Gjenerali Dan Caine, kryetar i Shtabit të Përbashkët të Ushtrisë, në një konferencë për shtyp në Pentagon pas sulmeve të SHBA-së ndaj Iranit në qershor. (Andreë Harnik/Getty Images)
Edhe pse shtete kyçe arabe dënuan luftën në Rripin e Gazës, ato në heshtje zgjeruan bashkëpunimin e sigurisë me ushtrinë izraelite, zbulojnë dokumente të deklasifikuara të SHBA-së. Ato lidhje ushtarake u futën në krizë pas sulmit ajror të Izraelit në Katar në shtator, por tani mund të luajnë një rol kyç në mbikëqyrjen e armëpushimit të sapokrijuar në Gaza.
Gjatë tre viteve të fundit, të lehtësuar nga Shtetet e Bashkuara, zyrtarë të lartë ushtarakë nga Izraeli dhe gjashtë vende arabe u mblodhën për takime planifikimi në Bahrein, Egjipt, Jordani dhe Katar.
Izraeli dhe Hamasi ranë dakord të mërkurën për fazën e parë të një kornize paqeje që do çonte në lirimin e të gjithë pengjeve të mbajtur nga Hamasi dhe një tërheqje të pjesshme izraelite nga Gaza. Zyrtarët amerikanë njoftuan të enjten se 200 trupa amerikane do dërgoheshin në Izrael për të ofruar mbështetje për marrëveshjen e armëpushimit dhe do u bashkoheshin ushtarëve nga disa prej vendeve arabe që morën pjesë në këtë bashkëpunim të hershëm të sigurisë.
Edhe para këtij njoftimi, vendet arabe të përfshira në këtë bashkëpunim sigurie kishin sinjalizuar mbështetjen e tyre për planin me 20 pika të Presidentit Donald Trump për t’i dhënë fund luftës në Gaza. Plani bën thirrje që shtetet arabe të marrin pjesë në dislokimin e një force ndërkombëtare në Gaza që do stërvitë një forcë të re policore palestineze në rajon.
Në një deklaratë të përbashkët, pesë nga gjashtë vendet arabe thanë se mbështesin krijimin e një mekanizmi që “garanton sigurinë e të gjitha palëve,” por ato nuk kanë marrë një angazhim publik për të dërguar forca ushtarake.
Katari, kryeqyteti i të cilit u godit më 9 shtator nga raketat izraelite që kishin në shënjestër udhëheqësit e Hamasit, ishte një nga vendet që në heshtje kishte forcuar lidhjet me ushtrinë izraelite. Në maj të vitit 2024, tregojnë dokumentet, zyrtarë të lartë ushtarakë izraelitë dhe arabë u mblodhën në bazën ajrore al-Udeid, një objekt i madh ushtarak amerikan në Katar. Një dokument planifikimi për këtë ngjarje, i shkruar dy ditë para se të fillonte, tregon se delegacioni izraelit ishte planifikuar të fluturonte direkt në bazën ajrore, duke anashkaluar pikat civile të hyrjes në Katar, gjë që mund të kishte rrezikuar ekspozimin publik.
Një ndërtesë e dëmtuar në Doha, Katar, pas një sulmi ajror izraelit që synonte udhëheqësit e Hamasit më 9 shtator
Kryeministri izraelit Benjamin Netanyahu i kërkoi falje Katarit më 29 shtator për sulmin, pas nxitjes nga administrata Trump, dhe u zotua se nuk do kryente sulme të tilla në të ardhmen.
Dokumentet tregojnë se kërcënimi i paraqitur nga Irani ishte forca lëvizëse pas lidhjeve më të ngushta, të cilat janë nxitur nga Komanda Qendrore e ushtrisë amerikane, e njohur si Centcom. Një dokument e përshkruan Iranin dhe milicitë e tij aleate si “Boshti i të Keqes,” dhe një tjetër përfshin një hartë me raketa të mbivendosura mbi Gaza dhe Jemen, ku aleatët iranianë mbajnë pushtetin.
