Vende të reja mund të bashkohen me Bashkimin Evropian pa të drejta të plota votimi, në një lëvizje që mund të bëjë kryeministra si Viktor Orbán i Hungarisë më të gatshëm që vende si Ukraina të bëhen pjesë e bllokut.
Propozimi për të ndryshuar rregullat e anëtarësimit në BE është në një fazë të hershme dhe do duhet të miratohet nga të gjitha vendet anëtare, sipas tre diplomatëve evropianë dhe një zyrtari të BE-së me njohuri për diskutimet. Ideja është që anëtarët e rinj do fitojnë të drejta të plota sapo BE-ja të ketë rishikuar mënyrën e funksionimit të saj për ta bërë më të vështirë për vendet individuale vënien e vetos ndaj politikave.
Është përpjekja më e fundit nga qeveritë pro-zgjerimit të BE-së për t’i dhënë jetë një procesi zgjerimi që aktualisht po bllokohet nga Budapesti dhe disa kryeqytete të tjera për shkak të frikës se mund të sjellë konkurrencë të padëshiruar për tregjet lokale ose të komprometojë interesat e sigurisë. Komisioni Evropian, shtetet nordike dhe baltike, si dhe vendet e Evropës Qendrore, tradicionalisht kanë qenë në favor të zgjerimit.
BE-ja e ka bërë zgjerimin një prioritet strategjik mes agjendës ekspansioniste të presidentit rus Vladimir Putin, megjithëse shtytja për të rritur numrin e anëtarëve nga 27 aktualë në deri në 30 gjatë dekadës së ardhshme po ekspozon ndarjet e brendshme të bllokut.
“Anëtarëve të ardhshëm duhet t’u kërkohet të heqin dorë nga e drejta e tyre e vetos derisa të jenë zbatuar reformat kyçe institucionale, si futja e votimit me shumicë të kualifikuar në shumicën e fushave të politikave,” tha Anton Hofreiter, kryetar i Komitetit të Bundestagut gjerman për Çështjet Evropiane.
“Zgjerimi nuk duhet të ngadalësohet nga shtetet anëtare individuale të BE-së që bllokojnë reformat.”
Kjo nismë do t’u lejonte vendeve që aktualisht janë në rrugën e anëtarësimit, si Ukraina, Moldavia dhe Mali i Zi, të gëzojnë shumë nga përfitimet e anëtarësimit në BE, por pa të drejta vetoje – diçka që qeveritë e BE-së e kanë vlerësuar gjithmonë si mjetin përfundimtar për të parandaluar politikat e BE-së që nuk u pëlqejnë.
Ideja pas propozimit – i cili po diskutohet në mënyrë joformale mes vendeve të BE-së dhe Komisionit, sipas të njëjtëve diplomatë dhe zyrtarë – është se sjellja e vendeve të reja pa të drejta vetoje, të paktën në fillim të anëtarësimit të tyre, do t’u lejonte atyre të bashkoheshin me kushte më fleksibël pa kërkuar një rishikim të traktateve themelore të BE-së, gjë që shihet nga disa qeveri si diçka e pamundur.
Më parë, udhëheqësit e BE-së kishin këmbëngulur se një rishikim i tillë ishte i nevojshëm para se blloku të pranonte anëtarë të rinj si Ukraina, duke theksuar rrezikun e rritjes së ngërçeve në Bruksel. Megjithatë, përpjekjet për të hequr fuqinë e vetos edhe për anëtarët ekzistues të BE-së kanë hasur në kundërshtim të ashpër, jo vetëm nga Hungaria, por edhe nga Franca dhe Holanda.
Frustrim në rritje
Plani që anëtarët e rinj të bashkohen pa të drejta të plota votimi do “siguronte që ne të mbetemi të aftë të veprojmë edhe në një BE të zgjeruar,” tha Hofreiter.
“Nga diskutimet me përfaqësuesit e shteteve të Ballkanit Perëndimor, po marr sinjale të qarta se kjo qasje konsiderohet konstruktive dhe e zbatueshme.”
Kërkesa që vendeve të reja të mos u lejohet të bashkohen derisa BE-ja të reformojë mënyrën e funksionimit të saj rrezikon që blloku të jetë në gjendje të “mbajë zgjerimin përmes derës së pasme,” tha ai.
Shtytja përkon me rritjen e frustrimit në shtetet kandidate të Evropës Lindore dhe Ballkanit Perëndimor, të cilat kanë ndërmarrë reforma të thella të brendshme, por nuk janë më afër anëtarësimit vite pas aplikimit. Në rastin e Malit të Zi, negociatat për t’u bashkuar me BE-në filluan në vitin 2012.
“Vendi i fundit që hyri në BE ishte Kroacia më shumë se 10 vjet më parë dhe ndërkohë Mbretëria e Bashkuar u largua,” i tha Presidenti malazez Jakov Milatović POLITICO-s në një intervistë.
“Prandaj besoj se tani është koha për të ringjallur procesin, për të ringjallur paksa edhe idenë e BE-së si një klub që ende ka njëfarë joshjeje.”
Zëvendëskryeministri i Ukrainës, Taras Kachka, i bëri jehonë këtyre shqetësimeve, duke bërë thirrje për zgjidhje “kreative” për të zhbllokuar zgjerimin e BE-së. Oferta e Kievit për t’u bashkuar me BE-në aktualisht po bllokohet nga një veto nga Hungaria.
“Të presësh nuk është një opsion,” tha Kachka në një intervistë. Ndërsa Presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, e ka vendosur zgjerimin në qendër të agjendës së saj strategjike, duke promovuar anëtarësimin e mundshëm për Ukrainën dhe Moldavinë deri në vitin 2030, vendet e BE-së deri më tani kanë rezistuar përpjekjeve për të përshpejtuar procesin.
Në fillim të këtij muaji, vendet e BE-së hodhën poshtë një përpjekje nga Presidenti i Këshillit Evropian, António Costa, i raportuar fillimisht nga POLITICO, për të ecur përpara me zgjerimin.
Udhëheqësit nga vendet e Ballkanit Perëndimor – Shqipëria, Bosnja dhe Hercegovina, Kosova, Mali i Zi, Maqedonia e Veriut dhe Serbia – do takohen me udhëheqësit evropianë të mërkurën në Londër për një samit të “Procesit të Berlinit” të fokusuar në nxitjen e integrimit midis këtyre kombeve si një pararendës i zgjerimit të BE-së.
