Bashkimi Evropian ka njoftuar se do të nisë procesin për rikthimin e sanksioneve të OKB-së ndaj Iranit më 29 gusht, nëse deri atëherë Teherani nuk ka bërë përparim të prekshëm në kufizimin e programit të tij bërthamor, përcjell Guardian.
Ministri i Jashtëm i Francës, Jean-Noël Barrot, gjatë një takimi me homologët e tij të BE-së, deklaroi: “Franca dhe partnerët tanë kanë të gjitha arsyet për të rikthyer embargon globale ndaj armëve, bankave dhe pajisjeve bërthamore, e cila ishte hequr dhjetë vite më parë. Pa një angazhim të qartë, konkret dhe të verifikueshëm nga Irani, ne do ta bëjmë këtë deri në fund të gushtit.”
Kjo lëvizje vjen në një kohë kur vendet evropiane janë shtyrë në periferi të çështjes bërthamore iraniane, pas ndërhyrjes së ish-presidentit amerikan Donald Trump, i cili urdhëroi bombardimin e objekteve bërthamore iraniane muajin e kaluar. Kjo iniciativë shihet si përpjekje e Evropës për të rifituar ndikimin e saj në këtë proces.
Afati i fundit i gushtit shënon nisjen e një procesi që mund të çojë në rivendosjen e sanksioneve të plota deri më 15 tetor, duke u dhënë tre vendeve evropiane nënshkruese të marrëveshjes bërthamore të vitit 2015 – Mbretërisë së Bashkuar, Francës dhe Gjermanisë – një mjet ndikimi në negociatat me Iranin. BE kërkon gjithashtu rikthimin e inspektorëve të OKB-së në Iran për të parandaluar riorganizimin e programit bërthamor pas dëmeve të shkaktuara nga sulmet amerikane në qershor.
Struktura e marrëveshjes bërthamore të vitit 2015 nuk u jep Kinës apo Rusisë të drejtën e vetos për rikthimin e sanksioneve (të ashtuquajturin snapback), ndërsa vendet evropiane mund ta shtyjnë zbatimin e këtij mekanizmi përtej tetorit, për të lejuar më shumë konsultime.
SHBA, e cila u tërhoq nga marrëveshja në vitin 2018, gjithashtu nuk mund të bllokojë veprimin e Britanisë apo Francës. Rikthimi i sanksioneve do të bëhet në bazë të Kapitullit VII të Kartës së OKB-së dhe do të riaktivizojë automatikisht gjashtë rezoluta të mëparshme, përfshirë një që kërkon nga Irani të pezullojë të gjitha aktivitetet e pasurimit dhe ripërpunimit të uraniumit, edhe në fazën e kërkimeve dhe zhvillimit.
Një tjetër rezolutë do t’u kërkojë vendeve anëtare të OKB-së të ndalojnë transferimin e çdo materiali, teknologjie apo pajisjeje që mund të shërbejë për programin bërthamor ose raketor të Iranit.
Megjithatë, ekspertët iranianë të sanksioneve pretendojnë se këto masa nuk do të ndërpresin automatikisht eksportet e naftës, qasjen në sistemin financiar ndërkombëtar apo tregtinë e zakonshme. Por të gjitha shtetet dhe institucionet financiare ndërkombëtare do të jenë të detyruara të ndalojnë ofrimin e ndihmave financiare, angazhimeve të reja apo kredive të favorshme për qeverinë iraniane – me përjashtim të qëllimeve humanitare dhe zhvillimore.
Ministri i Jashtëm iranian, Abbas Araghchi, paralajmëroi se aktivizimi i mekanizmit snapback “do të shënonte fundin e rolit të Evropës në çështjen bërthamore iraniane dhe ndoshta pikën më të errët në historinë e marrëdhënieve midis Iranit dhe tri vendeve evropiane – një pikë që mund të mos riparohet kurrë.”
Ai u tha diplomatëve gjatë fundjavës: “Një nga gabimet e mëdha të evropianëve është se mendojnë se instrumenti i snapback-ut u jep atyre fuqi në çështjen bërthamore iraniane, ndërsa kjo është një perceptim plotësisht i gabuar. Nëse këto vende ecin drejt këtij hapi, do ta bëjnë edhe më të vështirë dhe më të ndërlikuar zgjidhjen e çështjes.”