Pesë prezantime PoëerPoint të Centcom, të siguruara nga Konsorciumi Ndërkombëtar i Gazetarëve Investigativë (ICIJ) dhe të shqyrtuara nga The ëashington Post, japin hollësi mbi ngritjen e asaj që ushtria amerikane e përshkruan si “Struktura Rajonale e Sigurisë” (Regional Security Construct). Përveç Izraelit dhe Katarit, kjo strukturë përfshin Bahreinin, Egjiptin, Jordaninë, Arabinë Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe. Dokumentet u referohen Kuvajtit dhe Omanit si “partnerë potencialë” që ishin informuar për të gjitha takimet.
Prezantimet janë shënuar si të paklasifikuara dhe janë shpërndarë te partnerët e strukturës, dhe në disa raste edhe te aleanca e inteligjencës “Pesë Sytë” (Five Eyes), e përbërë nga Australia, Kanadaja, Zelanda e Re, Britania dhe Shtetet e Bashkuara. Ato janë shkruar midis viteve 2022 dhe 2025, para dhe pas fillimit të luftës së Izraelit në Gaza në tetor 2023.
ICIJ dhe The Post verifikuan vërtetësinë e dokumenteve duke kryqëzuar hollësitë kyçe me të dhënat zyrtare të Departamentit të Mbrojtjes, dokumentet ushtarake të arkivuara dhe burime të tjera të hapura. Datat dhe vendet e stërvitjeve dhe takimeve ushtarake të njoftuara publikisht përputheshin me njoftimet zyrtare ushtarake të SHBA-së, dhe emrat, gradat dhe pozicionet e zyrtarëve ushtarakë amerikanë dhe të huaj përputheshin me të dhënat publike.
Zyrtarët e Centcom-it nuk pranuan të komentonin për këtë shkrim. Izraeli dhe gjashtë vendet arabe që janë pjesë e strukturës nuk iu përgjigjën kërkesave për koment.
Një takim i veçantë, në janar në Fort Campbell të ushtrisë amerikane në Kentucky, rreth një orë larg me makinë nga Nashville, përfshiu sesione ku forcat amerikane stërvitën partnerët se si të zbulonin dhe neutralizonin kërcënimet e paraqitura nga tunelet nëntokësore – një mjet kyç i përdorur nga Hamasi kundër ushtrisë izraelite në Rripin e Gazës. Një dokument tjetër përshkruan partnerë nga gjashtë vende që marrin pjesë në një stërvitje për të shkatërruar tunelet nëntokësore, por nuk i emërtoi vendet.
Një ushtar izraelit i maskuar tregon një tunel të vendosur pranë Spitalit Jordanez në lagjen Sabra të Qytetit të Gazës gjatë një takimi të mediave të huaja me Forcat e Mbrojtjes së Izraelit më 3 tetor
Personeli i Centcom-it udhëhoqi gjithashtu takime planifikimi për të nisur operacione informacioni për të kundërshtuar narrativën e Iranit se ai është mbrojtësi rajonal i palestinezëve dhe, sipas një dokumenti të vitit 2025, për të “propaganduar një narrativë partnere të prosperitetit dhe bashkëpunimit rajonal.”
Edhe pse bashkëpunimi i sigurisë me Izraelin u zgjerua prapa dyerve të mbyllura, udhëheqësit arabë e dënuan luftën e tij në Gaza. Udhëheqësit e Egjiptit, Jordanisë, Katarit dhe Arabisë Saudite thanë se fushata izraelite përbënte një gjenocid. Udhëheqësit e Katarit kanë bërë disa nga deklaratat më të ashpra.
Në Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së në shtator, emiri i Katarit e quajti konfliktin “një luftë gjenocidale e zhvilluar kundër popullit palestinez” dhe akuzoi Izraelin se është “një shtet armiqësor ndaj mjedisit të tij, bashkëpunëtor në ndërtimin e një sistemi aparteidi.” Ministria e Jashtme Saudite dënoi Izraelin në gusht për atë që e përshkroi si “uri” dhe “spastrim etnik” të palestinezëve.
Në një shenjë ndaj ndjeshmërive politike, dokumentet theksojnë se partneriteti “nuk formon një aleancë të re” dhe se të gjitha takimet do “mbaheshin në konfidencialitet.”
