Nga Nga Laurence Norman dhe James T. Areddy
Sanksionet amerikane e bëjnë pothuajse të pamundur që t’i paguash Iranit për naftën e tij. Megjithatë, Kina e ka gjetur mënyrën për ta bërë këtë, në një marrëveshje që deri më tani ka mbetur kryesisht e fshehtë.
Ky kanal i fshehtë financimi ka thelluar lidhjet ekonomike midis dy rivalëve të Shteteve të Bashkuara, duke sfiduar përpjekjet e Uashingtonit për ta izoluar Iranin.
Sistemi, i ngjashëm me një shkëmbim, funksionon në këtë mënyrë, sipas zyrtarëve aktualë dhe të mëparshëm nga disa vende perëndimore, përfshirë SHBA-në: nafta iraniane transportohet në Kinë, klienti më i madh i Teheranit, dhe në këmbim, kompani kineze të mbështetura nga shteti ndërtojnë infrastrukturë në Iran.
Për të plotësuar ciklin, thonë zyrtarët, shërbejnë një kompani sigurimesh kineze në pronësi të shtetit që e quan veten “agjencia më e madhe e sigurimit të eksportit në botë” dhe një ent financiar kinez aq sekret, saqë emri i tij nuk mund të gjendet në asnjë listë publike të bankave ose institucioneve financiare kineze.
Kjo marrëveshje, duke anashkaluar sistemin ndërkombëtar bankar, i ka dhënë jetë ekonomisë iraniane të goditur nga sanksionet. Deri në 8.4 miliardë dollarë pagesa për naftë kanë kaluar përmes këtij kanali vitin e kaluar për të financuar projektet e mëdha të infrastrukturës kineze në Iran, sipas disa prej zyrtarëve.
Irani eksportoi 43 miliardë dollarë, kryesisht naftë të papërpunuar, vitin e kaluar, sipas vlerësimeve të Administratës Amerikane të Informacionit për Energjinë. Zyrtarët perëndimorë vlerësojnë se rreth 90% e këtyre eksporteve shkojnë në Kinë.
Kina ka qenë blerësi kryesor i naftës iraniane që nga viti 2018, kur Donald Trump e tërhoqi SHBA-në nga marrëveshja bërthamore e vitit 2015 dhe rivendosi sanksionet amerikane.
Dy javë pas rikthimit në detyrë, Trump urdhëroi zbatimin e “presionit maksimal” për të detyruar Teheranin të kufizonte programin e tij bërthamor dhe të ndërpriste mbështetjen për grupet militante aleate. Qëllimi ishte të çonte eksportet iraniane të naftës në zero.
Që atëherë, SHBA ka vendosur sanksione ndaj individëve dhe kompanive të vogla kineze, por eksportet iraniane drejt Kinës kanë vazhduar pothuajse të paprekura.
Pekini i ofron gjithashtu Iranit mbështetje politike. Në shtator, udhëheqësi kinez Xi Jinping priti presidentin iranian Masoud Pezeshkian në një samit shumëkombësh dhe në një paradë ushtarake ku morën pjesë edhe liderët e Rusisë dhe Koresë së Veriut, një grup që bashkohet në kundërshtim me rendin botëror të udhëhequr nga SHBA.
Vendet perëndimore kanë arritur së fundmi të rivendosin sanksionet ndërkombëtare ndaj Teheranit që ishin hequr pas marrëveshjes bërthamore të vitit 2015, si një reagim ndaj shkeljeve të marrëveshjes nga Irani. Kina dhe Rusia e kanë quajtur këtë veprim në kundërshtim me ligjin ndërkombëtar.
Kina gjithashtu ka deklaruar se sanksionet e SHBA-së ndaj Iranit janë të paligjshme. Por, për shkak se sanksionet kërcënojnë kompanitë që bashkëpunojnë me Iranin me penalitete që përfshijnë përjashtimin nga sistemi financiar ndërkombëtar, Pekini ka qenë i kujdesshëm për të mos ekspozuar firmat e tij të mëdha ndaj rrezikut të sanksioneve. Autoritetet doganore kineze nuk kanë raportuar asnjë blerje të naftës iraniane që nga viti 2023.
Përveç synimit për të goditur eksportet iraniane të energjisë, Uashingtoni ka vendosur sanksione ndaj shumicës së bankave iraniane, përfshirë bankën qendrore, duke e bërë jashtëzakonisht të vështirë transferimin e parave drejt Iranit.
Si funksionon rrjeti i pagesave të fshehta
Sistemi përmes të cilit nafta iraniane shkëmbehet me infrastrukturë të ndërtuar nga Kina përfshin dy aktorë kryesorë: kompaninë e madhe shtetërore të sigurimeve kineze Sinosure dhe një mekanizëm financiar të quajtur Chuxin, me bazë në Kinë. Zyrtarët kanë rindërtuar kuptimin e tyre mbi sistemin përmes dokumenteve financiare, vlerësimeve të inteligjencës dhe kanaleve diplomatike.
Në këtë marrëveshje, sipas disa zyrtarëve, një kompani e kontrolluar nga Irani regjistron shitjen e naftës ndaj një blerësi kinez të kontrolluar nga tregtari shtetëror Zhuhai Zhenrong, që është në listën e sanksioneve amerikane.
