Përplasjet e armatosura që janë ndezur prej tre ditësh në Sudan i kanë të gjitha shenjat e një lufte të mundshme civile.
Fraksionet e armatosura në dyluftim – ushtria e vendit, e udhëhequr nga presidenti sudanez dhe komandanti i lartë, Gjenerallejtënant Abdel Fattah al-Burhan, dhe një forcë e madhe paraushtarake e njohur si Forcat e Mbështetjes së Shpejtë (RSF), të udhëhequra nga zëvendëspresidenti Mohamed Hamdan Dagalo – u përleshën në kryeqytetin Khartoum dhe qytete të tjera.
Luftimet, të shkaktuara me sa duket nga mosmarrëveshjet mbi mënyrën e integrimit të RSF-së në ushtri, madje kanë përfshirë sulme ajrore kundër objektivave rivalë dhe kanë ndikuar në zona të dendura urbane, duke çuar në vdekjen e më shumë se 180 personave, sipas një zyrtari të OKB-së, me numrin e viktimave që pritet të rritet.
Ai gjithashtu ka marrë jetën e tre sudanezëve që punonin për Programin Botëror të Ushqimit të OKB-së, ndërsa pati raportime të hënën në mbrëmje për sulme ndaj diplomatëve perëndimorë.
Dy Gjeneralët që po përplasen kanë hedhur një hije të gjatë mbi politikën sudaneze. Ata e ndërtuan karrierën e tyre duke zhvilluar një ofensivë brutale kundër një kryengritjeje në rajonin perëndimor të Darfurit që filloi në vitin 2003 me veprimet e kryera kundër rebelimit shihen si akte gjenocidi. Dagalo, i njohur botërisht si Hemedti, doli në plan të parë si udhëheqësi i një milicie famëkeqe pro-qeveritare arabe të njohur si Janjaweed, e cila më vonë u shndërrua në RSF.
Pasi ishin pjesë e strukturës ushtarake që vendosi në vitin 2019 të rrëzonte diktatorin e gjatë në pushtet Omar Hassan al-Bashir, Burhan dhe Hemedti do bashkëpunonin më vonë në rrëzimin e një qeverie të brishtë të udhëhequr nga civilët në 2021. Aktivistët dhe disidentët sudanezë dhe një plejadë fuqish të huaja i kultivuan të dyja si pasuri në lojërat e tyre rajonale.
Fqinjët e Sudanit kanë frikë nga përhapja pasi numri i të vdekurve nga përleshjet afrohet në 200
Kryekomandantët e luftës në një vend të përçarë prej kohësh nga milicitë dhe kryengritjet, të dy tani janë të mbyllur në një konflikt klasik të brendshëm.
“Të dyja palët kanë burime e mbështetje në gjithë vendin,” tha për Financial Times Alan Bosëell, kryeanalist për Bririn e Afrikës në grupin ndërkombëtar të krizës.
“Të dy e shohin këtë luftë në terma ekzistencialë. Kjo është një luftë e pastër për pushtet për atë se kush do të kontrollojë Sudanin.”
Burhan dhe Hemedti supozohej të ishin kujdestarë të një tranzicioni politik të kthimit drejt demokracisë, por ata duket se për arsyet e tyre e kanë penguar atë proces.
“Dështimi për të formuar një qeveri dhe përkeqësimi i situatës ekonomike dhe të sigurisë në vend, bëri që palët e ndryshme ushtarake dhe civile të nënshkruajnë një marrëveshje kuadër në dhjetor 2022, e cila u pranua gjerësisht nga civilët dhe palët e rëndësishme dhe me ndikim nga ndërkombëtarët dhe komunitetet rajonale”, shpjegoi një shkrim në Asharq Al-Awsat, një e përditshme me ndikim në gjuhën arabe.
Në vend të kësaj, në pamundësi për t’u pajtuar me krijimin e një ushtrie apolitike, të dy liderët ranë në përplasje. Boswell tha se ‘kjo luftë tashmë po shkatërron çdo shpresë për rivendosjen e shpejtë të sundimit civil’ dhe shtoi se ‘rrezikon të thithë shumë aktorë të jashtëm dhe të derdhet përtej kufijve të Sudanit nëse nuk ndalet shpejt’.
“Tani, luftimet mund të kthehen në një konflikt të zgjatur, me shumë frikë se lufta mund të zvarritet në patronët dhe fqinjët rajonalë si Çadi, Egjipti, Eritrea dhe Etiopia. Në fund, askush nuk e di nëse RSF apo ushtria do e mposhtin tjetrin, por përplasja e tyre mund të përmbyse rajonin”, shkroi Mat Nashed në revistën New Lines.
Ndërkohë që mund të rrjedhë përtej kufijve, kaosi në Sudan gjithashtu nxitet, pjesërisht, nga lojtarë të jashtëm. Regjimi i përkohshëm i dominuar nga Burhan dhe Hemedti është mbështetur nga miliarda dollarë financime nga Emiratet dhe Arabia Saudite.
Egjipti ka rritur mbështetjen e tij ndaj forcave të Burhanit, ndërsa Rusia, dhe në veçanti mercenarët me ndikim të Grupit Wagner, kanë zhvilluar lidhje dhe kontakte të dukshme me forcat e Hemedtit. Luftëtarët sudanezë, veçanërisht nga Darfuri, kanë përfunduar në vijën e parë të përpjekjeve të luftës të udhëhequr nga Arabia Saudite dhe Emiratet në Jemen.
