Bashkimi Europian ka miratuar këtë javë një program kredish prej 150 miliardë eurosh për të forcuar kapacitetet mbrojtëse të vendeve anëtare dhe për të mbështetur Ukrainën, duke u konsideruar si një “përparim shumë i rëndësishëm” nga komisioneri i parë europian për mbrojtjen, Andrius Kubilius.
Kubilius, ish-kryeministër i Lituanisë, tha për The Guardian se shumë shtete anëtare pritet të përfitojnë nga skema e re “Veprimi i Sigurisë për Europën” (SAFE), e cila u finalizua të mërkurën si pjesë e një plani më të gjerë riarmatimi prej 800 miliardë eurosh të hartuar me urgjencë pas vendimit të Donald Trump për të pezulluar ndihmën ushtarake amerikane për Ukrainën.
Sipas marrëveshjes, vendet e BE-së kanë afat gjashtë muaj për të paraqitur projekte konkrete të mbrojtjes që do të financohen përmes këtyre kredive, duke përfshirë bashkëprokurimet me Ukrainën. “Shtetet anëtare do të marrin këto kredi dhe do t’i përdorin për prokurime të përbashkëta me Ukrainën dhe për nevojat e saj,” tha Kubilius për The Guardian.
Përfshirja e Britanisë së Madhe dhe marrëveshja e sigurisë me BE-në
Britania e Madhe, megjithëse nuk do të ketë akses në kreditë e BE-së (të rezervuara vetëm për shtetet anëtare), do të ketë më shumë mundësi për të marrë pjesë në projektet e mbrojtjes falë paktit të ri të sigurisë BE–MB të nënshkruar të hënën. Pritet një marrëveshje teknike mbi SAFE mes Londrës dhe Brukselit, me një tarifë administrative që ende nuk është përcaktuar.
Kubilius e quajti këtë marrëveshje një moment me “kuptim historik strategjik”, duke thënë se “është e pamundur të imagjinohet arkitektura e sigurisë së Europës pa Britaninë e Madhe dhe pa Ukrainën”.
Në sfondin e retorikës skeptike nga ish-presidenti Trump për angazhimin amerikan në mbrojtjen e Europës, Kubilius tha: “Nuk mund të ankohemi që 340 milionë amerikanë nuk janë të gatshëm përgjithmonë të mbrojnë 450 milionë europianë nga 140 milionë rusë.” Ai bëri thirrje për një marrëveshje të matur për ndarjen e përgjegjësive ushtarake mes BE-së dhe SHBA-së.
Deri tani, 15 shtete – përfshirë Gjermaninë dhe Poloninë – kanë deklaruar se do të përdorin fleksibilitetin e rregullave fiskale të BE-së për të rritur shpenzimet ushtarake, ndërsa vende si Franca, Italia dhe Spanja, që janë ndër kontribuuesit më të ulët për Ukrainën, hezitojnë për shkak të borxheve të larta.
A mund ta zëvendësojë BE-ja ndihmën ushtarake të SHBA-së?
Sipas Institutit të Kielit për Ekonominë Botërore, Europa ka dhënë deri tani 62 miliardë euro ndihmë ushtarake për Ukrainën, krahasuar me 64 miliardë nga SHBA. Në ndihma financiare dhe humanitare, BE ka ofruar 70 miliardë euro, krahasuar me 50 miliardë nga SHBA.
Kubilius tha se për të mbushur boshllëkun që mund të linte SHBA-ja, Europa do të duhej të rrisë shpenzimet për mbrojtje në vetëm 0.21% të PBB-së, nga 0.1% që jep aktualisht. “Nuk është zero, por as nuk është diçka që do të shkatërrojë situatën tonë financiare,” theksoi ai.
