Përdorimi i qymyrit arriti një nivel rekord në mbarë botën vitin e kaluar, pavarësisht përpjekjeve për të kaluar në energji të pastër, duke vënë në rrezik përpjekjet globale për të frenuar ngrohjen e planetit.
Sipas raportit vjetor State of Climate Action të publikuar të mërkurën, ndonëse pjesa e qymyrit në prodhimin e energjisë elektrike ra për shkak të rritjes së burimeve të rinovueshme, kërkesa e përgjithshme për energji u rrit, çka solli përdorim më të madh të qymyrit, përcjell The Guardian.
Raporti paraqet një tablo të zymtë për gjasat që bota të shmangë pasojat gjithnjë e më të rënda të krizës klimatike. Emisionet e gazeve serrë vazhdojnë të rriten, edhe pse me ritme më të ngadalta, dhe shumica e vendeve janë prapa objektivave që vetë kanë vendosur.
Clea Schumer, kërkuese në World Resources Institute, tha:
“Ne po bëjmë gjërat e duhura, por thjesht nuk po lëvizim mjaftueshëm shpejt. Për të pestin vit radhazi, përpjekjet për të hequr dorë nga qymyri janë krejtësisht jashtë kursit.”
Për të arritur emetime neto zero deri në vitin 2050 dhe për ta kufizuar ngrohjen globale në 1.5°C sipas marrëveshjes së Parisit, më shumë sektorë duhet të elektrifikohen dhe energjia të prodhohet nga burime me karbon të ulët. Por kjo është e mundur vetëm nëse prodhimi global i energjisë bëhet i pastër.
“Sistemi aktual i energjisë, që varet nga karburantet fosile, ka pasoja të mëdha zinxhirore,” – tha Schumer. “Nëse përdorimi i qymyrit vazhdon të thyejë rekorde, nuk do të kemi asnjë shans të kufizojmë ngrohjen në 1.5°C.”
Megjithëse shumica e qeverive janë zotuar që ta “pakësojnë” përdorimin e qymyrit që nga viti 2021, disa vende po e rrisin prodhimin. Kryeministri indian Narendra Modi festoi tejkalimin e 1 miliard tonëve prodhim vjetor të qymyrit, ndërsa në SHBA, Donald Trump ka shpallur mbështetje të hapur për qymyrin dhe karburantet fosile.
Raporti paralajmëron se përpjekjet e administratës Trump për të ndaluar projektet e energjisë së rinovueshme dhe për të hequr financimet për tranzicionin drejt energjisë së pastër do të kenë ndikim negativ në të ardhmen, megjithëse vende si Kina dhe BE mund ta zbusin këtë efekt përmes mbështetjes së tyre për energjinë e gjelbër.
Nga ana tjetër, raporti nënvizon një zhvillim pozitiv: energjia e rinovueshme po rritet me ritme “ekzponenciale”, dhe dielli është tashmë “burimi më i shpejtë në rritje i energjisë në histori”. Por ritmet aktuale nuk mjaftojnë — prodhimi i energjisë diellore dhe me erë duhet të dyfishohet deri në fund të dekadës për të përmbushur objektivat e uljes së emetimeve.
Sipas Sophie Boehm, bashkautore e raportit, sulmet politike në SHBA ndaj energjisë së pastër e vështirësojnë arritjen e objektivave, por tranzicioni global “është më i madh se çdo vend i vetëm” dhe tashmë ka marrë vrull në tregjet në zhvillim, ku energjia e pastër është bërë më e lirë dhe më e qëndrueshme.
Raporti thekson gjithashtu ngadalësinë në përmirësimin e efiçencës energjetike, sidomos në ngrohjen e ndërtesave, dhe rritjen e emetimeve nga sektori i çelikut.
Ndërkohë, elektrifikimi i transportit rrugor po ecën më shpejt — më shumë se 20% e makinave të reja të shitura në 2024 ishin elektrike, ndërsa në Kinë përqindja arriti pothuajse 50%.
Raporti paralajmëron edhe për gjendjen e “lavamanëve të karbonit” — pyjeve, torfierave, ligatinave dhe oqeaneve që thithin dioksid karboni. Pavarësisht zotimeve për mbrojtjen e pyjeve, shpyllëzimi vazhdon: mbi 8 milionë hektarë pyje u humbën në vitin 2024. Për ta ndalur këtë, bota duhet të veprojë nëntë herë më shpejt se ritmet aktuale.
Liderët botërorë do të mblidhen muajin e ardhshëm në Brazil për samitin klimatik COP30, ku do të diskutohet mënyra për të mbajtur rritjen e temperaturës nën 1.5°C. Por raporti paralajmëron se planet kombëtare të emetimeve janë ende të pamjaftueshme — dhe sfida e vërtetë do të jetë si do të reagojnë vendet për ta përshpejtuar ndryshimin.
