Pak veta dyshojnë se kryeministri Francois Bayrou do ta humbasë votëbesimin në parlamentin francez të planifikuar për të hënën (8 shtator), pasi qeverisë aktuale franceze i mungon shumica e nevojshme për të çuar përpara planet e tij të shkurtimit të buxhetit që synojnë frenimin e borxhit publik të Francës .
Çfarë do të ndodhë më pas është e pasigurt. Nëse do të thirren zgjedhje të reja, siç kërkohet nga Rassemblement National i ekstremit të djathtë , apo nëse Presidenti Emmanuel Macron arrin të krijojë një qeveri tjetër minoritare, është ana politike e krizës.
Ekonomikisht, bëhet fjalë për para dhe barrën e madhe të borxhit të Francës. Në terma absolutë, asnjë vend i BE-së nuk ka borxh kombëtar më të konsoliduar se Franca. Borxhi sovran është rritur në rreth 3.35 trilionë euro (3.9 trilionë dollarë) – rreth 113% e produktit të brendshëm bruto (PBB), me shifrën që pritet të rritet më tej në 125% deri në vitin 2030.
Mbreti i borxhit të Evropës
Raporti i borxhit ndaj PBB-së së Francës është aq i lartë sa vetëm Greqia dhe Italia e tejkalojnë atë brenda Bashkimit Evropian . Me një deficit buxhetor prej 5.4% deri në 5.8% këtë vit, Parisi ka gjithashtu deficitin më të madh buxhetor në BE-në me 27 vende.
Për të përmbushur objektivin e BE-së për uljen e deficitit në 3%, kursimet drastike janë të pashmangshme.
Megjithatë, meqenëse shkurtimet janë aktualisht të paqëndrueshme politikisht, tregjet financiare kanë reaguar me prime më të larta rreziku për obligacionet franceze. Ndërsa obligacionet gjermane kanë një normë interesi prej rreth 2.7%, qeveria franceze duhet të paguajë afër 3.5% interes për borxhin e saj.
Pra, a duhet të shqetësohemi për stabilitetin e monedhës së vetme evropiane, euros, nëse financat e ekonomisë së dytë më të madhe të eurozonës dalin jashtë kontrollit?
“Po, duhet të shqetësohemi. Eurozona nuk është e qëndrueshme në këtë pikë”, thotë Friedrich Heinemann, një ekonomist në Qendrën ZEW Leibniz për Kërkime Ekonomike Evropiane në Mannheim të Gjermanisë, edhe pse ai “nuk është i shqetësuar” për një krizë të re afatshkurtër të borxhit në muajt e ardhshëm.
“Por duhet të pyesim veten se ku po shkon kjo nëse një vend i madh si Franca, i cili ka parë një raport borxhi në rritje të vazhdueshme vitet e fundit, tani përballet edhe me destabilizim të mëtejshëm politik”, i tha ai DW.
Ekonomi të tjera të mëdha po grumbullojnë gjithashtu borxhe historikisht të larta dhe duhet të mbledhin miliarda në tregjet e kapitalit. Këtë vjeshtë, për shembull, Gjermania, Japonia dhe SHBA-ja do të duhet të emetojnë obligacione të reja qeveritare për të financuar shpenzimet e tyre – një arsye kryesore pse tregjet globale të obligacioneve mbeten nën presion.
E vetmja arsye pse tregjet nuk janë edhe më nervoze — që do të thotë se diferencat në obligacionet franceze nuk po rriten më tej — është shpresa se Banka Qendrore Evropiane do të ndërhyjë dhe do të blejë obligacione franceze për të stabilizuar tregun, mendon Heinemann. “Por kjo shpresë mund të jetë e gabuar, sepse BQE duhet të jetë e kujdesshme që të mos dëmtojë besueshmërinë e saj.”
Ka qenë një dilemë politike prej kohësh për qeveritë e njëpasnjëshme franceze që sa herë që propozojnë masa shtrënguese ose reforma ekonomike, partitë si të majta ashtu edhe të djathta ankohen dhe mobilizojnë mbështetësit e tyre.