Fuqi të ndryshme rajonale i kushtojnë vëmendje bregut të Detit të Kuq të Sudanit, duke përfshirë Rusinë, e cila ka një marrëveshje të mundshme për të ngritur një bazë detare në Sudan që do t’i jepte Moskës një shteg për në Oqeanin Indian.
Po kështu, edhe Emiratet e Bashkuara Arabe, të cilat ‘shpresojnë të mbrojnë interesat strategjike afatgjata në Sudan, duke përfshirë aftësinë për të projektuar fuqi ushtarake dhe ekonomike në Jemen dhe në Bririn e Afrikës nga portet dhe instalimet e tjera atje’, vuri në dukje një përmbledhje politikash nga Qendra Soufan, një institut global i sigurisë.
“Në dhjetor 2022, që përkon me marrëveshjen kornizë të Sudanit, Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Sudani nënshkruan një marrëveshje prej 6 miliardë dollarësh për dy firma të Emirateve të Bashkuara Arabe për të ndërtuar një port të ri në bregun e Detit të Kuq të Sudanit.”
RSF e Hemedtit thuhet se kontrollon pjesën më të madhe të minierave fitimprurëse të arit të Sudanit, gjë që i ka dhënë atij një linjë të dukshme të pavarur financimi të nxitur nga një tregti e paligjshme e mineralit të kontrabanduar që analistët thonë se kalon nëpër Emiratet e Bashkuara Arabe dhe në duart e Rusisë.
Analistët perëndimorë kanë frikë nga zgjerimi i gjurmës së Wagner-it, i cili ka kultivuar lidhje me regjimet e grushtit të shtetit në Mali dhe Burkina Faso dhe ka kryer operacione kundër rebelimeve në Republikën e Afrikës Qendrore. Zyrtarët francezë, në veçanti, kanë paralajmëruar për ndikimin në rritje të Kremlinit në Sahelin e trazuar.
“Në botën e pas pushtimit të Ukrainës, marrëdhënia më e dukshme e Hemedtit me grupin mercenar rus Ëagner e ka vënë atë në dyluftimet e makinacioneve ndërkombëtare në të gjithë Sahelin,” shkroi Kholood Khair, një analistme bazë në Khartoum.
“Për Kajron, perspektiva e eliminimit të Hemedtit është një mundësi shumë e mirë për t’u humbur, dhe është koha e duhur me vëmendjen perëndimore që bashkohet rreth ndalimit të efektit domino të ish-kolonive franceze që i kthejnë shpinën Parisit në favor të Moskës.”
Egjipti, i cili vitet e fundit ka mbështetur nismat rajonale saudite dhe të Emirateve, është një mbështetës më i dukshëm i Burhanit, të cilin Kajro e sheh si një mburojë stabiliteti dhe një aleat të mundshëm në grindjet gjeopolitike me Etiopinë për ndërtimin e një dige të madhe në Nil. Të hënën, pati raportime për forcat e Hemedtit që ndaluan një kontigjent ushtarësh egjiptianë të dislokuar në Sudan, një lëvizje që rrezikon të zgjerojë më tej harkun e konfliktit.
Një mori qeverish të huaja, duke përfshirë Shtetet e Bashkuara, Arabinë Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe, kërkuan një ndërprerje të armiqësive. Por të dy gjeneralët janë zotuar të shtypin tjetrin dhe kanë treguar pak shenja të tërheqjes.
Kombet perëndimore kanë pak ndikim për momentin. Sudani ka qenë kryesisht i izoluar që kur Hemedti dhe Burhan morën pushtetin në një grusht shteti në vitin 2021 që i dha fund një qeverie civile jetëshkurtër.
Kombit të ngarkuar me borxhe të Bririt të Afrikës i duhen dëshpërimisht dhjetëra miliarda dollarë për të mbështetur ekonominë e tij të lodhur, por marrëveshjet nuk kanë gjasa për sa kohë që të dy burrat mbeten në pushtet dhe luftojnë njëri-tjetrin. Ekonomia e Sudanit u trondit pasi jugu i pasur me naftë fitoi pavarësinë në vitin 2011 dhe hiperinflacioni ushqeu protesta të shpeshta në rrugë.
Përmbysja e Bashirit e çoi në Sudanin, kombin e tretë më të madh të Afrikës, duke dalë disi nga ‘i ftohti’ ekonomik. Departamenti Amerikan i Shtetit e hoqi atë nga lista e sponsorëve shtetërorë të terrorizmit, ndërsa Burhan dhe Hemedti kryen turne nëpër kryeqytete të ndryshme botërore. Por Khair dhe figura të tjera në shoqërinë civile sudaneze argumentojnë se, në kontekstin aktual të dëshpëruar, asnjë sundimtar ushtarak nuk duhet të mbështetet si një figurë për të stabilizuar situatën.
“Të gjithë aktivistët dhe civilët kanë thënë gjatë gjithë kohës, mos u besoni këtyre të dyve. Ata janë vrasës; ata kanë vrarë për 30 vjet,” tha Dallia Mohamed Abdelmoniem, një banore në Khartoum dhe ish-gazetare.
VINI RE: Ky material është pronësi intelektuale e Washington Post
Përgatiti për Hashtag.al, K.Manjani