Emile Hokayem, drejtor i sigurisë rajonale në Institutin Ndërkombëtar për Studime Strategjike, një qendër kërkimore, tha se Shtetet e Bashkuara kanë shpresuar gjatë se bashkëpunimi ushtarak do sillte normalizim politik midis Izraelit dhe shteteve arabe. Megjithatë, ndërsa bashkëpunimi i qetë me udhëheqësit ushtarakë të vendeve mund t’i shmangë diskutimet politike të ndërlikuara, kjo qasje gjithashtu “errëson ose fsheh realitetin” e tensioneve midis palëve, tha ai.
Këto tensione, tha Hokayem, u shfaqën plotësisht pas sulmit izraelit në Katar.
“Një anëtar kyç i përpjekjeve amerikane ka sulmuar një tjetër, me Amerikën që shihet si bashkëpunëtore ose e verbër,” tha ai.
“Mosbesimi që pason do dëmtojë përpjekjet amerikane për vite me radhë.”
Një bashkëpunim i qetë
Zyrtarët ushtarakë amerikanë kanë pranuar publikisht ekzistencën e partneritetit, por nuk kanë folur për shtrirjen e bashkëpunimit Izraelito-Arab në ato përpjekje. Në vitin 2022, Gjenerali Kenneth “Frank” McKenzie, atëherë komandant i Centcom-it, e përshkroi partneritetin në dëshminë e Kongresit si një përpjekje “e ndërtuar mbi momentumin e Marrëveshjeve të Abrahamit,” marrëveshja që vendosi lidhje diplomatike midis Izraelit dhe Marokut, Emirateve të Bashkuara Arabe dhe Bahreinit.
Gjenerali Kenneth McKenzie, atëherë komandant i Komandës Qendrore të SHBA-së, dëshmon gjatë një seance dëgjimore të Komitetit të Shërbimeve të Armatosura të Senatit në vitin 2021
Dokumentet tregojnë se si pika qendrore e kësaj strukture, një plan i mbrojtjes ajrore për të luftuar raketat dhe dronët e Iranit, kaloi nga teoria në realitet gjatë tre viteve të fundit.
Izraeli dhe vendet arabe nënshkruan planin në një konferencë sigurie në vitin 2022, duke rënë dakord të bashkërendonin stërvitjet ushtarake dhe të prokuroheshin pajisjet për ta bërë këtë të mundur. Sipas dokumenteve të zbuluara, deri në vitin 2024, Centcom lidhi me sukses shumë nga shtetet partnere me sistemet e saj, duke u lejuar atyre të ofronin të dhëna radari dhe sensori për ushtrinë amerikane dhe, në këmbim, të shihnin të dhënat e kombinuara të partnerëve.
Një dokument informues theksonte se gjashtë nga shtatë vendet partnere po merrnin një pamje të pjesshme ajrore të rajonit përmes sistemeve të Departamentit të Mbrojtjes, dhe se dy vende po shkëmbenin të dhënat e tyre të radarit përmes një skuadrilje të Forcave Ajrore të SHBA-së. Vendet partnere gjithashtu po lidheshin me një sistem bisede të sigurt të drejtuar nga SHBA në mënyrë që të mund të komunikonin me njëra-tjetrën dhe me ushtrinë amerikane.
Megjithatë, sistemi i mbrojtjes ajrore nuk bëri asgjë për të mbrojtur Katarin kundër sulmit të Izraelit të 9 shtatorit në kryeqytetin e tij. Sistemet satelitore dhe radarë të SHBA-së nuk dhanë një paralajmërim të hershëm për sulmin, u tha gazetarëve Gjeneral-Lejtinant i Forcave Ajrore të SHBA-së, Derek France, sepse ato sisteme “zakonisht janë të përqendruara në Iran dhe zonat e tjera nga ku presim të vijë një sulm.” Katari tha se edhe sistemet e tij të radarit nuk arritën të zbulonin lëshimet e raketave nga avionët luftarakë izraelitë.
Ndërsa Katari dhe Arabia Saudite nuk kanë marrëdhënie formale diplomatike me Izraelin, dokumentet e Centcom tregojnë rolin e rëndësishëm prapa skenave që të dyja këto shtete të fuqishme të Gjirit luajtën në këtë partneritet të sapokrijuar.
