shtëpia e Ankandeve RR Auctions, e cila po merret me shitjen, ka paralajmëruar se ata mund të përballen me veprime ligjore nëse zgjedhin ta bëjnë këtë.
Disa mund të besojnë se ky është një fund disi i hidhur ose antiklimatik për këtë sagë. Megjithatë, studiuesit argumentojnë se nëse kompjuterët dhe inteligjenca artificiale (AI) nuk mund ta zgjidhnin K4 dekada më parë, nuk ishte kurrë e mundur të zgjidhej nga njerëzit duke përdorur metoda konvencionale, shkruan IFL.