Blerësi kinez, në këmbim, depoziton qindra miliona dollarë çdo muaj në Chuxin, thonë zyrtarët. Chuxin më pas i shpërndan fondet për kontraktorët kinezë që realizojnë punime inxhinierike në Iran, në projekte financimi të siguruara nga Sinosure. Sinosure shërben si ngjitësi financiar që mban bashkë projektet.
Chuxin nuk figuron mes afro 4,300 firmave bankare të regjistruara nga rregullatori kryesor i industrisë kineze dhe nuk mund të gjendet në asnjë listë zyrtare publike të institucioneve financiare apo regjistrave të kompanive.
Nafta iraniane që arrin në Kinë ndjek një rrugë të tërthortë për të maskuar origjinën e saj, që përfshin transferime nga anije në anije dhe përzierje me naftë nga vende të tjera, sipas qeverisë amerikane dhe ekspertëve të industrisë.
Mbështetje politike nga Pekini
Sinosure, me emrin e plotë China Export & Credit Insurance Corporation, është një instrument financiar i qeverisë qendrore kineze që mbështet prioritetet e zhvillimit ndërkombëtar të Pekinit — një mandat që ka rëndësi të veçantë në vende politikisht të ndjeshme si Irani.
Sipas kompanisë, Sinosure kishte mbështetur mbi 9 trilionë dollarë aktivitete tregtare dhe investimesh në mbarë botën deri në fund të vitit të kaluar.
Në Iran, projektet e infrastrukturës kineze janë zakonisht ndërmarrje të mëdha shtetërore, përfshirë aeroporte, rafineri dhe projekte transporti, të menaxhuara nga bankat dhe grupet më të mëdha inxhinierike kineze.
Kina ka dhënë më shumë se 25 miliardë dollarë angazhime financiare për ndërtimin e infrastrukturës në Iran midis viteve 2000 dhe 2023, sipas AidData, një laborator kërkimor në Universitetin William & Mary në Virxhinia. Sinosure kishte rol të drejtpërdrejtë në 16 nga 54 marrëveshjet e dokumentuara.
SHBA-ja, e cila ka përdorur sanksione të synuara kundër disa kompanive kineze, nuk ka futur në listë firmat që kryejnë punë civile në Iran, as ndonjë bankë të madhe kineze.
Nuk ekziston asnjë dokument publik që e lidh drejtpërdrejt Sinosure me marrëveshjen e shkëmbimit naftë-për-ndërtim në Iran.
Projektet e infrastrukturës të ndërtuara nga kinezët në Iran përfshijnë zgjerimin e aeroportit ndërkombëtar të kryeqytetit, sipas detajeve të kontratës të publikuara nga AidData.
Projektet kineze të infrastrukturës në Iran përfshijnë, ndër të tjera, zgjerimin e aeroportit ndërkombëtar të kryeqytetit, sipas detajeve të kontratës të publikuara nga AidData.
Në përgjigje të pyetjeve, Ministria e Jashtme e Kinës tha se nuk është në dijeni për këtë marrëveshje, se kundërshton “sanksionet e paligjshme të njëanshme” dhe se ligji ndërkombëtar lejon bashkëpunim normal midis kombeve. Zhuhai Zhenrong dhe Sinosure nuk iu përgjigjën kërkesave për koment mbi këtë marrëveshje.
Zyrtarët e misionit iranian në Kombet e Bashkuara nuk komentuan mbi mekanizmin e pagesave apo mbi blerjet kineze të naftës.
Korniza kineze për punimet e infrastrukturës në Iran ndoshta pasqyron një marrëveshje të dokumentuar të Sinosure në Irak, tha drejtori ekzekutiv i AidData, Brad Parks. Sipas asaj marrëveshjeje 20-vjeçare, Sinosure garanton kreditë kineze për projektet kineze në këmbim të naftës.
“Çdo kreditor dhe çdo kontraktor ndërtimi duhet të funksionojë nën këtë ombrellë,” tha Parks.
Punimet e infrastrukturës kineze në Iran janë shtuar që prej marrëveshjes së partneritetit 25-vjeçar të vitit 2021. Projektet janë thelbësore për Iranin, i cili është përpjekur të ruajë shërbimet bazë, si ujin dhe energjinë elektrike.
Irani gjithashtu arrin të rikuperojë një pjesë të të ardhurave nga eksportet e naftës duke blerë mallra drejtpërdrejt në Kinë. Ai gjithashtu arrin të rikthejë një pjesë të këtyre të ardhurave në rajon për përdorim të brendshëm, thonë zyrtarët amerikanë.
“Irani mbështetet në rrjete të bankimit në hije për të shmangur sanksionet dhe për të lëvizur miliona dollarë,” tha muajin e kaluar John K. Hurley, nënsekretar i Thesarit për terrorizmin dhe inteligjencën financiare, duke shpallur sanksione ndaj individëve dhe entiteteve në Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Hong Kong për koordinimin e transferimeve të fondeve.
As Sinosure dhe as Chuxin nuk janë goditur nga sanksionet amerikane. Departamenti i Thesarit refuzoi të komentojë mbi përshkrimin e aktiviteteve të këtyre entiteteve kineze.
VINI RE: Ky material është pronësi intelektuale e Wall Street Journal