Konferenca e sigurisë e majit 2024 në Bazën Ajrore al-Udeid theksoi bashkëpunimin e shtuar, me zyrtarët izraelitë që zhvilluan diskutime dypalëshe me përfaqësues nga secili prej vendeve arabe pjesëmarrëse.
Konferenca gjithashtu nxori në pah ndjeshmëritë diplomatike që janë të qenësishme në këto takime. Një titull që shkruante “NUK DUHET BËRË” informonte pjesëmarrësit se nuk duhet të bënin fotografi ose të jepnin të dhëna në media. Një shënim me shkronja të theksuara mbi itinerarin u kujtonte stafit kufizimet e kuzhinës për pjesëmarrësit hebrenj dhe myslimanë: “Jo mish derri / krustace.”
Arabia Saudite luajti një rol aktiv në këtë bashkëpunim, duke shkëmbyer informacione të inteligjencës me Izraelin dhe partnerët arabë për një gamë të gjerë çështjesh sigurie. Në një takim të vitit 2025, një zyrtar saudit dhe një zyrtar i inteligjencës amerikane dhanë një “përmbledhje të inteligjencës” për partnerët mbi zhvillimet politike në Siri, duke përfshirë rolin e luajtur nga Rusia, Turqia dhe forcat kurde në vend. Informimi mbuloi gjithashtu kërcënimet e paraqitura nga grupi militant Houthi i mbështetur nga Irani në Jemen dhe operacionet e Shtetit Islamik në Siri dhe Irak.
Planifikuesit ushtarakë të Centcom-it po punojnë për të nxitur lidhje më të ngushta midis Izraelit dhe shteteve arabe në vitet në vijim.
Zyrtarët e Centcom në kompleksin e garnizonit Tanf në Siri në qershor 2022
Një dokument informues i vitit 2024 parashikonte krijimin e një “Qendre të Kombinuar Kibernetike të Lindjes së Mesme” deri në fund të vitit 2026 për të shërbyer si një seli për edukimin dhe stërvitjet mbi operacionet kibernetike mbrojtëse. Një dokument tjetër avokonte për krijimin e një “Qendre të Bashkimit të Informacionit” (Information Fusion Center) që partnerët të “planifikojnë, ekzekutojnë dhe vlerësojnë shpejt operacionet në mjedisin e informacionit.”
Një ish-zyrtar i mbrojtjes i SHBA-së, duke folur në kushte anonimiteti, tha se këto angazhime pasqyronin lidhjet pragmatike të shteteve arabe të Gjirit me Izraelin dhe respektin e tyre për aftësinë e tij ushtarake.
“Ata të gjithë duket se mendojnë se izraelitët mund të bëjnë çfarë të duan, kur të duan, pa u zbuluar,” tha ish-zyrtari.
Izraeli dhe Hamasi duket se kanë rënë dakord vetëm për fazat fillestare të një marrëveshjeje paqeje, duke lënë të pazgjidhura pyetjet më të gjera rreth asaj se si do qeveriset Gaza. Analistët e sigurisë thanë se shtetet e Gjirit mund të ofrojnë mbështetje financiare dhe diplomatike për një forcë ndërkombëtare në Gaza, por ndoshta do përmbaheshin nga angazhimi i forcave të tyre ushtarake në misionin kompleks dhe të rrezikshëm.
“Ka shumë shqetësim në shtetet e Gjirit rreth asaj që do bëjë një Izrael i shkëputur nga zinxhirët,” tha Thomas Juneau, profesor në Universitetin e Otavës, puna e të cilit përqendrohet në çështjet e sigurisë në Lindjen e Mesme.
“Por në të njëjtën kohë, ata janë të varur nga SHBA-ja si garantuese e sigurisë së tyre dhe ata janë gjithashtu shumë të shqetësuar për Iranin.”
*The Washington Post dhe International Consortium of Investigative Journalists bashkëpunuan për këtë raport. Dan Lamothe kontribuoi në këtë raport.
VINI RE: Ky material është pronësi intelektuale e Washington Post
Përgatiti për Hashtag.al, Klodian Manjani