Sindikatat kanë thirrur tashmë një grevë të përgjithshme për 10 shtator, dy ditë pas votimit të besimit.
Komisioni i BE-së dhe BQE nën presion
Franca tani shpenzon 67 miliardë euro në vit vetëm për pagesat e interesit. Dhe është nën presion sepse është zotuar të zvogëlojë gradualisht deficitin e saj në përputhje me rregullat e BE-së.
Por Heinemann gjithashtu ia hedh një pjesë të fajit edhe hapave të Komisionit të BE-së, sepse ai “ka ndihmuar në krijimin e kësaj rrëmuje”.
“Vazhdoi të mbyllte njërin sy, madje të dy sytë, kur bëhej fjalë për Francën. Ato ishin kompromise politike të nxitura nga frika e forcimit të populistëve”, tha ai, duke shtuar se “Franca tashmë ka përdorur pjesën më të madhe të hapësirës së saj fiskale. Gjermania është në një pozicion shumë më të mirë, me shumë hapësirë për të manovruar”.
Reformat e bllokuara
Sipas Heinemann, Franca, ashtu si Gjermania, ka nevojë urgjente për reforma të mëdha në mirëqenie dhe shkurtime shpenzimesh. Alternativa do të ishte rritja e taksave në një vend që tashmë vendos barrë të rënda tatimore si mbi qytetarët ashtu edhe mbi bizneset.
Prandaj, Heinemann është skeptik se politika franceze mund të sjellë një konsensus ndërpartiak për uljen e borxhit. “Me populistët si në të majtë ashtu edhe në të djathtë që po fitojnë terren, nuk e shoh që kjo të ndodhë. Qendra po tkurret. Kjo është arsyeja pse jam pesimist për Francën dhe nuk shoh një zgjidhje.”
Për Andrew Kenningham, kryeekonomist evropian në Capital Economics me seli në Londër, rreziqet për tregjet e tjera evropiane mbeten të menaxhueshme për momentin.
“Deri më tani, problemet duket se janë kryesisht të kufizuara në vetë Francën, për sa kohë që shkalla e çështjes franceze nuk rritet shumë”, tha ai në një shënim për klientët.
Por ai paralajmëroi për skenarë ku kriza e Francës mund të përshkallëzohet ndjeshëm, duke rritur rrezikun e përhapjes së sëmundjes.
“Në fund të fundit, Franca është ekonomia e dytë më e madhe e eurozonës, me lidhje të thella tregtare dhe financiare me fqinjët e saj, dhe është gjithashtu një fuqi kryesore politike e BE-së”, vuri në dukje Kenningham, duke thënë se një krizë në Francë mund ta vinte në pikëpyetje vetë qëndrueshmërinë e projektit evropian.
“Nuk presim një krizë të asaj madhësie në një ose dy vitet e ardhshme. Por nëse do të ndodhte, përhapja e saj mund të bëhej një rrezik shumë më i madh – një rrezik që BQE-ja do të duhej ta adresonte”, tha ai.
Kohë e keqe për një krizë politike
Trazirat në Francë vijnë në një kohë kur BE-ja është e bllokuar në konflikt me Shtetet e Bashkuara mbi politikën tregtare , duke përfshirë taksat më të larta mbi gjigantët e teknologjisë amerikane të propozuara nga Franca.
Është momenti i papërshtatshëm që BE-ja të duket e dobësuar nga bllokimi politik në ekonominë e saj të dytë më të madhe.
Për Heinemann-in, shumë aktorë politikë në Francë janë “trumpistë në zemër”, veçanërisht në të majtë dhe të djathtë të spektrit politik.
“Ata mund të rrisin presionin mbi Komisionin Evropian për t’u hakmarrë kundër tarifave të Trump me tarifa evropiane”, paralajmëroi ekonomisti, gjë që do të “rriste rrezikun e një lufte të vërtetë tregtare” dhe do ta përkeqësonte edhe më tej krizën e borxhit të vendit.
